Gazy jelitowe są naturalnie obecne w jelitach – to mieszanina powietrza, które połykamy, i produktów fermentacji jedzenia. Za normę uważa się wydalanie gazów do 25 razy dziennie. Co robić, gdy mamy poczucie, że stały się nadmierne? Od czego zależy ich temperatura i zapach?
Gazy jelitowe – wszystko, co chcielibyście o nich wiedzieć
Gazy jelitowe – jak powstają?
Gazy jelitowe zbierają się w naszym organizmie naturalnie – składają się z połkniętego powietrza (azotu i tlenu) i gazów powstających podczas fermentacji jedzenia w jelicie grubym (to najczęściej nadający zapach siarkowodór i jego pochodne oraz bezwonne dwutlenek węgla, metan i wodór). Na ogół w jelicie mamy stale 200 ml gazów, a dziennie wydalamy ich nawet 600 ml.
Zapach i ilość gazów jelitowych
Ilość i zapach gazów zależą przede wszystkim od naszej diety. Im więcej w niej produktów gazotwórczych, tym więcej gazów będziemy wydalać, a ze względu na zawartość siarkowodoru tym bardziej śmierdzące będą się nam wydawać.
Pokarmy zaliczane do tych mało gazotwórczych to:
- biały ryż,
- banany,
- cytrusy,
- jogurty naturalne,
- winogrona,
- żółte sery.
Powstawaniu gazów sprzyja natomiast spożywanie dużej ilości węglowodanów i błonnika. Pokarmy gazotwórcze to:
- nasiona roślin strączkowych (fasola, ciecierzyca),
- warzywa kapustne (kapusta, brukselka, brokuła),
- cebula,
- jabłka,
- gruszki,
- brzoskwinie,
- śliwki,
- ziemniaki,
- produkty zbożowe (makarony, pieczywo, otręby oczyszczone),
- mleko oraz lody i sery pleśniowe,
- zioła takie jak koper włoski, mięta czy rumianek.
Gorące gazy jelitowe
Podczas oddawania gazów możemy odczuwać pieczenie, co może skłaniać do podejrzeń o gorących gazach jelitowych. Tymczasem gazy jelitowe są tak ciepłe, jak nasze ciało, czyli mają ok. 36,6 stopni i nie parzą skóry. Pieczenie podczas oddawania gazów ma inne przyczyny, takie jak:
- podrażnienie okolic odbytu stolcem zawierającym pozostałości pikantnego posiłku, uciskającym ubraniem lub perfumowanym i barwionym papierem toaletowym
- żylaki odbytu,
- nietrzymanie stolca,
- przewlekłe biegunki lub zaparcia,
- szczeliny odbytu,
- rak odbytu,
- zapalenie odbytnicy.
Mokre gazy jelitowe
Gazy jelitowe, jak sama nazwa wskazuje, mają stan gazowy i przy ich oddawaniu nie powinna wyciekać z odbytu żadna ciecz. Jeśli zdarza się, że z odbytu wydostaje się także krwista lub śluzowa wydzielina, to może to być objaw żylaków odbytu, czyli hemoroidów. Wówczas zwykle okresowo na zewnątrz odbytu wypadają również guzki krwawnicze, a w zaawansowanych przypadkach choroby stale znajdują się na zewnątrz. Wydzielina z odbytu może być również objawem zapalenia odbytnicy, szczeliny odbytu lub choroby nowotworowej odbytu i odbytnicy.
Jak rozpoznać nadmierne gazy jelitowe?
Nadmierne gazy można rozpoznać po zwiększonej częstotliwości oddawania wiatrów. Różnicę można zauważyć z dnia na dzień – w tej sytuacji najpewniej ma to związek z dietą. Jeśli po przeanalizowaniu jadłospisu widać jego wpływ na ilość gazów, a następnego dnia przy innej diecie nie ma tego typu objawów, nie ma powodów do obaw. Gdy duża ilość wiatrów się utrzymuje i pojawiają się inne objawy, jak np. bóle brzucha, trzeba się skonsultować z lekarzem.
Wzdęcia to nie nadmierne gazy
Wiele osób uważa, że objawem nadmiernej ilości gazów w jelitach jest wzdęcie. Niesłusznie – ilość gazów w jelitach jest mimo wzdęć taka sama, po prostu zbierają się w jednym obszarze przez zaburzenie motoryki jelit. Powiększony wówczas tuż po posiłku obwód brzucha po pewnym czasie wraca do normy.
Badania pomocne w diagnostyce nadmiernych gazów
Problemami z układem pokarmowym zajmuje się gastrolog, który może skierować na:
- RTG jamy brzusznej (umożliwia orientacyjną ocenę ilości gazów i wykluczenie zaburzeń drożności przewodu pokarmowego),
- USG jamy brzusznej,
- gastroskopię lub kolonoskopię,
- oddechowy test wodorowy.
