Odwodnienie grozi nam nie tylko podczas upałów. Dziennie wydychamy i wypacamy około 2,5 litra wody, dodatkowo tracimy ją z biegunką, wymiotami czy podczas gorączki. Odwodnieniu sprzyjają choroby nerek, otyłość, cukrzyca, odwadnia również alkohol. Po czym poznać odwodnienie i jak mu zaradzić?
Odwodnienie organizmu – objawy. Jak wygląda człowiek odwodniony?
Objawy odwodnienia
Woda stanowi około 60 proc. ciała dorosłego człowieka (u kobiet – około 55 proc.), dzieci mają jej jeszcze więcej – niemowlęta nawet 78 proc. (do pierwszego roku życia zawartość wody spada do 65 proc.). Lekkie odwodnienie dotyczy sytuacji, kiedy utrata wody nie przekracza 4 proc. masy ciała. Pojawiają się wtedy:
- wzmożone pragnienie,
- zmęczenie
- bóle głowy.
- Na ogół osoba odwodniona ma także suche usta i oczy.
Do umiarkowanego odwodnienia dochodzi, kiedy ubytek wody wynosi od 5 do 6 proc. masy ciała.
- Skóra staje się sucha i zimna,
- pojawiają się zawroty głowy, oszołomienie,
- bardzo rzadko oddaje się mocz, który może mieć ciemne zabarwienie i nieprzyjemny zapach.
Poważne odwodnienie to utrata wody przekraczająca 7 proc., powyżej 15 proc. jest zagrożeniem życia. W przypadku poważnego odwodnienia obserwuje się:
- zapadnięte oczy,
- zatrzymanie moczu, jego brzydki zapach,
- bardzo suchą skórą,
- zawroty głowy,
- podwyższone tętno,
- trudności w oddychaniu,
- nadmierną senność,
- osłabienie,
- nerwowość,
- omdlenia.
Objawy odwodnienia u dziecka
Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne dla małych dzieci, ponieważ mogą się odwodnić bardzo szybko, zwłaszcza w wyniku wysokiej gorączki, biegunki lub przewlekłych wymiotów. U dzieci odwodnienie można rozpoznać przez:
- rzadkie oddawanie moczu, jego ciemny kolor i nieprzyjemny acetonowy zapach,
- brak łez podczas płaczu,
- suche usta i suchą błonę śluzową w ustach (palec przykleja się do podniebienia),
- zapadnięte policzki lub zapadnięte oczy,
- nadmierną senność,
- zapadnięte ciemię na górze główki,
- wiotką skórę.
- Starsze dzieci mogą być dodatkowo drażliwe.
Jak wygląda odwodniony człowiek?
Objawy odwodnienia u osoby dorosłej są podobne do objawów odwodnienia u dziecka. Odwodnienie można rozpoznać po zapadniętych oczach, wiotkiej skórze, widocznej zwłaszcza na policzkach, rzadkim oddawaniu moczu, a także po nieustających zawrotach głowy, wolnym lub szybkim pulsie, pojawieniu się drgawek oraz po kolorze i zapachu moczu (ciemny i acetonowy). Dezorientacja również może wskazywać na odwodnienie.
Jak zrobić test na odwodnienie?
Organizm sam daje sygnały o odwodnieniu – ośrodek pragnienia zlokalizowany w podwzgórzu wysyła sygnał i powoduje pragnienie w sytuacji, kiedy nawodnienie spada o 1 proc. W przypadku diagnozy laboratoryjnej odwodnienia stosuje się:
- analizę składu moczu (o odwodnieniu świadczy niski poziom sodu, wysoki azotyn),
- analizę poziomu kreatyninę (podwyższony poziom przy odwodnieniu).
Skutki odwodnienia
Woda jest podstawowym materiałem budulcowym komórek, pomaga regulować temperaturę, transportuje składniki odżywcze i tlen, służy do metabolizowania węglowodanów i białek. Wspiera także oczyszczanie organizmu z toksyn i wspomaga amortyzację w stawach. Picie dużej ilości wody zapobiega namnażaniu się bakterii w pęcherzu moczowym, normuje ciśnienie krwi i utrzymuje równowagę elektrolitową. Dzięki prawidłowemu nawodnieniu mózg pracuje lepiej, poprawia się nam pamięć i koncentracja. Za to podczas infekcji wirusowej lub bakteryjnej woda pomaga wypłukać z organizmu drobnoustroje i rozrzedza wydzielinę zalegającą w zatokach lub w płucach.
Odwodnienie może więc prowadzić do wyczerpania organizmu oraz do udaru słonecznego w upalne dni, a także do problemów z pracą nerek – występowania kamieni nerkowych, niewydolności nerek, częstszych infekcji dróg moczowych, do pogorszenia pamięci, trudności w koncentracji oraz zaburzeń pracy serca. Może także spowodować przewlekłe zmęczenie oraz ciągłe i uporczywe zaparcia. U niektórych chorych może wystąpić pogorszenie widzenia, a także problemy z ciśnieniem oraz szumy uszne.
