Kolory moczu – co oznacza ciemnopomarańczowy, a co zielony?

Mocz powstaje w nerkach jako efekt filtracji krwi po przemianie materii. Część substancji jest przed wydaleniem moczu jeszcze z niego odzyskiwana, a zbędne (m. in. mocznik, kreatynina, kwas moczowy) oraz toksyny są wraz z nim usuwane z organizmu. Skład moczu (a więc jego kolor, zapach, nawet ilość) wskazuje więc na to, czy nasz metabolizm działa prawidłowo. Aż 96% moczu stanowi woda. Azotowe produkty przemiany materii, czyli mocznik, kwas moczowy i amoniak to około 2,5% moczu. Pozostałe składniki to sole mineralne i barwniki żółciowe, które nadają urynie charakterystyczny kolor. W prawidłowych warunkach zapach moczu jest delikatny i prawie niewyczuwalny, a oddawanie moczu całkowicie bezbolesne.

Prawidłowy kolor moczu

Prawidłowy kolor moczu jest żółty lub słomkowożółty. To naturalna barwa moczu, która wskazuje na dobrą kondycję organizmu i odpowiednie nawodnienie. Zbyt jasny mocz może sugerować przewodnienie organizmu, a zbyt ciemny – odwodnienie. Jeśli mocz dodatkowo pachnie acetonem, to prawdopodobnie można mówić o odwodnieniu.

Co oznaczają kolory moczu?

Czerwony kolor moczu

Nie zawsze czerwony mocz jest powodem do niepokoju. Takie zabarwienie może wskazywać na obecność w diecie buraków, jeżyn czy botwinki. Natomiast czerwony lub różowy mocz z pasmami, skrzepami krwi czy fragmentami tkanek może oznaczać choroby pęcherza moczowego bądź nerek i jest wskazaniem do jak najszybszej wizyty u lekarza. Rzadko, ale może się zdarzyć, że czerwony mocz jest wynikiem przyjmowania leków przeciwbólowych lub hormonów płciowych.

Brązowy, brunatny kolor moczu

Brązowy kolor moczu wskazuje najczęściej na odwodnienie organizmu. Ewentualnie może pojawić się na skutek spożycia rabarbaru. Brunatny mocz może także występować u osób cierpiących na porfirie (zaburzenia w przetwarzaniu hemoglobiny we krwi). Brązowy mocz należy pobrać do badania i udać się do lekarza.

Pomarańczowy, bursztynowy kolor moczu

Jest to naturalny kolor moczu u osób, które spożywają duże ilości beta-karotenu (zawarty w marchwi, dyni). Jeśli w diecie nie pojawiały się tego typu produkty, pomarańczowy mocz może wskazywać na nadmierne wydzielanie bilirubiny, pojawiające się np. przy problemach z drogami żółciowymi.

Intensywnie żółty mocz

Żółty mocz przy zabarwionych na żółto gałkach ocznych lub skórze może wskazywać na choroby wątroby.

Jaskrawożółty, cytrynowy kolor moczu

Neonowa barwa moczu nie jest powodem do niepokoju, może świadczyć o przyjmowaniu suplementów z witaminami z grupy B.

Zielony kolor moczu

Zielony mocz może pojawiać się po spożyciu szparagów, szpinaku lub pora, wtedy także ma kwaśny zapach. Jeśli w diecie brak tych produktów, zielony kolor może wskazywać na infekcję dróg moczowych, problemy z nerkami, a u mężczyzn – na zapalenie gruczołu krokowego.

Niebieski kolor moczu

Występuje w wyniku choroby genetycznej – hiperkalcemii, która charakteryzuje się wysokim poziomem wapnia we krwi.

Furagina a kolor moczu

Furagina to preparat często stosowany w leczeniu infekcji układu moczowego. W czasie jej przyjmowania może dochodzić do zmian koloru moczu na żółty lub nawet ciemnobrązowy. Jest to efekt uboczny leku i w większości przypadków nie jest powodem do niepokoju.

Kolor moczu w ciąży

W ciąży należy regularnie badać mocz, najlepiej co 3–4 tygodnie. Kolor moczu w ciąży powinien być taki sam jak przed ciążą, czyli słomkowożółty. Każde odstępstwo od normy podczas ciąży powinno być niezwłocznie skonsultowane z lekarzem. Przyszłe mamy ze względu na zachodzące w organizmie zmiany narażone są bowiem na rozwój zakażenia dróg moczowych, nawet przebiegającego bezobjawowo.

>> Zakażenia układu moczowego – leki na infekcje dróg moczowych

Kolor moczu u dziecka

W pierwszych dobach życia mocz niemowlęcia może być gęsty o lekko różowym zabarwieniu. Po tygodniu powinien przybrać kolor jasnożółty lub wręcz przeźroczysty. Ciemne zabarwienie pieluchy może sugerować zbyt małą podaż płynów. U dziecka ważna jest także częstość oddawania moczu. Po tygodniu życia niemowlę powinno oddawać mocz minimum 6 razy dziennie, a uryna nie powinna w ogóle wydzielać zapachu. U starszych dzieci prawidłowy kolor moczu jest taki, jak u dorosłych, czyli słomkowożółty.

