Zakrzepica żył głębokich – jak rozpoznać, jak leczyć?

Zakrzepica żył głębokich to dość częsty problem: w Polsce każdego roku zapada na nią prawie 60 tysięcy osób. Problem dotyczy i kobiet, i mężczyzn, a choć ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, może dotknąć każdego, także ludzi młodych.

Zakrzepicy nie wolno lekceważyć, ponieważ może nawracać lub doprowadzić do powikłań, np. zespołu pozakrzepowego z uszkodzeniem zastawek żylnych, przez co krew jest kierowana do żył powierzchniowych (efekt: żylaki, a nawet owrzodzenia podudzi) lub groźnej zatorowości płucnej.

>> Leki przeciwzakrzepowe, preparaty na zakrzepicę

Postaci zakrzepicy żył głębokich

Wyróżnia się 2 główne postaci zakrzepicy żył głębokich:

• Zakrzepica żył głębokich nóg. Najczęściej dotyczy żył w obrębie łydek (tzw. zakrzepica dystalna) i mija sama, ale ­- i wówczas sprawa robi się znacznie poważniejsza - może obejmować także żyły podkolanowe, udowe i biodrowe (zakrzepica proksymalna). Zakrzepica żył głębokich nóg może także przyjąć postać obrzęku bolesnego, który definiowany jest jako ostra postać masywnej zakrzepicy żylnej większości żył odprowadzających krew z kończyny z bólem i bardzo dużym obrzękiem.
• Zakrzepica żył głębokich rąk. Najczęściej obejmuje żyłę podobojczykową i pachową.  

Przyczyny zakrzepicy żył głębokich

Do utworzenia się zakrzepu, a więc zakrzepicy żył głębokich dochodzi na skutek splotu co najmniej 2 spośród 3 czynników, nazywanych przez lekarzy triadą Virchowa:

• spowolnienie przepływu krwi, spowodowane np. unieruchomieniem nogi lub ręki lub uciskiem na żyły,
• nadmierna krzepliwość krwi,
• uszkodzenie ściany naczynia krwionośnego, np. na skutek urazu lub zabiegu.

Zakrzep może tworzyć się długo, ale zdarza się i tak, że formuje się bardzo szybko, np. w ciągu godziny. Czasem jedynie zwęża światło żyły, utrudniając przepływ krwi, a czasem całkowicie je zamyka, przez co krew nie może płynąć wcale.

Fragment zakrzepu może się także oderwać i powędrować wraz z krwią do płuc, powodując zatorowość płucną lub do mózgu, powodując zatorowość naczyń mózgowych. To stany zagrażające życiu, dlatego chory wymaga szybkiej pomocy medycznej.

Zakrzepica żył głębokich –­ czynniki ryzyka

Do czynników ryzyka pojawienia się zakrzepicy należą m.in.:

• wiek ­- ryzyko zachorowania rośnie wraz z wiekiem, a u osób powyżej 65 roku życia jest ponad trzykrotnie większa niż o 10, 20 lat młodszych,
• otyłość powyżej 30 BMI,
• żylaki, które powstały bardzo wcześnie, a więc przed 60, a zwłaszcza przed 45 rokiem życia,
• przebyta już wcześniej choroba zakrzepowa żył głębokich,
• poważny uraz, zwłaszcza wielonarządowy, dotyczący kości miednicy, kości udowej,
• długotrwałe unieruchomienie ręki lub nogi, np. w gipsie,
• udar mózgu,
• niewydolność serca,
• ucisk na naczynia żylne spowodowany np. krwiakiem lub guzem,
• duże stężenie estrogenów, związane np., z ciążą i połogiem lub przyjmowanie leków hormonalnych (antykoncepcja hormonalna, hormonalna terapia zastępcza),
• nadkrzepliwość krwi,
• obciążenie rodzinne,
• palenie papierosów,
• zabiegi chirurgiczne,

Do zakrzepicy żylnej może dojść także na skutek trwającego powyżej 4 godzin unieruchomienia, związanego np. z lotem samolotem albo jazdą samochodem, zwłaszcza jeśli pasażer śpi na siedząco(zakrzepica podróżnych).

Zdarza się również i tak, że choroba pojawia się bez żadnych uchwytnych przyczyn.

Objawy zakrzepicy żył głębokich

Zakrzepica żył w obrębie łydek, a więc żył piszczelowych i strzałkowych (dystalna) – zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Jeśli pojawiają się objawy to znak, że problem prawdopodobnie dotyczy żył w udach, miednicy i brzuchu (zakrzepica proksymalna).

