Polipy w nosie stwierdza się u około 4% populacji, najczęściej u młodych dorosłych i osób w sile wieku, znacznie rzadziej u dzieci. Obecność polipów nie musi oznaczać poważnych problemów zdrowotnych, dopiero ich mnogość i znaczne rozmiary mogą powodować dysfunkcje nosa. Wówczas jedynym skutecznym sposobem na pozbycie się polipów z nosa bywa zabieg operacyjny.
Polipy w nosie – rodzaje, leczenie i operacja usuwania polipów
Polipy w nosie – czym są?
Polipy to narośle, miękkie rozrosty o charakterze nienowotworowym, wyrastające z błon śluzowych wysłanych nabłonkiem gruczołowym. Polipy w nosie występują od strony przewodów nosowych w kierunku jamy nosa, najczęściej wychodząc ze środkowego przewodu nosowego, rzadziej dotyczą zatok przynosowych: szczękowych lub sitowych. Zazwyczaj są przeźroczyste lub mają kolor biało-żółty i przyjmują formę miękkich narośli w kształcie winogron lub koralowców. Mogą być zmianami występującymi pojedynczo, ale znacznie częściej są to polipy mnogie, a u niektórych pacjentów stwierdza się rozlaną polipowatość obejmującą wiele zmian o różnej wielkości, czasami pokrytą ropną wydzieliną. Polipy nosa mogą ponadto występować jednostronnie lub dwustronnie, a także przybierać formę uszypułowaną lub z szeroką podstawą.
Rodzaje polipów nosa
Poza podziałem na polipy pojedyncze i mnogie oraz polipy jedno- i dwustronne polipy nosa klasyfikuje się także pod względem budowy. Wyróżnia się:
- polipy obrzękowe – ten typ zmian stwierdza się u 50-60% pacjentów z polipami, rozrost zbudowany jest z obrzękniętej tkanki łącznej i gruczołów mieszanych, często z małymi torbielami, a tkanka wyścielona jest niezmienioną błoną śluzową;
- polipy gruczołowe – polipy tego typu stwierdza się w około 30% przypadków, a obrzęknięta tkanka łączna zawiera duże torbiele i gruczoły;
- polipy mieszane (typ włóknisty) – występuje w 10-13% przypadków i zawiera rdzeń łącznowłóknisty nacieczony przez monocyty i makrofagi;
- polipy choanalne – odrębny typ polipa nosa ściśle związany z przewlekłym procesem zapalnym zatoki szczękowej, powstający prawdopodobnie z wyniku reakcji; immunologicznych. Polipy choanalne powstają z przerostu nabłonka oddechowego, a nie w wyniku obrzęku struktur gruczołowych.
Polipy w nosie – czynniki ryzyka
Największe predyspozycje do polipowatości nosa mają osoby dorosłe między 20 a 60 rokiem życia, przy czym większość pacjentów to młodzi mężczyźni oraz panowie w sile wieku (płeć męska zwiększa ryzyko wystąpienia polipów nawet czterokrotnie). Przypadki polipowatości nosa u dzieci są rzadkie i zazwyczaj dotyczą młodzieży po 10. roku życia, z chorobami towarzyszącymi. Przyczyny powstawania polipów w nosie u części populacji wciąż nie są do końca niejasne i stanowią przedmiot zainteresowań i wnikliwych badań naukowców, ale podejrzewa się, że sprzyjają temu między innymi:
- predyspozycje genetyczne
- czynniki miejscowe w obrębie jam nosa, w tym zaburzenia mechanizmów miejscowej homeostazy w przebiegu procesów zapalnych błony śluzowej nosa i zatok
- słabe unaczynienie komórek sitowia oraz ich budowa anatomiczna, predysponująca do powstawania obrzęków śluzówki
- dysfunkcje rzęsek nosa i zastój gęstego i lepkiego śluzu, m.in. w przebiegu chorób o podłożu infekcyjnym
- nietolerancja kwasu acetylosalicylowego (reakcja alergiczna na aspirynę lub inne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych)
Wiadomo ponadto, że polipy często współistnieją z innymi chorobami przebiegającymi z zaburzeniami ruchomości rzęsek i zastojem śluzu. Wówczas pacjentami często są dzieci, a pośród osób dorosłych ryzyko wystąpienia polipowatości jest niezależne od płci. Polipy mogą pojawiać się m.in. w przebiegu:
- mikowiscydozy
- astmy oskrzelowej
- przewlekłego zapalenia zatok przynosowych
- zespołu Kartagenera (zespół nieruchomych rzęsek)
- zespołu Younga
Polipy w nosie – objawy
Polipy w nosie nie stanowią zagrożenia dla życia pacjenta, z niewielkimi, nielicznymi polipami można żyć przez wiele lat i nie zdawać sobie sprawy z ich obecności. W niektórych przypadkach duże, mnogie polipy powodują jednak silny dyskomfort i mogą przyczyniać się do postępujących problemów zdrowotnych. Większość pacjentów, u których rozpoznano rozległe polipy, zwłaszcza polipy mnogie, uskarża się na:
- niedrożność nosa
- uczucie ucisku u nasady nosa
- utrudnione oddychanie, konieczność oddychania przez usta
- zaburzenia węchu (upośledzenie lub całkowite zniesienie węchu)
- upośledzenie smaku
- zaleganie albo wyciek surowiczej lub ropnej treści z jam nosa
- uczucie zatkanego nosa
- łzawienie
- bóle głowy lub zębów (związane z zablokowaniem naturalnych ujść zatok)
- natężone kichanie
- chrapanie przez sen, bezdechy nocne
- nieznaczne poszerzenie struktury nosa (w przypadku rozległej polipowatości)
- nawracające infekcje górnych dróg oddechowych
Polipy w nosie – rozpoznanie
Lekarzem zajmującym się rozpoznawaniem i leczeniem polipów w nosie jest laryngolog. Diagnozę zazwyczaj stawia się na podstawie wywiadu oraz wziernikowania jam nosa – podczas klasycznego wziernikowania możliwe jest dostrzeżenie jedynie zaawansowanych zmian, czyli polipów wychodzących spod małżowiny nosowej środkowej lub wypełniającej przewód nosowy wspólny. Polipy niewielkie, we wczesnym stadium rozwoju, łatwiej rozpoznać dzięki badaniu endoskopowemu jam nosa z użyciem endoskopu sztywnego lub giętkiego, które pozwala ocenić morfologię stropu jamy nosa, przegrody nosa, nosogardła oraz struktur ściany bocznej jamy nosa.
