EKG, czyli elektrokardiografia spoczynkowa, to nieinwazyjne, bezbolesne i łatwo dostępne badanie kardiologiczne. Wskazaniem do wykonania badania EKG są objawy wskazujące na zaburzenia pracy serca. W szczególnych przypadkach u pacjentów wykonuje się również EKG wysiłkowe i holter EKG. Jak się przygotować do badania i kiedy EKG jest prawidłowe?
EKG – do czego służy i na czym polega elektrokardiografia?

Znaczenie badania EKG
Badanie elektrokardiograficzne ma ogromne znaczenie dla rozpoznawania zaburzeń rytmu serca, pomaga wskazać przyczynę bólu w klatce piersiowej, omdleń, zawrotów głowy czy duszności oraz jest najlepszym narzędziem umożliwiającym wczesną interwencję w leczeniu zawału serca. W wielu przypadkach jest badaniem niezbędnym do wyboru odpowiedniej strategii terapeutycznej w chorobach układu krążenia.
>> Leki na cholesterol, leki przeciwmiażdżycowe, suplementy diety
Badanie EKG – co to jest i na czym polega elektrokardiografia?
Elektrokardiografia (EKG) jest nieinwazyjnym i bezbolesnym, a przy tym najprostszym, najtańszym, najkrótszym i najczęściej wykonywanym diagnostycznym badaniem kardiologicznym. Rejestruje potencjały elektryczne dzięki elektrodom umieszczonym na powierzchni ciała pacjenta. W wielu przypadkach EKG traktuje się jako badanie przesiewowe. Prawidłowo wykonane oraz zinterpretowane badanie EKG dostarcza cennych informacji o zaburzeniach rytmu serca.
Badanie EKG pozwala ocenić przede wszystkim:
- dominujący rytm serca (najczęściej jest to prawidłowy rytm zatokowy),
- dokładną częstość pracy serca (czyli liczbę uderzeń na minutę),
- występowanie częstych zaburzeń rytmu serca (nadkomorowych czy komorowych),
- cechy pogrubienia mięśnia sercowego lub powiększenia przedsionków,
- występowanie bloków przewodzenia,
- cechy niedokrwienia mięśnia sercowego lub przebytego zawału.
Ograniczeniem jest krótki czas badania (zazwyczaj 5̶10 minut), nie zawsze wystarczający do pełnej oceny zaburzeń pracy serca.
Na czym polega czynność elektryczna serca
Skurcze mięśni w ludzkim organizmie wiążą się ze zmianami elektrycznymi (depolaryzacją), które mogą być wykrywane przez elektrody umieszczone na powierzchni ciała. Ponieważ w ten sposób aparatura mogłaby wykryć i zapisać skurcz każdego mięśnia, np. mięśnia barku czy brzucha, pacjent poddany badaniu EKG serca musi leżeć nieruchomo, z rozluźnionymi mięśniami szkieletowymi. Pobudzenie czynności serca jest generowane i przewodzone do kolejnych odcinków przez wyspecjalizowane tkanki serca (układ bodźcotwórczo-przewodzący). Jest to proces automatyczny i cykliczny, fala pobudzenia w mięśniówce serca ma zdolność samoistnego rozprzestrzeniania się. Ośrodki automatyzmu układu bodźcotwórczo-przewodzącego, generujące impulsy z różną częstotliwością, to:
- węzeł zatokowo-przedsionkowy (początek pobudzenia elektrycznego),
- węzeł przedsionkowo-komorowy,
- pęczek przedsionkowo-komorowy (tzw. pęczek Hisa),
- włókna Purkiniego w mięśniu komór.
Przy prawidłowych połączeniach między poszczególnymi ośrodkami narzucany jest rytm zatokowy, gdyż węzeł zatokowo-przedsionkowy kurczy się z największą częstotliwością. Prawidłowy rytm zatokowy wynosi od 60 do 100 uderzeń na minutę.
Wskazania do wykonania badania EKG
Pacjent może otrzymać skierowanie na diagnostyczne badanie elektrokardiograficzne w następujących sytuacjach:
- wcześniej rozpoznano u niego chorobę serca i naczyń, m.in. miażdżycę, chorobę niedokrwienną serca, wrodzone wady serca, zaburzenia rytmu i przewodzenia, zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia, i wymagane jest badanie kontrolne weryfikujące stan zdrowia, ocenę skuteczności leczenia, wystąpienie działań niepożądanych czy ryzyko konieczności interwencji chirurgicznej;
- u pacjenta podejrzewa się chorobę układu sercowo-naczyniowego, w tym zawał serca;
- jest w grupie zwiększonego ryzyka wystąpienia chorób serca i naczyń ze względu na inne choroby towarzyszące wpływające na funkcje serca oraz z powodu chorób układu krążenia wykrytych podczas wywiadu rodzinnego;
- leczony jest lekami mogącymi niekorzystnie oddziaływać na układ krążenia;
- występuje u niego ból w klatce piersiowej, duszności, lęk, bladość skóry, potliwość, osłabienie, kołatanie serca.
