Rabarbar – jakie ma właściwości, czy można go jeść na surowo?

Co to jest rabarbar?

Rabarbar, inaczej rzewień, to rodzaj roślin z rodziny rdestowatych, który obejmuje ponad 60 gatunków. Rośliny te występują naturalnie w Azji, jednak często uprawia się je w innych rejonach świata, także w Polsce. Rabarbar jest wieloletni, osiąga wysokość 1,5-3 metrów. Wykształca długie, bruzdowate łodygi, na których osadzone są ogromne liście o dłoniastym, owalnym lub trójkątnym kształcie. Drobne, różowe lub czerwone kwiaty rabarbaru tworzą rozgałęzione kwiatostany, z których powstają trójkanciaste purpurowe owoce. Najbardziej znane gatunki rabarbaru to:

• rabarbar lekarski
• rabarbar dłoniasty
• rabarbar kędzierzawy
• rabarbar ogrodowy
• rabarbar tatarski.

Niektóre gatunki rabarbaru wykorzystuje się w celach leczniczych (rabarbar lekarski i dłoniasty), inne w celach kulinarnych (rabarbar ogrodowy) lub ozdobnych. Rabarbar znalazł zastosowanie także jako produkt do barwienia tkanin i drewna.

Rabarbar wykorzystywany był już w starożytności – przez Chińczyków, później Greków i Rzymian. Uważano go za towar cenniejszy niż cynamon, a nawet szafran. Do Polski trafił dopiero w XIX wieku.

Rabarbar – właściwości

Ze względów medycznych najszerzej wykorzystuje się rabarbar lekarski, którego wysuszone korzenie i kłącza stosuje się głównie jako środek ściągający oraz przeczyszczający. Wraz z rabarbarem dłoniastym należy on też do najlepiej przebadanych gatunków rabarbaru (ich wyciągi wielokrotnie badano z wykorzystaniem zwierząt laboratoryjnych – wyniki są obiecujące, jednak wymagają potwierdzenia w badaniach klinicznych). Wykazano, że substancje czynne zawarte w rabarbarze mogą wykazywać działanie:

• antyoksydacyjne – dzięki zawartości przeciwutleniaczy o charakterze związków fenolowych, które wymiatają wolne rodniki i zapobiegają uszkodzeniom komórek (np. utlenianiu lipidów tworzących błony komórkowe);
• przeciwzapalne – wynika ono głównie z obecności kwercetyny; aktywność przeciwzapalna rabarbaru jest porównywalna do działania ibuprofenu;
• przeciwnowotworowe – dzięki zawartości stilbenów, które zwalczają komórki nowotworowe, m.in. raka jelita grubego, wątroby, płuc, i mogą stanowić wsparcie radio- i chemioterapii;
• regulujące pracę przewodu pokarmowego – rabarbar stosowany w małych dawkach działa ściągająco (dzięki zawartości garbników), a w większej ilości wykazuje działanie przeczyszczające (dzięki obecności antrachinonów);
• przeciwwrzodowe – wyciąg z kłączy rabarbaru może redukować wielkość i głębokość wrzodów żołądka oraz zwiększać pH soku żołądkowego;
• przeciwwzdęciowe – rabarbar może być spożywany przez osoby z wrażliwymi jelitami;
• przeciwdrobnoustrojowe – wykazano, że wyciąg z kłączy rabarbaru ma właściwości przeciwgrzybicze wobec popularnych gatunków grzybów chorobotwórczych (np. Candida albicans) oraz bakterii i wirusów;
• przeciwzakrzepowe – antrachinony zawarte w rabarbarze mają zdolność hamowania agregacji płytek krwi i wydłużania czasu krzepnięcia krwi;
• przeciwcukrzycowe – stosowanie wyciągu z rabarbaru pomaga wyregulować poziom enzymów będących biochemicznymi markerami cukrzycy (np. aminotrasferaz, fosfatazy alkalicznej czy dehydrogenazy mleczanowej);
• regulujące profil lipidowy – antrachinony zawarte w rabarbarze pomagają w obniżeniu poziomu lipidów we krwi;
• hepatoprotekcyjne – wyciąg z rabarbaru obniża poziom transferaz wątrobowych i bilirubiny;
• nefroprotekcyjne – taniny zawarte w rabarbarze niwelują białkomocz oraz wspomagają oczyszczanie organizmu z toksyn i metabolitów nagromadzonych u osób z przewlekłą niewydolnością nerek.

Rabarbar ogrodowy – witaminy i wartości odżywcze

Ze względów kulinarnych ceniony jest rabarbar ogrodowy. Jego cierpki i intensywnie kwaśny smak sprawia, że wchodzi w skład ciast, dżemów, galaretek oraz sosów. Kwaśny smak rośliny wynika z zawartości dużej ilości kwasu jabłkowego i szczawiowego. Biorąc pod uwagę wartości odżywcze, jest on bogatym źródłem witamin A, C i E oraz fosforu, wapnia i potasu. To też produkt niskokaloryczny – 100 gramów zawiera jedynie ok. 20 kalorii, 90% objętości rabarbaru stanowi woda. 

Czy rabarbar można jeśc na surowo?

Ogonki liściowe rabarbaru spożywa się zarówno na surowo, jak i po obróbce termicznej.

Czy rabarbar jest zdrowy? Kto nie powienien go jeść?

• Rabarbar zawiera spore ilości kwasu szczawiowego, który po spożyciu wchodzi w reakcję z jonami wapnia we krwi. W wyniku tego powstają nierozpuszczalne kryształy szczawianu wapnia odkładające się w woreczku żółciowym lub nerkach. Dlatego rabarbaru powinny unikać osoby chorujące na aktywną postać kamicy żółciowej lub nerkowej oraz zmagające się z nią w przeszłości.
• Zawartość kwasu szczawiowego może prowadzić do niedoboru wapnia, ale także niedoboru magnezu i niedoboru żelaza.
• Spożywanie rabarbaru może wywoływać przekrwienie narządów miednicy mniejszej, dlatego osoby zmagające się z hemoroidami powinny jeść go w niewielkich ilościach.
• Jedzenie rabarbaru jest też przeciwwskazane u osób chorujących na: padaczkę, reumatyzm, dnę moczanową i zaburzenia metabolizmu kwasu moczowego.

Czy rabarbar można jeść w ciąży?

Nie istnieją przeciwwskazania do spożywania rabarbaru u kobiet ciężarnych, jednak należy zachować w tym względzie umiar. Związki zawarte w rabarbarze przenikają jednak do mleka kobiecego. Kobiety karmiące powinny unikać jedzenia rabarbaru, aby nie narażać dziecka na nieprzyjemne objawy ze strony przewodu pokarmowego.