Energetyki – co to za napoje? Czy energetyki są zdrowe?

Energetyki – skład

Napój energetyczny, potocznie zwany energetykiem, to wyrób spożywczy, który ma oczywiście dodać nam energii i poprawić koncentrację. Takie działanie zapewniają produktom substancje pobudzające – głównie kofeina i tauryna w odpowiednim stężeniu – ale także wyciągi roślinne i witaminy. Oto najczęściej stosowane składniki energetyków:

• Kofeina – to najbardziej rozpowszechniona substancja pobudzająca (stymulant) na świecie. Z chemicznego punktu widzenia to alkaloid znajdujący się w nasionach kawy, kakaowca i guarany oraz liściach herbaty i ostrokrzewu paragwajskiego (yerba mate). Działanie kofeiny opiera się na pobudzeniu ośrodkowego układu nerwowego (podnosi stężenie neuroprzekaźników: dopaminy, adrenaliny, noradrenaliny, serotoniny i acetylocholiny). Kofeina powoduje chwilowy zanik uczucia zmęczenia i znużenia, ale ma również działanie pobudzające lęk i niepokój. W zależności od rodzaju produktu energetyzującego zawartość kofeiny waha się nawet od 80 mg do 230 mg na całą masę napoju. Zgodnie z polskim prawem, żeby napój można było uznać za energetyzujący, musi zawierać taurynę lub więcej niż 150 mg kofeiny na litr.
• Tauryna to aminokwas biogenny występujący powszechnie w organizmach zwierzęcych, w tym również u ludzi. Pełni wiele funkcji, a jedną z ważniejszych jest wpływ na przekaźnictwo mózgowe. Jako neuroprzekaźnik tauryna zwiększa koncentrację i poprawia wydolność organizmu.
• Witaminy z grupy B (B3, B6, B5, B12) – zawartość witamin z grupy B wspiera układ nerwowy w jego funkcjonowaniu. Biorą udział w odnowie włókien nerwowych oraz wspomagają przewodnictwo nerwowe. Razem z magnezem, który często dodawany jest jako mikroelement do napojów energetycznych, pomagają utrzymać koncentrację.
• Żeń-szeń – wyciągi z korzenia żeń-szenia właściwego (łac. panax ginseng) często dodawane są do energetyków w celu wywołania pobudzenia i podniesienia ciśnienia krwi. Bez względu na rodzaj żeń szenia z jakiego wyodrębniony został wyciąg - jego aktywnymi biologicznie składnikami są ginsenozydy.
• Miłorząb japoński – wyciągi z liści miłorzębu japońskiego (łac. gingko biloba) znane są w medycynie jako sposób na poprawę koncentracji, pamięci i innych funkcji mózgowych. Ze względu na zawartość flawonoidów i terpenów wpływają korzystnie na przepływ krwi w naczyniach krwionośnych. Zasadniczy wpływ wykazują na naczynia krwionośne mózgu, rozszerzając je i zmniejszając ich przepuszczalność. Poprawa mikrokrążenia mózgowego prowadzi do lepszego zaopatrywania tego organu w tlen i glukozę niezbędne do właściwej pracy.

Inne substancje wchodzące w skład energetyków to m.in. L-karnityna, inozytol, guarana, glukuronolakton oraz duże ilości cukrów prostych.

Energetykiem się nie nawodnisz

Energetyki bywają często mylone z izotonikami. Tymczasem napoje energetyczne i izotoniczne to dwa różne rodzaje produktów. Mają inne składy i inne przeznaczenie. Napoje izotoniczne nie zawierają substancji pobudzających, takich jak kofeina czy tauryna. Izotonik to z definicji płyn mający stężenie zbliżone do tego, jakie mamy w płynach ustrojowych organizmu. Co za tym idzie – izotoniki nawadniają i uzupełniają braki elektrolitowe organizmu. W ich składzie jest głównie woda, jony sodu i węglowodany (np. glukoza, fruktoza, sacharoza), a dodatkowo również potas, wapń i magnez.

>> Jak się zdrowo nawodnić? Elektrolity dla dorosłych i dla dzieci

Drinki z energetykiem: co dają zamiast kopa?