Jak prawidłowo nawadniać organizm? Leczenie odwodnienia
W sytuacji zaobserwowania objawów odwodnienia należy przede wszystkim uzupełnić niedobory płynów i zapobiec dalszej utracie wody. Zaleca się picie wody, herbat ziołowych, rozcieńczonych soków oraz przyjmowanie pokarmów w postaci płynnej. Pomocne mogą okazać się również napoje izotoniczne lub elektrolity, należy jednak zachować umiar w ich przyjmowaniu i nie traktować jako zastępstwa dla wody. Zawierają one bowiem znaczną ilość cukru lub słodzików i soli. Ostre odwodnienie wymaga hospitalizacji i podawania dożylnie glukozy, roztworu chlorku sodu (NaCl) albo chlorku sodu i chlorku potasu (NaCl i KCl).
Zioła na odwodnienie
Wśród ziół, które można pić w celu lepszego nawodnienia organizmu, wymienia się szałwię, miętę, rumianek i kolendrę. Należy przy tym pamiętać, że nie powinny one zastępować wody, a jedynie być dodatkiem do niej. W sytuacji odwodnienia nie jest zalecane picie kawy i mocnej czarnej herbaty.
Odwodnienie u dziecka – co robić
W przypadku odwodnienia u dziecka najlepiej jechać bezpośrednio do szpitala, gdzie maluch zostanie podłączony do kroplówki nawadniającej. Zwłoka lub próby nawodnienia dziecka na własną rękę w domu mogą mieć negatywne konsekwencje, takie jak objawy neurologiczne (skurcze mięśni i utrata przytomności), dezorientacja, zaniki pamięci, wstrząs krwotoczny spowodowany małą objętością krwi i spadkiem ilości tlenu w ciele, ataki padaczki, zaburzenia pracy nerek, zaburzenia pracy serca.
Jak nie dopuścić do odwodnienia?
O odpowiedniej podaży wody należy pamiętać na co dzień – zalecane jest picie minimum 2,5 litra niegazowanej wody, przy czym do tej puli nie są wliczane kawa czy herbata ani soki. W upalne dni, kiedy utrata wody jest większa, zalecane jest picie nawet 3-3,5 litra wody na dobę. Dzieci natomiast powinny pić:
- dzieci ważące do 10 kg – 100 ml płynów na każdy kilogram masy ciała,
- dzieci ważące od 10 kg do 20 kg – ok. 1000 ml płynów + 50 ml na każdy kilogram powyżej 10 kg.
- dzieci o wadze powyżej 20 kg – ok. 1500 ml + 20 ml na każdy dodatkowy kilogram
>> Woda: mineralna, zdrojowa, gazowana, niegazowana, a może kranówka? Jaką wodę pić?
Odwodnienie to nie tylko utrata wody
Gdy jesteśmy odwodnieni, w organizmie brakuje nie tylko wody, lecz także rozpuszczonych w niej składników mineralnych – elektrolitów, niezbędnych nam do życia. W zależności od zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej wyróżniamy więc trzy rodzaje odwodnienia, które inaczej leczymy:
Odwodnienie izotoniczne
Tracimy tyle samo wody i elektrolitów. Odwodnienie to może wynikać z utraty płynów przez wymioty, biegunkę, z moczem, u osób poparzonych przez skórę lub na skutek utraty krwi. Objawy to spadek ciśnienie tętniczego, przyspieszona akcja serca, suchość błon śluzowych i skóry, w ciężkich przypadkach nawet wstrząs. Leczenie polega na podawaniu izotonicznych płynów elektrolitowych, a niekiedy także na przetaczaniu krwi.
Odwodnienie hipotoniczne
Rozwija się, gdy stracimy więcej elektrolitów niż wody. Do przykładów takiej sytuacji należą silne wymioty lub biegunki i nawadnianie się przegotowaną wodą (jest pozbawiona elektrolitów). Tego typu odwodnienie prowadzi do obrzęków, szczególnie ośrodkowego układu nerwowego, pojawia się wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Co ciekawe, nie występuje odczucie pragnienia. Leczenie polega na podawaniu roztworów soli fizjologicznej.
Odwodnienie hipertoniczne
Jest wynikiem większej utraty wody niż elektrolitów. Występuje gdy znacznie zmniejszymy przyjmowanie płynów, ale też w niektórych zaburzeniach endokrynologicznych. Podczas odwodnienia hipertonicznego pojawiają się: silne pragnienie, splątanie, suchość w ustach, zaburzenia pracy serca, napady drgawkowe i zaburzenia termoregulacji. Leczenie opiera się na podawaniu płynów o niższym stężeniu elektrolitów, przykładowo niesłodzonej herbaty lub zwykłej wody oraz przetaczaniu płynów hipotonicznych dożylnie.
