Niewydolność żylna – objawy i leczenie

Czym jest przewlekła niewydolność żylna?

Przewlekła niewydolność żylna jest to zespół objawów wywołany zastojem w krążeniu żylnym nóg. Naczyniami żylnymi krew wraca z obwodu w kierunku serca. Aby zapobiec jej cofaniu zgodnie z grawitacją, żyły są wyposażone w specjalne zastawki. Ich nieprawidłowe funkcjonowanie sprawia, że dochodzi do tak zwanego refluksu żylnego. Oznacza to, że krew nie płynie prawidłowo i zalega w kończynach dolnych, powodując nieprawidłowe poszerzenie naczyń. Charakterystyczny jest również wzrost ciśnienia żylnego.

Niewydolność żylna – objawy

Objawy przewlekłej niewydolności żylnej zależne są od stopnia zaawansowania problemu. Początkowo dolegliwości są mało specyficzne i często mylone z innymi chorobam lub po prostu lekceważone. Wśród głównych objawów niewydolności żylnej znajdują się:

• odczucie ciężkości w nogach, szczególnie po długotrwałym przebywaniu w pozycji stojącej lub siedzącej;
• obrzęki w okolicy kostek, początkowo niewielkie i nasilające się głównie pod wieczór;
• skurcze mięśni kończyn dolnych, zwłaszcza w porze nocnej;
• ból i dyskomfort w obrębie goleni;
• poszerzone żyły i pajączki naczyniowe na skórze kończyn dolnych;
• widoczne żylaki;
• świąd skóry;
• stwardnienie skóry i tkanki podskórnej;
• brunatne przebarwienia skóry;
• owrzodzenia, najczęściej pojawiające się po wewnętrznej stronie goleni ponad kostką.

>> Ból nóg – zmęczenie czy objaw choroby? Przyczyny bolących nóg

Niewydolność żylna – stopnie zaawansowania

Do oceny stopnia zaawansowanie zmian w przewlekłej niewydolności żylnej wykorzystywana jest skala CEAP. Każda litera pochodząca z nazwy skali odpowiada za inny element oceny chorego.

• C – określa stopień objawów klinicznych.
• E – odnosi się do oceny etiologii problemu.
• A – ocenia anatomiczne umiejscowienie zaburzenia.
• P – określa patofizjologiczny charakter problemu.

Stopień zaawansowania choroby określa się, biorąc pod uwagę wszystkie kategorie. Ocena na podstawie jedynie objawów klinicznych jest bowiem niemiarodajna. 

Przyczyny niewydolności żylnej

Dokładne określenie pierwotnej przyczyny bywa bardzo trudne, zwłaszcza że większość chorych zgłasza się do lekarza dopiero przy znacznym zaawansowaniu problemu. Do możliwych przyczyn niewydolności żylnej należą:

• przebyta zakrzepica żył głębokich oraz występowanie zespołu pozakrzepowego;
• nabyta niewydolność zastawek żylnych i żylaki wtórne;
• wrodzona niewydolność zastawek żylnych;
• niedrożność żył głębokich;
• żylne zespoły uciskowe – pojawiające się w ciąży lub w rzadszych chorobach, takich jak zespół Maya Thurnera.

Czynniki ryzyka rozwoju przewlekłej niewydolności żylnej

Znane są czynniki, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia niewydolności żylnej. Należą do nich:

• płeć żeńska,
• zaawansowany wiek,
• ciąża,
• otyłość oraz wysoki wzrost,
• predyspozycje rodzinne,
• długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej,
• zaparcia,
• wady postawy,
• terapia hormonalna, przykładowo doustna antykoncepcja hormonalna lub hormonalna terapia zastępcza.

Znajomość predysponujących warunków umożliwia odpowiednio wczesne wprowadzenie zmian i zmniejszenie ryzyka choroby. Część z tych czynników, jak wiek lub płeć, jest oczywiście niemodyfikowalna. Z pewnością można jednak pracować nad obniżeniem masy ciała oraz wprowadzić większą ilość aktywności fizycznej.