Nadmierne gazy jelitowe – przyczyny
- Dieta bogata w pokarmy gazotwórcze.
- Połykanie powietrza, np. podczas żucia gumy, palenia papierosów, mówienia, mówienia podczas jedzenia, jedzenia w pośpiechu.
- Spożywanie zbyt obfitych posiłków.
- Stres.
- Zwolnienie czasu pasażu jelitowego, np. na skutek przyjmowania leków.
- Powstrzymywanie lub niemożność usunięcia powietrza poprzez odbijanie (bardzo częste u osób po operacji z powodu refluksu żołądkowo-przełykowego).
- Zaburzenia czynności jelit (m.in. zespół jelita drażliwego, zaparcia, biegunki).
- Przerost flory bakteryjnej, pojawiający się w przebiegu choroby Leśniowskiego–Crohna, przy zespole jelita drażliwego oraz przy przeroście flory bakteryjnej jelita cienkiego (SIBO).
- Nieprawidłowe trawienie i nietolerancja węglowodanów (np. najbardziej powszechna nietolerancja laktozy, niedobór laktazy, nietolerancja fruktozy, sorbitolu i skrobi).
- Celiakia.
Nadmierne gazy i wzdęcia w ciąży
W ciąży zmienia się równowaga hormonalna organizmu, który zaczyna produkować duże ilości progesteronu, mającego pomóc w utrzymaniu ciąży. Progesteron zatrzymuje w organizmie wodę, co z kolei prowadzi do spowolnienia perystaltyki jelit. Skutkuje to zatrzymaniem wody, a więc zaparciami i występowaniem obrzęków. Wiele kobiet ciężarnych wydala gazy dopiero po wypróżnieniu, co jest naturalnym stanem po odblokowaniu jelit. W ciąży warto więc jadać lekkostrawne posiłki, aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego.
Co na gazy jelitowe?
Jeśli gazy jelitowe są nadmierne, przede wszystkim warto przyjrzeć się diecie i usunąć z niej produkty sprzyjające powstawaniu wiatrów.Inne zalecenia ograniczające produkcję gazów to:
- powolne spożywanie posiłków, bez mówienia w trakcie jedzenia, dokładne przeżuwanie pokarmu – zapobiega to połykaniu powietrza;
- rezygnacja z gumy do żucia, palenia tytoniu, cukierków do ssania;
- jedzenie mniejszych objętościowo posiłków, najlepiej o stałych porach, niepodjadanie między posiłkami;
- spożywanie ostatniego posiłku na 2 godziny przed snem;
- zwiększenie ilości niegazowanej wody i wykluczenie napojów gazowanych;
- zmniejszenie spożycia tłuszczów zwierzęcych, a także smażenia i pieczenia potraw bez przykrycia;
- odpowiednia obróbka pokarmów zawierających błonnik, by był lepiej tolerowany (obieranie owoców i warzyw ze skóry, niejedzenie pestek, wydłużenie czasu gotowania potraw);
- odpowiednia obróbka produktów wiatropędnych (dłuższe gotowanie, dodawanie ziół neutralizujących gazy, jak kminek).
Lek na gazy jelitowe
W niektórych przypadkach warto stosować probiotyki zawierające bakterie niefermentujące (aby zwiększyć ich ilość w jelitach w stosunku do bakterii powodujących fermentację), chemioterapeutyki jelitowe (w celu zmniejszenia ilości flory fermentującej) lub sole bizmutu o podobnym działaniu. Objawowo można stosować leki adsorbujące, np. węgiel aktywowany lub symetykon, ułatwiające odchodzenie gazów.
Czy gazy można powstrzymywać?
Oddawanie gazów w miejscach publicznych jest zwykle dość niekomfortowe i zrozumiałe, że większość osób stara się je powstrzymywać. W takiej sytuacji należy szybko udać się do łazienki lub odejść w odosobnione miejsce. Długotrwałe wstrzymywanie gazów może bowiem powodować wzrost ciśnienia w jamie brzusznej i bóle brzucha. Częste powstrzymywanie gazów zwiększa także ryzyko wystąpienia zapalenia uchyłków i żylaków odbytu oraz niekorzystnie wpływa na stan mięśni dna miednicy.
Brak gazów jelitowych
Wiele osób uważa gazy jelitowe za wstydliwy problem i najchętniej ograniczyłoby je do zera. Jednak brak gazów jelitowych jest niezwykle poważnym stanem, zagrażającym życiu – pojawia się w wyniku niedrożności przewodu pokarmowego. Poza zatrzymaniem gazów do charakterystycznych objawów należą wówczas ból brzucha, wymioty i brak stolca. Dolegliwości te są wskazaniem do jak najszybszej konsultacji lekarskiej.
>> Taki stolec świadczy o poważnej chorobie. Kiedy iść do lekarza, a kiedy zmienić dietę?