Jak często powinno się oddawać mocz?

Prawidłowa dobowa objętość moczu u dorosłych wynosi zwykle od 1000 do 2500 ml i zależy od ilości wypijanych płynów. Człowiek oddaje mocz kilka razy dziennie – właśnie w ciągu dnia. Niepokoić powinny nocne pobudki w celu oddania moczu, zwłaszcza jeśli pęcherz nie jest pełen. 
W przypadku wydalania moczu poniżej 500 ml na dobę (mniej niż 70 ml na 10 kg masy ciała) mówimy o skąpomoczu. Wśród przyczyn problemu wymienia się uszkodzenia nerek i niewydolność nerek. Z kolei zbyt częste oddawanie moczu, powyżej 2500 ml na dobę, to wielomocz. Jest objawem nadmiernego wydalania wody z organizmu na skutek m.in. upośledzenia zagęszczania moczu, przyjmowania płynów moczopędnych lub nadmiernego przyjmowania płynów. 
Należy być czujnym w przypadku zatrzymania wydalania moczu – bezmocz, czyli oddawanie mniej niż 100 ml moczu na dobę, wskazuje na ostre uszkodzenia nerek lub ich schyłkową niewydolność.

>> Częste oddawanie moczu – przyczyny. Częstomocz u dzieci i w ciąży

Dzienniczek mikcji

W przypadku problemów z oddawaniem moczu, różnych objętości czy zmian cech moczu należy się skonsultować z lekarzem. W obserwacji pomoże prowadzenie dzienniczka mikcji , który pokażemy specjaliście.  W dzienniczku zapisujemy każdą ilość oddanego moczu i wszelkie informacje dodatkowe, jak np. niepokojący kolor czy zapach. Zapisów należy dokonywać przez minimum 3 dni.

Badanie moczu – interpretacja wyników

Podczas badania moczu analizowane są różne składniki moczu. Ważne, aby oddana do badania próbka pochodziła z porannego moczu, ze środkowego strumienia, po dokładnym oczyszczeniu okolic narządów intymnych.

• pH – wartości prawidłowe: 4,5–8,0; zbyt wysokie pH wskazuje na dietę bogatobiałkową lub gorączkę, a za niskie na dietę ubogobiałkową lub kwasicę cewkową;
• gęstość względna – wartości prawidłowe 1,023–1,035 g/ml; zbyt wysoka gęstość wskazuje na glukozurię lub zażywanie leków (mannitolu lub dekstranu) oraz obecność radiologicznych środków kontrastowych, za niskie na upośledzenie czynności nerek, zaburzenia elektrolitowe, niedoczynność/nadczynność tarczycy, moczówkę prostą;
• białko – nie powinno być obecne w moczu;
• glukoza – nie powinna być obecna w moczu, jej obecność może wskazywać na niewyrównaną cukrzycę;
• związki ketonowe – nie powinny być obecne, mogą wskazywać na ketozę lub kwasicę ketonową;
• bilirubina – jej obecność wskazuje na żółtaczkę;
• urobilinogen – wartość prawidłowa poniżej 1 mg/dl; zbyt wysoki wskazuje na stany hemolityczne, za niski na żółtaczkę mechaniczną;
• erytrocyty/Hb – ich obecność wskazuje na krwiomocz;
• esteraza leukocytów – jej obecność wskazuje na zakażenie dróg moczowych;
• azotyny – ich obecność wskazuje na bakteriomocz i  zakażenie dróg moczowych;
• erytrocyty – wartość prawidłowa poniżej 3 wpw (w polu widzenia); ich obecność wskazuje na krwinkomocz/krwiomocz;
• leukocyty – wartość prawidłowa poniżej 4 wpw; większa liczba wskazuje na leukocyturię, zakażenie dróg moczowych;
• bakterie – nie powinny być obecne; jeśli są, to mogą wskazywać na zakażenie dróg moczowych;
• nabłonki płaskie – prawidłowa liczba to 3–5 wpw, więcej sugeruje zakażenia dróg moczowych;
• nabłonki okrągłe – nie powinny występować; jeśli są, mogą sugerować uszkodzenie cewek nerkowych;
• wałeczki – nie powinny być obecne, natomiast ich obecność w zależności od rodzaju może wskazywać na uszkodzenie miąższu nerkowego; możliwe odmiedniczkowe lub śródmiąższowe zapalenie nerek, możliwe zapalenie kłębuszków nerkowych, uszkodzenie cewek nerkowych.

>> Posiew moczu – wszystko o badaniu: cena, wymagany pojemnik, wyniki