>> Suchość w nosie – co pomoże na suchy nos? Leki oraz domowe sposoby
Polipy w nosie – na czym polega badanie endoskopowe
Badanie najczęściej wykonuje się bez znieczulenia, a potem drugi raz, po jego aplikacji. U pacjentów dorosłych częściej stosuje się endoskop sztywny, umożliwiający dokładniejszą ocenę przestrzeni przewodu nosowego środkowego, natomiast u dzieci wskazane jest zastosowanie endoskopu giętkiego, którego użycie jest bardziej komfortowe dla pacjenta. Brak rozpoznania polipów podczas wziernikowania i badania endoskopem nie wyklucza całkowicie choroby we wczesnym stadium, obecność przerostu błony śluzowej czasami rozpoznaje się dopiero w badaniu obrazowym, najczęściej tomografii komputerowej (TK) zatok przynosowych.
W diagnostyce różnicowej ważne jest wykluczenie nowotworów łagodnych oraz złośliwych nosa, przepukliny oponowo-mózgowej i gruczolaka przysadki mózgowej.
Polipy w nosie – leczenie
U pacjentów z rozpoznanymi polipami nosa stosuje się leczenie objawowe, którego celem jest zmniejszenie ich rozmiaru lub całkowite usunięcie, przy jednoczesnym leczeniu choroby podstawowej (np. mukowiscydozy lub astmy oskrzelowej). Jeśli polipy nie powstają w przebiegu innych chorób, pozostaje leczenie objawowe. Leczeniem pierwszego rzutu najczęściej jest farmakoterapia:
- przy pomocy kortykosteroidów, zwłaszcza gdy w błonie śluzowej nosa występują liczne nacieki eozynofilowe. Kortykosteroidy mogą być podawane miejscowo (donosowo) lub ogólnie (doustnie) i taką terapię stosuje się przez około miesiąc – brak powodzenia zazwyczaj kwalifikuje pacjenta do leczenia operacyjnego
- płukanie lub inhalacje jam nosa i zatok przynosowych roztworami antybiotyków, najlepiej połączone z leczeniem klimatycznym – skuteczniejsze w przypadku polipów neutrofilowych, które nie reagują na leczenie kortykosteroidami
- odczulanie na aspirynę u pacjentów z nietolerancją kwasu acetylosalicylowego, z tzw. triadą aspirynową obejmującą astmę oskrzelową, nietolerancję aspiryny oraz polipy nosa
>> Objawy astmy oskrzelowej – cztery najczęstsze symptomy
Usuwanie polipów z nosa
W przypadku niepowodzenia farmakoterapii, a także przy bardzo dużej liczbie polipów lub ich znacznych rozmiarach oraz nasilonej niedrożności nosa, wskazane jest leczenie operacyjne:
- endoskopowe usuwanie polipów z nosa, tzw. funkcjonalna chirurgia endoskopowa zatok, FESS)
- metodą klasyczną (tzw. polipektomia nosa), wykonywaną przez jamę nosa przy pomocy specjalnej pętli oraz kleszczyków
Domowe sposoby na polipy w nosie – profilaktyka
Po skutecznym leczeniu farmakologicznym lub po zabiegu operacyjnym lekarz może zalecić określone postępowanie, którego celem jest zminimalizowanie ryzyka nawrotu choroby. Podobne zalecenia otrzymują również pacjenci z polipami nosa w bardzo wczesnym stadium. Dobre rezultaty zazwyczaj przynosi:
- dbanie o higienę nosa, stosowanie preparatów nawilżających (np. sprayów z solą morską, dostępnych bez recepty), płynów do irygacji wskazanych przez lekarza lub farmaceutę, pomocne mogą być również płukanki, w tym np. skrzyp polny na polipy w nosie
- unikanie podrażnień nosa, w tym wdychania dymu papierosowego lub szkodliwych pyłów w miejscu pracy
- częste mycie rąk i minimalizowanie ryzyka infekcji wirusowych lub bakteryjnych górnych dróg oddechowych
- kontrolowanie i leczenie chorób podstawowych, przede wszystkim astmy oskrzelowej (u chorych z astmą i przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych polipy nosa występują u ponad 90% chorych)
- dbanie o nawilżanie powietrza w domu i sypialni (elektryczne nawilżacze, mokre ręczniki rozwieszone na kaloryferach)
>> Inhalacje na zatoki – jak i z czego je wykonywać
Bibliografia