Najczęściej występujące objawy to:

• ból łydki podczas chodzenia i dotyku,
• uczucie ciężkości w nodze,
• obrzęk stopy, kostki, łydki lub całej nogi (jej obwód staje się większy o co najmniej 2 cm),
• stan podgorączkowy lub gorączka (nie zawsze),
• wyższa temperatura nogi (nie zawsze).

Zakrzepica w postaci obrzęku bolesnego objawia się bardzo dużym bólem i obrzękiem także w spoczynku, czasem także bieleniem lub sinieniem stopy.

Zakrzepica żył głębokich w obrębie ręki daje podobne objawy.

Zakrzepica żył głębokich - diagnoza

By postawić prawidłową diagnozę lekarz przeprowadza dokładny wywiad i bada pacjenta, sprawdzając różne charakteryst6yczne dla tej przypadłości objawy, np. nasilający się ból, podczas zginania stopy. To jednak nie wystarczy.

Konieczne może być także: 

• badanie krwi – m.in. oznaczenie stężenia dimeru D we krwi (D dimer to wskaźnik, który podwyższa się, gdy zakrzep się rozpada), morfologia, badanie krzepliwości krwi,
• CUS - ultrasonograficzny test uciskowy – żyłę uciska się głowicą USG (tam, gdzie jest zakrzep, żyła się nie zapada),
• flebografia
• rezonans magnetyczny

Leczenie zakrzepicy żył głębokich

Czasem problem rozwiązuje się sam: niewielkie zakrzepy w obrębie łydek (zakrzepica dystalna) rozpuszczają się i znikają bez śladu. Niestety, nie zawsze tak się dzieje: zakrzep może także narastać i „wejść” wyżej, zajmując żyłę podkolanową czy udową. U 1 na 10 nieleczonych chorych rozwija się także zespół pozakrzepowy.

Gdy zakrzep dotyczy żył podkolanowych, udowych, biodrowych (zakrzepica proksymalna), leczenie jest absolutnie konieczne, bo choroba może nawracać, a ryzyko wystąpienia zespołu pozakrzepowego rośnie (dotyczy 4-5 na 10 chorych).

Nieleczona zakrzepica żylna może także doprowadzić do groźnych powikłań, m.in. do zagrażającej życiu zatorowości płucnej.

Leczenie zakrzepicy żył głębokich obejmuje m.in.:

• Leczenie przeciwkrzeplinowe (przeciwzakrzepowe) – stosuje się je po to, by rozpuścić zakrzep, zapobiec tworzeniu się kolejnych i zapobiec groźnym powikłaniom. W leczeniu stosuje się min. Heparyny i pochodnych kumaryny.
• Ruch. Np. chorego po zabiegu chirurgicznym uruchamia się tak szybko, jak to jest możliwe, by przyspieszyć przepływ krwi w jego żyłach.
• Kompresjoterapia, czyli leczenie uciskiem stopniowanym za pomocą specjalnych opasek, podkolanówek, pończoch i rajstop ściąganych tylko na noc, dzięki którym zmniejsza się zastój krwi w nogach. Uwaga: wyroby tego rodzaju mają różny stopień ucisku i powinny być dobierane przez specjalistę.
• Stentowanie żył, które stosuje się w najcięższych przypadkach, gdy zakrzepy dotyczą żył udowych i biodrowych lub chory ma nasilające się objawy zespołu pozakrzepowego.

Sprawa oczywiście jest dużo bardziej skomplikowana: wszystko zależy od postaci choroby, jej objawów, czasu trwania, chorób współistniejących i wielu innych czynników.

Jak zapobiegać zakrzepicy żył głębokich

Nie na wszystko masz wpływ, jednak żeby zapobiec zakrzepicy żył głębokich możesz zrobić naprawdę wiele.  Unikaj wszelkich czynników ryzyka, na które masz wpływ: dbaj o prawidłową masę ciała, ruszaj się, unikaj długiego pozostawania w jednej pozycji np. podczas długich podróży staraj się wstawać i chodzić tak często, jak to tylko możliwe.

Podczas długich lotów samolotem stosuj specjalne pończochy uciskowe, a jeśli tak zaleci lekarz, także czasem stosowane tuż przed podróżą leki w ampułkostrzykawkach.

Dbaj także o odpowiednie nawodnienie organizmu.