Badanie EKG przesiewowe wykonuje się u zdrowych osób spoza grup ryzyka, bez żadnych objawów choroby serca i naczyń, m.in. w następujących sytuacjach:
- po 40. roku życia, w ramach okresowych badań kontrolnych,
- u osób wykonujących zawody wymagające sprawności fizycznej,
- u sportowców, również u dzieci i młodzieży aktywnie uprawiających sporty, np. piłkę nożną,
- przed wykonaniem prób wysiłkowych.
EKG ̶ jak się przygotować do badania?
Pacjent nie musi się specjalnie przygotowywać do badania EKG, często jest ono zresztą wykonywane w trybie nagłym, interwencyjnym, po wezwaniu karetki przy podejrzeniu zawału serca lub w innych okolicznościach. Zawsze należy jedynie poinformować lekarza o wszystkich zażywanych lekach i suplementach. W przypadku otrzymania standardowego skierowania na badanie EKG pacjent może zostać poproszony o ogolenie owłosienia klatki piersiowej, jeśli jest ono bujne i mogłoby utrudnić przewodzenie prądu z elektrod. Przed samym badaniem należy też odpocząć przez co najmniej 5 minut, by uspokoić rytm serca (który może być przyspieszony, np. po wejściu po schodach). Nie ma ograniczeń co do spożywania pokarmów w dniu badania, ale przynajmniej godzinę przed badaniem nie jest wskazane picie napojów kofeinowych i palenie papierosów. Pacjent nie powinien też przynajmniej przez dobę spożywać alkoholu, gdyż powodowane w ten sposób niedobory (głównie potasu i magnezu) mogą wpływać na mniejszą siłę skurczu serca.
Jak przebiega badanie EKG?
- Pacjent proszony jest o zdjęcie biżuterii i innych metalowych dodatków, np. okularów, rozbiera się od pasa w górę (kobiety do badania EKG muszą zdjąć stanik) oraz zdejmuje skarpetki, by odsłonić kostki.
- Pacjent kładzie się na plecach na łóżku zabiegowym, jego ramiona spoczywają wzdłuż ciała.
- Pielęgniarka odtłuszcza skórę pacjenta i nakleja sześć elektrod na jego klatce piersiowej (elektrody przedsercowe) i po jednej na nadgarstkach i na kostkach nóg (elektrody kończynowe). Łącznie to dziesięć elektrod, z których każda ma przypisane miejsce na ciele i jest oznaczona odpowiednim kolorem lub symbolem. Odprowadzenia kończynowe dzielą się na dwubiegunowe (I, II, III) oraz jednobiegunowe wzmocnione (aVL, aVR, aVF). Oznaczenia elektrod przedsercowych wskazują miejsce ich umieszczenia: elektrody V1 i V2 zakłada się w czwartej przestrzeni międzyżebrowej po dwóch stronach mostka, elektrodę V4 w piątej przestrzeni międzyżebrowej po lewej stronie, w linii przebiegającej przez środek obojczyka, a V3 między elektrodą V2 i V4. Odprowadzenie V6 umieszcza się w linii biegnącej wzdłuż ciała od środka lewej pachy na wysokości V4, a V5 przyczepia się między elektrodami V4 i V6.
- Lekarz uruchamia aparat EKG i prąd zaczyna przepływać przez ciało pacjenta. Badanie trwa 5̶ 10 minut i w tym czasie nie należy się poruszać ani mówić, by nie zakłócić wyniku. Badanie jest całkowicie bezbolesne, pacjent nie czuje żadnego dyskomfortu. Po zakończeniu pracy aparatury lekarz lub pielęgniarka sprawdza, czy elektrokardiogram (wynik badania) został zapisany bez zakłóceń i usuwa elektrody ze skóry pacjenta.
- Badanie jest zakończone, pacjent może się ubrać.
- Elektrokardiogram zapisany na papierze milimetrowym trafia do lekarza specjalisty, który dokonuje jego interpretacji i decyduje o dalszym postępowaniu.
Prawidłowy zapis EKG u dorosłego pacjenta
Aparat do EKG zapisuje impulsy elektryczne, które powstają w sercu i które są obrazem jego pracy. Lekarz interpretuje czynność serca, oceniając takie elementy zapisu, jak amplituda (wysokości na wykresie), czas trwania (szerokości) i morfologia (kształt), wziąwszy pod uwagę, że mogą się one różnić w zależności od wieku i płci pacjenta oraz rodzaju zastosowanego odprowadzenia.
