Co to jest zakrzepica?
Zakrzepica żył głębokich to powstawanie zakrzepu w układzie żył głębokich pod powięzią głęboką. Zakrzepica dotyczy najczęściej kończyn dolnych, gdyż w odległych częściach kończyn dolnych przepływ krwi jest wolniejszy, ale także dotyczy żył biodrowych i przeszywających. Żylna choroba zakrzepowo – zatorowa to inaczej zakrzepica żył głębokich oraz związana z nią zatorowość płucna, będąca następstwem zakrzepicy.
Jakie są czynniki ryzyka zakrzepicy?
- Zmiany morfologiczne krwi
- Uszkodzenie ściany naczynia, np. podczas urazu, zabiegu chirurgicznego, nacieku nowotworowego, niedotlenieniu komórek
- Zwolnienie przepływu krwi
Zwolniony przepływ krwi w obrębie uszkodzonego naczynia powoduje osadzanie się płytek krwi, ich zlepianie, uruchomienie procesu krzepnięcia i powstanie zakrzepu, składającego się głównie z fibryny, krwinek czerwonych i płytek krwi. Powoduje to zwężenie, a nawet całkowite zamknięcie światła naczynia, prowadząc do powstania niewydolności żylnej. Do powstania zakrzepicy wystarczy wystąpienie dwóch z trzech wymienionych czynników.
Jakie są objawy zakrzepicy żył głębokich?
Do najczęstszych objawów zakrzepicy należą:
- Tkliwość uciskowa
- Miejscowa bolesność
- Obrzęki
- Zwiększone ucieplenie kończyny
- Gorączka
- Objawy zatorowości płucnej
Jak rozpoznać zakrzepicę żył głębokich?
W celu rozpoznania zakrzepicy żył głębokich należy przeprowadzić z pacjentem wywiad w oparciu o czynniki ryzyka oraz wykonać badania diagnostyczne, takie jak:
- Badanie USG kończyn dolnych
- Badanie dimeru D w osoczu
- Flebogragfię kontrastową
- Rezonans magnetyczny
Jak leczyć zakrzepicę?
Podstawowym leczeniem żylnej choroby zakrzepowo – zatorowej jest podawanie leków przeciwzakrzepowych, których zadaniem jest zatrzymanie powstawania zakrzepów, wygojenie uszkodzonego śródbłonka oraz zapobieganie powikłaniom zakrzepicy jakim jest zatorowość płucna. Nie leczony, przemieszczający się zakrzep w kierunku końcowym kończyn może doprowadzić do powstania niewydolności żylnej oraz nadciśnienia płucnego.
Lekiem stosowanym najczęściej w leczeniu zakrzepicy żył głębokich są heparyny:
- Heparyna drobnocząsteczkowa, stosowana najczęściej ze względu na:
- większą dostępność biologiczną
- dłuższy czas działania
- mniejszą ilość działań niepożądanych
- brak konieczności monitorowania parametrów krwi
- możliwość samodzielnego stosowania przez pacjenta w domu
- heparyna niefrakcjonowana, stosowaną w przypadku:
- otyłych pacjentów
- przy niewydolności nerek
- konieczności szybkiego zniesienia działania przeciwzakrzepowego
Dodatkowym elementem leczenia jest stosowanie pończoch uciskowych, których celem jest zapobieganie zastojowi krwi żylnej w kończynach dolnych, które według zaleceń należy stosować minimum rok, do dwóch lat od momentu rozpoznania choroby.
Jakie są czynniki predysponujące do wystąpienia zakrzepicy?
Czynniki ryzyka powstawania choroby żylnej choroby zakrzepowo zatorowej dzielą się na:
- wrodzone
- niedobór białka C
- niedobór białka S
- niedobór czynnika XII
- niedobór plazminogenu
- niedobór antytrombiny III
- zwiększona aktywność czynnika VIII
- obecność czynnika V Leiden
- dysfibrynogenemia
- czynniki genetyczne
- niezależne czynniki ryzyka
- choroby układu sercowo – naczyniowego
- palenie tytoniu
- niedowład kończyn dolnych
- długotrwałe unieruchomienie
- urazy, duże zabiegi operacyjne
- nowotwory złośliwe, chemioterapia i radioterapia
- wiek powyżej 40 roku życia
- ciąża i połóg
- stosowanie doustnej antykoncepcji oraz hormonalnej terapii zastępczej
- otyłość
- sepsa
- cewnik w dużej żyle
- choroby zapalne jelit
Zakrzepica w ciąży
Ryzyko żylnej choroby zakrzepowo – zatorowej w ciąży wzrasta nawet 5 – kronie, w związku z wystąpieniem m. in.:
- zmian hormonalnych
- uciskiem macicy na żyłę główną dolną
- większą aktywnością układu krzepnięcia
W przypadku wystąpienia zakrzepicy w ciąży można stosować heparyny, które nie przechodzą przez łożysko oraz nie powodują działania teratogennego (uszkadzającego na płód) oraz nie zwiększają ryzyka krwawień.
