SIBO – objawy, leczenie, dieta. Czym jest zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego?

Jelito cienkie to najdłuższa część jelita, średnio ma około 5-6 metrów długości i jest odpowiedzialne za wchłanianie składników pokarmowych oraz produkcję enzymów trawiennych. Ze względu na kwaśny odczyn w żołądku ilość bakterii w jelicie cienkim jest znikoma. Skład mikrobioty jelitowej przede wszystkim zależy od genów, ale również od czynników środowiskowych, sposobu odżywiania, stosowanych leków i suplementów oraz przebytych chorób. Każdy z odcinków układu pokarmowego posiada odmienny jakościowy i ilościowy skład, wynikający z ich zróżnicowanych funkcji.

Co to jest SIBO?

SIBO (Small Intestinal Bacterial Overgrowth), czyli zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego charakteryzuje się zwiększoną ilością i/lub obecnością nieprawidłowych bakterii w jelicie cienkim. Zespół SIBO odpowiedzialny jest za występowanie szeregu dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Przyczyny występowania SIBO

Zespół przerostu bakteryjnego jelita cienkiego może być spowodowany wieloma czynnikami, do których zalicza się m.in.:

• zaburzenia wydzielania soku żołądkowego i żółci – działają one przeciwbakteryjnie i ograniczają rozwój bakterii;
• zmiany anatomiczne układu pokarmowego – np. zrosty pooperacyjne, zwężenie jelita, uchyłki przewodu pokarmowego;
• zaburzenia perystaltyki jelit – spowolniony pasaż jelitowy powoduje zaleganie treści pokarmowej; 
• stosowanie leków modulujących florę jelitową – np. probiotyki, prebiotyki;
• przyjmowanie leków hamujących wydzielanie kwasu żołądkowego, antybiotyków i leków zmieniających motorykę;
• zaburzenia odporności – np. obniżone stężenie IgA, leczenie immunosupresyjne po przeszczepach narządów;
• wiek – u osób w podeszłym wieku można zaobserwować obniżoną perystaltykę jelit. 

Objawy SIBO – czym objawia się SIBO?

Objawy SIBO bardzo często nasilają się po spożyciu produktów fermentowanych, świeżych warzyw i owoców lub probiotyków. Do najczęstszych objawów SIBO należą:

• bóle brzucha,
• biegunka (często występuje biegunka tłuszczowa),
• zaparcia,
• wzdęcia i nadmierne gromadzenie się gazów,
• odbijanie,
• niestrawność,
• zgaga,
• mdłości,
• zaburzenia wchłaniania powodujące niedobór witamin (w szczególności witamin B12, A, D), niedożywienie oraz spadek masy ciała.

Dodatkowo oprócz wymienionych objawów ze strony układy pokarmowego, nadmiar bakterii w jelicie cienkim może prowadzić do wystąpienie innych objawów, do których zalicza się:

• bóle głowy,
• stany obniżonego nastroju,
• zmęczenie,
• zaburzenia widzenia,
• wysypka skórna,
• rumień guzowaty,
• trądzik różowaty.

Objawy SIBO są mało charakterystyczne i pojawiają się również w przebiegu innych chorób przewodu pokarmowego.

Diagnostyka SIBO

Najszybszym i niemniej inwazyjnym badaniem pozwalającym na zdiagnozowanie zespołu SIBO są wodorowe lub wodorowo-metanowe testy oddechowe. Do innych metod diagnostycznych zalicza się: badanie mikrobiologiczne treści jelita cienkiego, morfologię krwi, OB i CRP lub badanie mikroskopowe kału. W przypadku podejrzenia zmian anatomicznych przewodu pokarmowego rekomendowane jest badanie obrazowe, np. zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej.

Wodorowe lub wodorowo-metanowe testy oddechowe

Testy oddechowe to najpopularniejsza metoda diagnozowania zespołu SIBO. Bezpieczne i nieinwazyjne badanie polega na pomiarze stężenia wodoru lub jednocześnie wodoru i metanu w wydychanym powietrzu po spożyciu roztworu glukozy. Testy oddechowe umożliwiają ocenę aktywności bakterii w różnych odcinkach przewodu pokarmowego.

Przeciwwskazaniem do wykonania testu jest rozpoznana (lub w trakcie rozpoznania) wrodzona nietolerancja fruktozy oraz poposiłkowa hipoglikemia.

Jak wykonuje się badanie? Jak przygotować się do testów oddechowych?

Wodorowy test oddechowy wykonuje się na czczo, badanie przeprowadza się w kilku cyklach pomiarowych. Pierwszy pomiar wykonywany jest przed spożyciem glukozy, a kolejne po jej otrzymaniu, w odstępach co 15-30 minut.