Leczenie niewydolności żylnej

Nie istnieje lek umożliwiający pełne wyleczenie niewydolności żylnej. Prawidłowe leczenie wymaga kompleksowego i indywidualnego podejścia. Osoby z czynnikami ryzyka wystąpienia niewydolności żylnej powinny zadbać o zmiany nawyków, które mogą przyczyniać się do rozwoju problemu. Jest to istotne także u osób, u których choroba już się rozwinęła. W tym wypadku leczenie zachowawcze jest jednak często niewystarczające i należy połączyć je z leczeniem zabiegowym. Leczeniem niewydolności żylnej zajmują się głównie flebolodzy.

Leczenie zachowawcze

Do podstawowych elementów leczenia zachowawczego należy:

• redukcja nadmiernej masy ciała, 
• utrzymywanie zdrowej i zapobiegającej zaparciom diety, 
• aktywność fizyczna 
• kompresjoterapia, czyli terapia uciskowa.

Kompresjoterapia jest metodą leczenia nieinwazyjnego. Opiera się na stosowaniu specjalnych wyrobów uciskowych, które wspomagają odpływ krwi żylnej z najdalszych obszarów kończyn dolnych. Pończochy lub podkolanówki uciskowe powinny być odpowiednio dopasowane. Wymaga to dokonania dokładnych pomiarów kończyn oraz określenia najlepszego stopnia ucisku. Zbyt luźne wyroby nie przyniosą oczekiwanych efektów, natomiast zbyt ciasne powodują na tyle duży dyskomfort, że pacjenci nie wytrzymują wystarczająco długo. W skrajnych przypadkach za mocny ucisk może zaburzać krążenie krwi w kończynach. Wyroby uciskowe powinny być zakładane z samego rana i zdejmowane dopiero na noc. Wymagają one wymiany po 3-6 miesiącach, kiedy to przeprowadza się również ponowne pomiary kończyn.

Leki w niewydolności żylnej stosowane są pomocniczo. Należy pamiętać, że samo połknięcie tabletki nie wystarczy, aby skutecznie walczyć z problemem. Pomocne może okazać się jednak przyjmowanie preparatów zawierających diosminę, hesperydynę, pochodne rutyny lub escynę. Ich działanie polega na uszczelnianiu naczyń krwionośnych. O przyjmowaniu tych substancji powinien zadecydować lekarz znający dokładną historię choroby i inne przyjmowane przez pacjenta leki.

>> Jak wzmocnić naczynia krwionośne? Tabletki, zioła

Leczenie inwazyjne

Inwazyjne leczenie niewydolności żylnej wymaga wykonania badania USG i dokładnej oceny, które zastawki i żyły są niewydolne. Decyzję o wyborze najlepszej dla chorego metody zabiegu podejmuje chirurg. Często wykonywane są:

• Skleroterapia – obkurczenie żył uzyskiwane jest poprzez wstrzyknięcie do ich światła substancji chemicznej. W przypadku niewielkich zmian substancja zwężająca naczynia jest płynna, natomiast przy większych żylakach skuteczniejsza jest pianka. Metoda ta stosowana może być nawet u osób w wieku podeszłym z licznymi chorobami towarzyszącymi, które są przeciwwskazaniami do operacji. Efekty zabiegu widoczne są jednak dopiero po kilku miesiącach. 
• Laserowe usuwanie żylaków – do światła żyły wprowadzany jest specjalny światłowód, który emituje energię cieplną. Wysoka temperatura powoduje obkurczenie się wybranego naczynia.
• Leczenie operacyjne – stosowane jest głównie w ciężkich przypadkach, gdy rozwijają się stany zapalne żylaków, zmiany skórne lub niegojące się owrzodzenia. 