Nie należy podawać kobietom w ciąży natomiast antagonistów witaminy K, gdyż przechodzą przez łożysko, działają również teratogennie, w szczególności pomiędzy 6 a 12 tygodniem ciąży, a także zwiększają ryzyko krwawień podczas porodu.
Co to jest zatorowość płucna?
Zatorowość płucna jest chorobą, w której przebiegu dochodzi do częściowego lub całkowitego zamknięcia tętnicy płucnej lub jej rozgałęzień przez zakrzep.
Jakie są objawy zatorowości płucnej?
Objawy zatorowości płucnej są niespecyficzne, najczęściej jednak możemy wyróżnić:
- ból w klatce piersiowej
- duszność
- omdlenia, zasłabnięcia
- krwioplucie
- kaszel
- wysięk opłucnowy
U niektórych chorych towarzyszą również objawy żylnej choroby zakrzepowo – zatorowej takie jak obrzęk, zaczerwienienie i ból nóg, zwykle jednostronny.
Objawy zatorowości płucnej mogą przypominać także objawy:
- zawału serca
- wirusowego zapalenia opłucnej
- zapalenia płuc
- rozwarstwiającego tętniaka aorty
- odmy opłucnowej
- zapalenia osierdzia
- zaostrzeń przewlekłej obturacyjnej choroby płuc
Jak rozpoznać zatorowość płucną?
Oprócz klasycznych objawów zatorowości płucnej w celu jej rozpoznania wykonuje się pomocnicze badania diagnostyczne takie jak:
- badania radiologiczne klatki piersiowejechokartdiografię serca
- tomografię komputerową
- rezonans magnetyczny
- radiogramy
- kontrastowe badanie tętnicy płucnej
- elektrokardiologię serca
- badanie stężenia osoczowych d–dimerów
- scyntygraficzne badanie płuc
Jakie są czynniki ryzyka zatorowości płucnej?
Czynniki ryzyka zatorowości płucnej są takie same jak czynniki ryzyka żylnej choroby zakrzepowo – zatorowej.
Jakie są czynniki ryzyka zgonu przy rozpoznaniu zatorowości płucnej?
- Podeszły wiek (powyżej 70 roku życia)
- Nowotwory
- Przewlekła obturacyjna choroba płuc
- Niewydolność serca
- Podwyższone stężenie troponiny I we krwi
- Hipokineza prawej komory
- Ciśnienie tętnicze skurczowe poniżej 90 mm Hg
Zatorowość płucna – jak zapobiegać?
W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia zatorowości płucnej należy wprowadzić:
- Rehabilitację chorych
- Leczenie przeciwagregacyjne u chorych z grupy wysokiego ryzyka wystąpienia zatorowości płucnej
- Filtry żylne
Jak leczyć zatorowość płucną?
W przypadku rozpoznania zatorowości płucnej w oparciu o czynniki ryzyka i stan chorego stosuje się leczenie fibrynolityczne oraz/lub przeciwzakrzepowe.
Leczenie fibrynolityczne stosuje się w przypadku:
- uszkodzenia czynności prawej komory serca
- zwiększonego stężenia troponiny
- wystąpienia zaburzeń hemodynamicznych
- wysokiego ryzyka zgonu
Leczeniem z wyboru jest leczenie przeciwzakrzepowe, przy czym stosuje się je w przypadku uzasadnionego ryzyka wystąpienia zatoru. Jako leki przeciwzakrzepowe stosuje się heparyny oraz doustne leki takie jak pochodne kumaryny.
Niekiedy konieczne jest leczenie chirurgiczne powstałego zatoru.
W przypadku nieleczonego zatoru, liczba zgonów jest bardzo wysoka (około 30%).