Zespół lęku uogólnionego – jak go odróżnić od zwykłej troski o bliskich? Test, przyczyny, leczenie

Czego się boją osoby z GAD?

Zespół lęku uogólnionego, znany też jako zaburzenie lękowe uogólnione (ang. generalized anxiety disorder, GAD) to zaburzenie psychiczne z grupy zaburzeń lękowych, dawniej nazywanych nerwicami. Dorośli z zespołem lęku uogólnionego najczęściej zgłaszają lęki o zdrowie własne i bliskich (np. przed zachorowaniem na raka, o zdrowie dzieci), dotyczące pracy i finansów (np. strach przed utratą źródła dochodu, kradzieżą, oszustwami), wypadków, katastrof, wybuchu wojny. Powszechne są lęki związane z relacjami z ludźmi, strach przed krytyką i odrzuceniem, podejmowaniem decyzji (nawet mało istotnych), a także obawa przed nieokreślonymi sytuacjami, które mogą się przydarzyć. U dzieci często występują lęki szkolne i lęk separacyjny. Lęk u pacjenta z GAD nie odpowiada jednak rzeczywistym zagrożeniom, choć może się łączyć z naturalnymi lękami. Często towarzyszą mu objawy somatyczne.

Po czym poznać zespół lęku uogólnionego – objawy

• Nadmierne martwienie się codziennymi sprawami
• problemy z kontrolowaniem poziomu niepokoju
• trudne do opanowania uczucie napięcia, zdenerwowania, rozdrażnienia
• tzw. gula w gardle, czyli globus histericus, przejściowe czynnościowe zaburzenie o podłożu psychosomatycznym
• świadomość, że inne osoby martwią się znacznie mniej
• trudność w osiąganiu stanu odprężenia, relaksu
• trudności z zasypianiem i utrzymaniem ciągłości snu
• męczliwość, częste uczucie wyczerpania
• rezygnacja z aktywności czy czynności, które wcześniej dawały satysfakcję.
• duszności, nadmierne pocenie się, kłucie i ból w klatce piersiowej, nudności, zawroty głowy, kołatanie serca, bóle i drżenie mięśni, bóle brzucha, często niemożliwe do potwierdzenia w badaniach diagnostycznych.
• Typowy jest niepokój psychoruchowy, trudności w skupieniu się na danej czynności, drżenie mięśni.

Pacjenci z GAD mogą podejmować nieuzasadnione, przesadne starania, by zapobiec spodziewanym katastrofom czy problemom i np. nadmiernie kontrolować wydatki, pozostawać w nieustannym kontakcie z dziećmi czy małżonkami, by upewniać się o ich bezpieczeństwie itp.

Zespół lęku uogólnionego – test

We wstępnym rozpoznawaniu zaburzeń lękowych i kwalifikacji do leczenia specjalistycznego stosuje się test przesiewowy, tzw. kwestionariusz GAD-7. Pacjent wypełnia go samodzielnie – test bazuje na samoocenie samopoczucia i zachowania w ciągu ostatnich dwóch tygodni. Składa się z siedmiu pytań:

1. Jak często w ciągu ostatnich dwóch tygodni czułeś się niespokojny lub spięty?
2. Jak często w ciągu ostatnich dwóch tygodni nie mogłeś powstrzymać się przed zamartwianiem się?
3. Jak często w ciągu ostatnich dwóch tygodni nadmiernie martwiłeś różnymi sprawami?
4. Jak często w ciągu ostatnich dwóch tygodni miałeś problem z uspokojeniem myśli i odprężeniem się?
5. Jak często w ciągu ostatnich dwóch tygodni byłeś tak niespokojny, że nie mogłeś usiedzieć w miejscu?
6. Jak często w ciągu ostatnich dwóch tygodni łatwo się irytowałeś i byłeś rozdrażniony?
7. Jak często w ciągu ostatnich dwóch tygodni czułeś, że może się stać coś strasznego?

Na każde pytanie można odpowiedzieć na cztery sposoby: 

• wcale (0 punktów),
• przez kilka dni (1 punkt),
• przez połowę tego czasu (2 punkty),
• niemal codziennie (3 punkty).

