Zespół chorej zatoki (zespół tachykardia-bradykardia) – czym jest i jak się objawia?

Zespół chorej zatoki, czyli dysfunkcja węzła zatokowego, to zespół nieprawidłowości prowadzących do zbyt wolnej pracy serca jak na potrzeby fizjologiczne pacjenta. Zbyt wolna praca serca (bradykardia) prowadzi do objawów mogących zagrażać życiu chorego.

Zespół chorej zatoki – przyczyny

Przyczyny dysfunkcji węzła zatokowego (fizjologicznego rozrusznika serca, od którego zależy prawidłowy rytm i częstość pracy serca) są bardzo zróżnicowane.

Najczęstsze przyczyny to:

• niedokrwienie mięśnia serca;
• kardiomiopatie (wrodzone choroby mięśnia serca);
• choroby tkanki łącznej np., twardzina, toczeń;
• niezamierzone uszkodzenia w trakcie operacji;
• uszkodzenie związane z naturalnym procesem starzenia się tkanek;
• uszkodzenie związane z zaburzeniami metabolicznymi (niedoczynność tarczycy, hipotermia, anoreksja, obniżony poziom potasu lub bardzo wysoki poziom potasu we krwi).

Do dysfunkcji węzła zatokowego mogą prowadzić również schorzenia neurologiczne takie jak: guzy mózgu, krwawienie wewnątrzczaszkowe, obrzęk mózgu.

Przedawkowanie leków (takich jak b-blokery, glikozydy naparstnicy, związki litu, amiodaron) również może wywoływać chorobę węzła zatokowego. Zdarza się, że do dysfunkcji węzła zatokowego dochodzi w wyniku wieloletniego i nadmiernego uprawiania sportów wyczynowych dynamicznych (typu bieganie, pływanie, kolarstwo).

Co powoduje zespół chorej zatoki?

Zespół chorej zatoki ma bardzo podobne przyczyny do migotania przedsionków, czyli bardzo popularnego zaburzenia czynności serca. Wśród czynników, które powodują zespół chorej zatoki, często wymienia się wiek pacjenta. Im jest on wyższy, tym prawdopodobieństwo nieprawidłowej pracy serca wzrasta. Przyjmowanie niektórych leków, takich jak digoksyna również stanowi czynnik ryzyka, jeśli chodzi o możliwość wystąpienia tego typu arytmii serca.

Jak objawia się zespół chorej zatoki?

Objawy zależą od wieku pacjenta oraz chorób współistniejących. Do objawów bradykardii zaliczane są:

• gorsza tolerancja wysiłków;
• łatwe męczenie się;
• znużenie;
• stany przedomdleniowe;
• zawroty głowy;
• zaburzenia równowagi;
• omdlenie (utrata przytomności);
• nagłe zatrzymanie krążenia;
• drażliwość;
• trudności z koncentracją;
• apatia;
• zaburzenia w postrzeganiu;
• zaburzenia pamięci;
• nieostre widzenie;
• nagła duszność;
• ból w klatce piersiowej, który nie jest związany z wysiłkiem.

Rozpoznanie i leczenie choroby węzła zatokowego

Do rozpoznania choroby węzła zatokowego niezbędne jest potwierdzenie objawów klinicznych w trakcie rejestracji bradykardii (częstość rytmu serca poniżej 40 uderzeń/min) lub przerw w biciu serca trwających dłużej niż 3 sekundy (pauza >3 sekund). W tym celu wskazane jest wykonanie badania Holter EKG, użycie rejestratora zdarzeń, a niekiedy inwazyjnego badania elektrofizjologicznego.

W leczeniu ostrej choroby węzła zatokowego stosuje się leki przyspieszające rytm serca, np. atropinę, stymulację elektrodą, tacy pacjenci mogą wymagać pilnego wszczepienia stymulatora serca. W leczeniu przewlekłym stosuje się teofilinę, odstawia się leki wywołujące bradykardię, wszczepia się stymulator serca. Osobom uprawiającym sport zaleca się zaprzestanie regularnych treningów.

Konsekwencje zespołu chorej zatoki

Konsekwencje zespołu chorej zatoki są bardzo uciążliwe dla pacjentów cierpiących na tę dolegliwość. Nagłe napady duszności i omdlenia obniżają codzienny komfort życia, jak również zagrażają choremu ze względu na wypadki. Trudności z koncentracją utrudniają wykonywanie codziennych obowiązków, w tym zawodowych. Zdarza się, że serce staje nawet na 6 sekund.

Brak możliwości utrzymania stałego rytmu pracy serca powoduje nasilenie się wymienionych wcześniej objawów. Chorobę można leczyć farmakologicznie, ale tylko w ograniczonym zakresie, dlatego aby załagodzić objawy konieczne bywa wszczepienie stymulatora pracy serca. Należy jednak pamiętać, że nie ogranicza to rozwoju zespołu chorej zatoki.