Najważniejsze pojęcia związane z zapisem EKG to:
- linia izoelektryczna (podstawowa) – linia rozciągająca się od jednego do drugiego odcinka TP, czyli odcinka odpowiadającego okresowi, gdy komory i przedsionki serca są w rozkurczu;
- załamki – wychylenia w górę lub w dół od linii podstawowej; różne typy załamków oznacza się literami P, Q, R, S, T i U; poszczególne załamki obrazują określone czynności serca, a ich patologie mogą świadczyć o zaburzeniach;
- odcinek – fragment między załamkami;
- odstęp – zawiera odcinek łącznie z załamkami;
- zespół QRS – składa się z 3 załamków i prezentuje czas skurczu komór.
O tym, czy zapis EKG jest prawidłowy, decydują różne czynniki. Jednym jest załamek P, który powinien pojawiać się regularnie – jego prawidłowa amplituda wynosi maksymalnie 2,5 milimetra w odprowadzeniach kończynowych i do 3 milimetrów w odprowadzeniach przedsercowych. Dobry czas trwania załamka P to 100 milisekund. Jego całkowity brak w zapisie oznacza nieprawidłowy zapis EKG, wskazujący np. na migotanie przedsionków lub podwyższony poziom jonów potasu. Brak regularności w załamkach P może oznaczać tachykardię (częstoskurcz – zaburzenie pracy serca), załamki odwrotne – np. niewłaściwą depolaryzację przedsionków, zbyt szerokie – przerost lewego przedsionka, zbyt wysokie – przerost prawego przedsionka. Ponadto prawidłowe EKG charakteryzuje się równym zapisem QRS-ów i tzw. rytmem miarowym zatokowym.
Obraz EKG przy zawale serca
Istnieje kilka rodzajów zawału serca, m.in. zawał tylnej komory, dolnej ściany serca oraz rozległy zawał przedniej ściany serca. Jeśli pacjent przebył zawał, jest duże prawdopodobieństwo, że będzie to widoczne na wykresie EKG w postaci zmian w załamkach (np. wysokie załamki typu T, załamki ujemne poniżej osi izoelektrycznej) i wydłużonych odcinków zapisu, oznaczających niedokrwienie. Jednym z charakterystycznych elementów zapisu EKG świeżego zawału serca jest tzw. fala Pardeego, czyli uniesienie odcinka ST skierowane wypukłością ku górze. Zawał uwidoczniony na wykresie w taki sposób najczęściej spowodowany jest zakrzepem zamykającym tętnicę wieńcową i powstającym w miejscu uszkodzenia (pęknięcia) blaszki miażdżycowej, w wyniku czego dochodzi do niedokrwienia mięśnia sercowego.
>> Zawał serca - objawy, przyczyzny, pierwsza pomoc. Czy zawał serca boli?
EKG wysiłkowe
Badanie elektrokardiograficzne wysiłkowe (EKG wysiłkowe, test wysiłkowy) przeprowadzane jest w celu sprawdzenia czynności serca w trakcie wzmożonego wysiłku fizycznego. W takich warunkach serce wykazuje większe zapotrzebowanie na tlen i zwiększa się przepływ krwi przez naczynia wieńcowe. Test wysiłkowy przeprowadzany jest na bieżni lub rowerze stacjonarnym, a podłączony do elektrod pacjent wykonuje ćwiczenia do czasu pojawienia się objawów niewydolności lub do momentu zakończenia procedury diagnostycznej. Przez cały czas towarzyszy mu lekarz, który kontroluje jego bezpieczeństwo, sygnalizuje konieczność zwiększenia intensywności ćwiczeń i monitoruje zapis EKG. Na testy wysiłkowe kierowani są zarówno pacjenci z zaburzeniami funkcji układu krążenia, jak i sportowcy i osoby wykonujące zawody wymagające dobrej kondycji fizycznej.
Holter EKG
Holter EKG to odmiana badania EKG, różniąca się od niego długością – w przypadku tradycyjnego EKG aparatura monitoruje czynność serca zaledwie przez kilka minut, w przypadku holtera to 24 godziny, a czasem nawet 48 godzin nieprzerwanego zapisu. Pacjent poddający się temu badaniu zostaje wyposażony w niewielki rejestrator (holter – stąd nazwa badania) z elektrodami rozmieszczonymi na klatce piersiowej. Przypięcie elektrod odbywa się w taki sposób, by nie krępowały ruchów i można było wrócić do domu, gdzie dopuszczona jest normalna, codzienna aktywność, łącznie ze snem. Aparatury i elektrod nie można jedynie moczyć w wodzie, prysznic lub kąpiel trzeba więc odłożyć na kolejny dzień. Badanie jest bezbolesne i nieinwazyjne, ale wymaga współpracy ze strony badanego – powinien samodzielnie monitorować zmiany, jakie odczuwa w organizmie, oraz zapisywać swoje reakcje (np. zdenerwowanie) wraz z dokładną godziną ich wystąpienia. Dzięki tym notatkom lekarz interpretujący zapis będzie mógł porównać parametry uchwycone przez rejestrator z czynnikami, które mogły je wywołać. Holter EKG jest badaniem przydatnym m.in. w diagnostyce epizodów omdleń, kołatania serca oraz duszności.