Uważaj na drinki zawierające napój energetyczny i alkohol. To mieszanka wybuchowa dla układu krążenia, ponieważ zarówno kofeina, jak i alkohol powodują wzrost ciśnienia tętniczego. To bardzo niebezpieczne z uwagi na odsetek osób z niezdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym. Dodatkowo energetyk maskuje uczucie upojenia alkoholowego, przez co spożywamy większe niż zwykle ilości etanolu. Może to doprowadzić do uzależnienia, zatrucia alkoholowego, zniszczenia wątroby, a nawet śmierci. Dochodzenie do siebie po spożyciu dużej ilości mieszanki napoju energetycznego z alkoholem może być bardzo przykrym doświadczeniem. Zarówno alkohol, jak i kofeina działają odwadniająco, przez co potrzebujemy dużo więcej czasu na wyrównanie zachwianej gospodarki wodno-elektrolitowej.

>> Odwodnienie organizmu – objawy. Jak wygląda człowiek odwodniony?

Dlaczego energetyki od 18. roku życia

Od 1 stycznia 2024 roku w Polsce osoby poniżej 18. roku życia nie mogą kupować napojów energetycznych lub energetyzujących. Wymagane jest też czytelne oznaczenie takiego produktu napisem „napój energetyzujący” lub „napój energetyczny”. Dodatkowo napoje energetyzujące zostały wycofane ze sprzedaży w sklepikach szkolnych, automatach oraz innych placówkach oświatowych. Dlaczego?

>> Dlaczego jest zakaz sprzedaży energetyków dzieciom i młodzieży do 18 lat?

Czy energetyki są zdrowe?

Kofeina może uzależniać fizycznie i/lub psychicznie, dlatego im częściej spożywamy energetyki, tym większe ryzyko uzależnienia się od nich. Badania wskazują, że trudniej wtedy zrezygnować z ich stosowania i pojawiają się objawy odstawienne, takie jak senność, szybsze uczucie zmęczenia, zaburzenia koncentracji czy mniejsza motywacja do działania. Ze względu na zawartość cukrów długotrwałe spożycie napojów energetycznych sprzyja też rozwojowi chorób, jak:

• otyłość
• nadciśnienie tętnicze
• cukrzyca typu 2
• insulinooporność
• hiperlipidemia
• zaburzenia rytmu serca
• choroby naczyń mózgowych
• próchnica

Ze względu na wysokie dawki kofeiny i dodatek innych substancji podnoszących ciśnienie tętnicze oraz cukrów napojów energetycznych nie powinny pić kobiety w ciąży i kobiety karmiące, osoby starsze, diabetycy oraz pacjenci przyjmujący leki na nadciśnienie czy pacjenci z hipercholesterolemią. Podczas picia napojów energetycznych możemy też odczuwać skutki uboczne takie jak:

• kołatanie serca
• zaburzenia snu
• drżenie rąk
• bóle brzucha
• nudności
• rozdrażnienie
• ból głowy
• biegunka lub zaparcia
• pogorszenie stanu skóry

Jak często można pić energetyki

Zdrowe osoby dorosłe powinny spożywać energetyki tylko w uzasadnionych przypadkach i z zachowaniem rozsądku. Przed wybraniem produktu z półki warto zerknąć na ilość kofeiny w składzie i zastanowić się, czy spożycie napoju nie spowoduje przedawkowania tej substancji w danym dniu. (Za bezpieczną dla dzieci do spożycia ilość kofeiny uznaje się średnio dawkę do 3 mg/kg masy ciała/dzień. U dorosłych przyjmuje się, że spożycie do 400 mg kofeiny na dobę stanowi bezpieczną i zdrową ilość.) Jeśli po wypiciu energetyku pojawią się niepokojące objawy (kołatanie serca, drżenie rąk itp.), zrezygnuj ze spożywania napojów energetycznych na rzecz naturalnych środków pobudzających (np. kawa lub yerba mate).

Preparaty z apteki, które dodają energii

W aptece dostępnych jest kilka preparatów o statusach suplementów diety, które zawierają bezpieczne ilości substancji pobudzających. Przeznaczone są dla osób dorosłych i zdrowych. Występują w formie tabletek do ssania, tabletek do połykania lub tabletek musujących.

>> Preparaty na zwiększenie energii