>> Leczenie żylaków bez recepty

Niewydolność żylna – dieta

Dieta w niewydolności żylnej powinna być dobrze zbilansowana i bogata w błonnik. Osoby zmagające się z nadmierną masą ciała powinny ograniczyć podaż kalorii. Pomocny w doborze najlepszej diety z pewnością okaże się dietetyk. Podstawowe zasady zdrowej diety, o których warto pamiętać, to:

• picie wody – należy spożywać jej conajmniej 1,5-2 litry dziennie. Najlepszym wyborem jest zwykła woda, lecz do bilansu wliczyć można także herbatki ziołowe;
• zwiększenie spożycia warzyw – zalecane jest minimum pięć porcji warzyw oraz owoców dziennie. Przewagę powinny jednak stanowić warzywa. Osoby cierpiące na cukrzycę powinny zwracać szczególną uwagę na indeks glikemiczny owoców, gdyż niektóre z nich zawierają bardzo dużą ilość cukru. Produkty roślinne są doskonałym źródłem flawonoidów, które wzmacniają ściany naczyń krwionośnych i ograniczają ich przepuszczalność, co ma znaczenie w przewlekłej niewydolności żylnej. Do tej grupy substancji należą antocyjany obecne w śliwkach, jagodach, borówkach, fasoli i bakłażanach oraz rutyna, którą można znaleźć w kaszy gryczanej, aronii, szczawiu i kwiatach czarnego bzu;
• dbanie o zdrowe źródła tłuszczów – większość tłuszczów w diecie powinny stanowić nienasycone kwasy tłuszczowe. Mają one działanie przeciwzapalne, obniżają poziom trójglicerydów we krwi i zmniejszają ryzyko zakrzepicy. Duże ich ilości znajdują się w tłustych rybach morskich, orzechach, oleju rzepakowym, oleju lnianym i awokado;
• przygotowywanie potraw na parze, poprzez gotowanie lub pieczenie – ogranicza ilość tłuszczu wykorzystywanego do obróbki termicznej. Unikać należy smażenia;
• spożywanie odpowiedniej ilości błonnika – zalecane jest około 40 gramów błonnika na dobę, jednak u osób z zaparciami można tę ilość zwiększać. Do źródeł błonnika należą otręby, pełnoziarniste pieczywo, grube kasze, płatki owsiane, nasiona roślin strączkowych oraz warzywa;
• ograniczenie produktów wysokoprzetworzonych – takich jak gotowe ciasta, batoniki i chipsy, ale także posiłki typu fast-food.

Ćwiczenia na niewydolność żylną

W terapii niewydolności żylnej istotne jest również regularne wykonywanie ćwiczeń łagodzących dolegliwości. Ruch kończyn dolnych zwiększa odpływ krwi i zmniejsza ciśnienie żylne. Najlepiej dobrany trening może ustalić fizjoterapeuta. Ćwiczenia zalecane przy niewydolności żylnej nie zawsze muszą być intensywne czy skomplikowane. Najłatwiejsze z nich nie wymagają także dodatkowego sprzętu. Ruchy, których warto spróbować, to:

• unoszenie na przemian jednej i drugiej łydki poprzez prostowanie nogi w kolanie podczas siedzenia na krześle,
• zginanie i prostowanie stopy uniesionej nogi w pozycji siedzącej na krześle oraz zakreślanie stopą koła w powietrzu,
• w pozycji stojącej naprzemienne zginanie nóg w kolanach z piętami skierowanymi do pośladków;
• podczas leżenia na plecach wykonywanie ruchów nóg odpowiadających kręceniu pedałami roweru, potocznie nazywane rowerkiem.

Niewydolność żył miednicy

Niewydolność żylna może dotyczyć nie tylko żył kończyn dolnych, ale także żył miednicy. Przyczyny ich powstawania są podobne. Za niewydolność żył miednicy odpowiadać może nieprawidłowa konfiguracja naczyń w jamie brzusznej, nadmierna podatność żył na rozciąganie oraz brak lub dysfunkcja zastawek żylnych.

Objawy niewydolności żył miednicy to:

• żylaki pojawiające się w okolicy sromu, krocza, pośladków oraz górnych części ud, zazwyczaj po stronie wewnętrznej lub tylno-przyśrodkowej,
• dyskomfort i bóle podbrzusza,
• obfite i przedłużające się miesiączki,
• pieczenie w okolicy przedsionka pochwy,
• ból i pieczenie w okolic intymnych w czasie stosunku,
• ciężkość nóg.

W niewydolności żylnej miednicy podobnie jak w niewydolności żył kończyn dolnych stosowana jest embolizacja żylaków, skleroterapia oraz laseroterapia.

>> Jak zapobiegać powstawaniu żylaków?