>> Preparaty na wzmocnienie serca
EKG w ciąży
Elektrokardiografia jest nieinwazyjna i łatwo dostępna, jest więc badaniem pierwszego wyboru w przypadku podejrzenia choroby kardiologicznej u kobiet w ciąży. Spoczynkowe EKG stosuje się u ciężarnych w sytuacjach:
- wstępnej oceny czynności układu krążenia u kobiet z objawami kardiologicznymi
- monitorowania wcześniej rozpoznanych chorób serca
- oceny wpływu przyjmowanych leków na czynność serca matki (np. w terapii nadciśnienia tętniczego lub arytmii)
- oceny układu krążenia w przebiegu chorób typowych dla ciąży, np. kardiomiopatii połogowej
- określenia wpływu pojawiających się w ciąży zmian hormonalnych na układ krążenia
- monitorowania czynności serca matki podczas porodu.
EKG – jedno z badań profilaktycznych
Elektrokardiografia spoczynkowa jest nie tylko badaniem niezbędnym do diagnozowania i wyboru terapii w chorobach układu krążenia czy ratowania życia w przypadku zawału serca. Jest to przede wszystkim to jedno z podstawowych badań ogólnego stanu organizmu, pozwalające szybko ocenić pracę serca, dlatego jego wykonywanie zaleca się co roku wraz z innymi badaniami profilaktycznymi.
Chcesz sprawdzić, czy Twoje serce pracuje prawidłowo?
Najczęściej zadawane pytania dotyczące badania EKG
Czy EKG jest bolesne?
Podczas badania EKG pacjent musi odsłonić klatkę piersiową, okolice nadgarstków oraz kostek, aby umożliwić założenie odpowiednich elektrod. Następnie kładzie się na wznak z rękami ułożonymi wzdłuż ciała. Podczas badania, które trwa zazwyczaj około 10 minut, nie należy rozmawiać ani się poruszać, aby nie zaburzyć odczytu aparatu. Metoda jest nieinwazyjna, zupełnie bezbolesna i nie obciąża organizmu żadnymi skutkami ubocznymi.
Po co robić EKG?
Elektrokardiografia jest jedną z podstawowych metod diagnostycznych czynności serca i polega na rejestracji przebiegu potencjałów elektrycznych w sercu z powierzchni ciała. Aparat EKG odbiera, wzmacnia i rejestruje sygnały elektryczne serca jako całości dzięki umieszczonym elektrodom. Badanie umożliwia nieinwazyjną diagnostykę większości dysfunkcji serca i zaburzeń jego rytmu, dzięki czemu leczenie może być wdrożone, zanim wystąpią groźne powikłania.
Jakie są zalecenia dotyczące przygotowania się do badania elektrokardiograficznego (EKG) pod względem ubioru i aplikacji kosmetyków na skórę?
Do badania EKG nie są wymagane specjalne przygotowania lub wytyczne dietetyczne ze strony pacjenta. Warto pamiętać, że do badania niezbędne będzie rozebranie się od pasa w górę (kobiety będą poproszone o zdjęcie stanika) oraz podwinięcie rękawów i nogawek. Dlatego lepiej nie zakładać w tym dniu obcisłych mankietów ubrania ani rajstop. Nie powinno się też aplikować na skórę ciężkich balsamów i kremów, ponieważ może to osłabić przyczepność niektórych typów elektrod.
Do badania EKG nie są wymagane specjalne przygotowania lub wytyczne dietetyczne ze strony pacjenta. Warto pamiętać, że do badania niezbędne będzie rozebranie się od pasa w górę (kobiety będą poproszone o zdjęcie stanika) oraz podwinięcie rękawów i nogawek. Dlatego lepiej nie zakładać w tym dniu obcisłych mankietów ubrania ani rajstop. Nie powinno się też aplikować na skórę ciężkich balsamów i kremów, ponieważ może to osłabić przyczepność niektórych typów elektrod.
Elektrokardiografia jest jedną z podstawowych metod diagnostycznych czynności serca i polega na rejestracji przebiegu potencjałów elektrycznych w sercu z powierzchni ciała. Aparat EKG odbiera, wzmacnia i rejestruje sygnały elektryczne serca jako całości dzięki umieszczonym elektrodom. Badanie umożliwia nieinwazyjną diagnostykę większości dysfunkcji serca i zaburzeń jego rytmu, dzięki czemu leczenie może być wdrożone, zanim wystąpią groźne powikłania.