Po podliczeniu punktów pacjent uzyskuje wynik: 

• 0-4 – nie wskazuje na występowanie lęku
• 5-9 – łagodny lęk, wskazana wizyta u specjalisty w celu dalszej diagnostyki
• 10-14 – umiarkowany lęk, wskazana wizyta u specjalisty w celu dalszej diagnostyki
• 15-21 – lęk o dużym nasileniu, wskazana pilna wizyta u specjalisty

Nie jest to jednak diagnoza, może być jedynie wskazówką dla pacjenta, że warto skontaktować się z lekarzem.

Zespół lęku uogólnionego – leczenie

Zaburzenie lękowe uogólnione trwa od kilku do kilkunastu lat ze zmiennym nasileniem. Kryterium rozpoznania zaburzenia jest nadmierny lęk i zamartwianie się przez co najmniej 6 miesięcy. Rokowania dla pacjentów z GAD są różne w zależności od działań terapeutycznych, osobistej sytuacji, poziomu stresu, współwystępowania innych zaburzeń psychicznych (często stwierdza się także epizody depresji, dystymii, fobii społecznej, zespołu stresu pourazowego (PTSD), napady lęku panicznego, ale także alkoholizm, nadużywanie innych substancji psychoaktywnych oraz leków o potencjale uzależniającym).

W leczeniu zespołu lęku uogólnionego najczęściej wykorzystuje się psychoterapię indywidualną lub grupową oraz psychofarmakoterapię, stosowane łącznie lub oddzielnie. W psychoterapii pierwszym wyborem jest zazwyczaj terapia poznawczo-behawioralna. Inne możliwości to: terapia psychodynamiczna, terapia akceptacji i zaangażowania, terapia skoncentrowaną na emocjach, terapia Sandplay, terapia ekspozycyjna oraz stosowanie technik relaksacyjnych.

>> Jak się uspokoić? Metody relaksacyjne, leki i zioła na uspokojenie

Lekami powszechnie stosowanymi w terapii GAD są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, a lekami pierwszego rzutu są escitalopram, paroksetyna, sertralina, skuteczne również w innych zaburzeniach lękowych. Wykorzystuje się także wenlafaksynę, duloksetynę, leki przeciwlękowe (buspiron), w niektórych przypadkach benzodiazepiny (diazepam, alprazolam) lub atypowe leki przeciwpsychotyczne.  

>> Środki uspokajające bez recepty

Skąd się bierze zespół lęku uogólnionego? Przyczyny

Na świecie zespół lęku uogólnionego jest jednym z najczęściej rozpoznawanych zaburzeń lękowych – może dotyczyć 6% dorosłych i 5% dzieci i młodzieży, a ryzyko jego rozwoju wynosi około 9%. W Polsce według badania EZOP I ​(Epidemiologia Zaburzeń Psychiatrycznych i Dostępność Psychiatrycznej Opieki Zdrowotnej) z 2012 roku dotyczył jednak zaledwie 1,1% ludzi. Uważa się, że na GAD wpływają zarówno czynniki biologiczne, jak i środowiskowe:

• Pojawienie się GAD w rodzinie.
• Dysfunkcje neuroprzekaźnictwa noradrenergicznego, serotoninergicznego i GABA-ergicznego, a także nadmiarowe wydzielanie kortyzolu.
• Traumatyczne wydarzenia życiowe, jak utrata pracy czy śmierć bliskiej osoby.
• Nieprawidłowo wykształcone style przywiązania we wczesnym dzieciństwie (przede wszystkim styl lękowo-unikający i ambiwalentny).
• Rozwinięte cechy osobowości zależnej lub unikającej.
• Neurotyczny model osobowości.

Inne teorie mówią o GAD jako oddziaływaniu nieuświadomionych konfliktów wewnątrzpsychicznych oraz rodzaju wytworzonych przez pacjenta mechanizmów obronnych.

>> Suplementy, witaminy na poprawę nastroju