Ważne jest odpowiednie przygotowanie się do badania:

• Nie należy stosować antybiotyków 4 tygodnie przez planowanym testem.
• Tydzień przed badaniem rekomenduje się odstawienie leków przeczyszczających, pobudzających perystaltykę przewodu pokarmowego oraz inhibitorów pompy protonowej. 
• Trzy dni przed badaniem nie należy przyjmować produktów mlecznych, owoców, soków owocowych i warzyw.
• Ostatni posiłek należy spożyć 12-14 godzin przed badaniem, nie powinien być obfity oraz zawierać błonnika. Nie wolno również palic papierów i żuć gumy.
• W dniu badania można pić wodę, nie wolno palić papierosów i żuć gumy. Należy ograniczyć aktywność fizyczną.

Badania mikrobiologiczne treści jelita cienkiego

Kolejną oraz rzadziej stosowaną metodą diagnozowania zespołu SIBO jest badanie mikrobiologiczne treści jelita cienkiego oraz określenie ilości bakterii. Podczas badania endoskopowego lub poprzez sondę przeznosową pobierane są bakterie treści jelitowej. Pobrany materiał zawiera bakterie z początkowego odcinka dwunastnicy lub z jelita czczego. Następnie umieszczany jest na podłożu hodowlanym w warunkach tlenowych i beztlenowych. Na tej podstawie określana jest ilość i rodzaj bakterii, które pozwalają na zdiagnozowanie zespołu SIBO.

Sprawdź: Probiotyki naturalne, probiotyki w antybiotykoterapii, probiotyki na biegunkę, synbiotyki

Leczenie SIBO

Celem leczenia zespołu SIBO jest wyeliminowanie nadmiernego wzrostu bakterii, co powoduje złagodzenie objawów choroby i poprawę komfortu życia. Leczenie zespołu przerostu bakteryjnego jelita cienkiego to złożony proces, który obejmuje:

• leczenie choroby podstawowej,
• przyjmowanie antybiotykoterapii,
• stosowanie odpowiedniej diety oraz wsparcie żywieniowe.

W przypadku występowania zmian anatomicznych przewodu pokarmowego najważniejszym etapem jest leczenie chirurgiczne. Zabiegi chirurgiczne pozwalają skorygować nieprawidłowości układu pokarmowego (np. przetoki jelitowo-kolkowe, uchyłki jelita cienkiego, niedrożność jelit), poprawić perystaltykę jelit lub zwiększyć powierzchnię błony śluzowej jelita. 

Leczenie zespołu SIBO obejmuje także cykliczne stosowanie antybiotyków, które działają na bakterie beztlenowe i tlenowe oraz Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Antybiotykoterapia powinna obejmować szerokie spektrum działania przeciwbakteryjnego.

Wdrożenie wsparcia żywieniowego pozwala wyeliminować skutki związane z niedożywieniem, niedoborem witamin i minerałów lub szybką utratą wagi.

Dieta w SIBO

Jedną z zalecanych diet stosowanych przy dolegliwościach związanych z SIBO oraz przynoszącą korzyści jest dieta FODMAP. Charakteryzuje się spożywaniem produktów z małą zawartością fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Jest to grupa węglowodanów o krótkich łańcuchach, które są słabo wchłaniane i szybko fermentują.

Dieta FODMAP zakłada ograniczenie spożycia:

• fruktanów (cebula, czosnek, pszenica, żyto),
• laktozy (produkty mleczne),
• galaktanów (rośliny strączkowe),
• fruktozy (miód, owoce, słodycze),
• polioli (ksylitol, mannitol, sorbitol, erytrytol).

Produkty o wysokiej i niskiej zawartości FODMAP

Etapy diety FODMAP

Dieta low FODMAP składa się z trzech etapów:

• Etap I: dieta eliminacyjna – trwa od 2 do 6 tygodni i polega na całkowitym lub częściowym wyeliminowaniu produktów o wysokiej zawartość FODMAP oraz wdrożeniu produktów o niskiej zawartości FODMAP.
• Etap II: ponowne wprowadzenie produktów zawierających FODMAP – trwa do 8 do 12 tygodni. Polega na stopniowym wprowadzaniu do diety produktów wcześniej wykluczonych oraz obserwacji ich tolerancji.
• Etap III: personalizacja diety – polega na indywidualnym wyborze produktów oraz stworzeniu spersonalizowanej diety. Głównym założeniem jest opracowanie planu żywieniowego z jak najmniejszą ilością produktów, które powodują dolegliwości związane z SIBO.

Dieta FODMAP stosowana przy zespole SIBO może stanowić skuteczną metodę zmniejszenia dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Należy jednak pamiętać, aby stosowana dieta dostarczała organizmowi wszystkich niezbędnych składników, tak aby nie doprowadzić do niedoborów wapnia, żelaza, błonnika, witamin z grupy B czy witaminy D.