Do czego służy inhalator (nebulizator)? Rodzaje inhalatorów. Jak wybrać nebulizator?

Podstawową funkcją inhalatora jest generowanie aerozolu, czyli gazu z zawieszonymi w nim cząstkami ciał stałych (proszek) lub cieczy (roztwór, zawiesina), zawierającymi lek. Wdychając go pacjent wprowadza lek (przeciwzapalny, rozszerzający oskrzela lub rozrzedzające wydzielinę w drogach oddechowych) bezpośrednio do miejsca, w którym toczy się proces chorobowy. Leczenie przebiega więc szybciej i skuteczniej niż w przypadku przyjmowania tabletek czy syropów, nie powodując przy tym skutków ubocznych dla całego organizmu.  

Tu kupisz: Inhalatory tłokowe, inhalatory kompresorowe

 Od czego zależy skuteczności inhalacji?

Żeby jednak ta metoda terapii były efektywna to aerozol musi dotrzeć tam, gdzie powinien. I tu kłaniają się dwie kwestie – prawidłowa obsługa inhalatora oraz odpowiednie rozdrobnienie zawieszonych we wdychanym gazie cząstek z lekiem. Jeśli bowiem są one duże (mają średnicę powyżej 8 mikrometrów – w skrócie μm) to osiadają przede wszystkim w górnej części układu oddechowego tj. nosie i gardle. Dopiero odpowiednio mniejsze rozmiary pozwalają im trafić do dolnego jego odcinka. I tak:

• cząsteczki o średnicy 5 - 8 μm – wchłanianie są w tchawicy i dużych oskrzelach;
• cząsteczki o średnicy 2 - 5 μm – w oskrzelach i oskrzelikach;
• cząsteczki o średnicy 0,5 - 3 μm – w pęcherzykach płucnych.

Łatwość korzystania z inhalatora oraz to czy jest on w stanie nie tylko wytwarzać aerozol, ale też „rozbić go” na odpowiednio małe fragmenty zależy od rodzaju zastosowanego urządzenia.

Inhalatory klasyczne – u kogo się nie sprawdzają

Na rynku dostępnych jest obecnie kilka typów inhalatorów. Do klasycznych (nazywanych też kieszonkowymi) należą inhalatory ciśnieniowe oraz inhalatory suchego proszku. Choć posiadają one wiele atutów (m.in. niewielkie rozmiary, brak konieczności korzystania z zewnętrznych źródeł zasilania, niska cena, możliwość stosowania z wieloma rodzajami leków w ściśle określonych, niewielkich dawkach), to potrafią sprawiać duże problemy przy obsłudze. Korzystanie z nich wymaga bowiem synchronizacji momentu uwolnienia dawki leku z początkiem wdechu (inhalatory ciśnieniowe) lub wykonania wdechu o odpowiednio dużej sile i głębokości (inhalatory proszkowe). Wielu dorosłych, zwłaszcza tych w podeszłym wieku, ma z tym spore problemy. W przypadku dzieci poniżej 5. roku życia, opanowanie sztuki właściwego z nich korzystania jest praktycznie niemożliwe (chyba że do inhalatora ciśnieniowego dokupimy specjalną przystawka w kształcie tuby z maską lub ustnikiem nazywana komorą inhalacyjną lub z angielskiego spejserem).

Nebulizator – co to jest i jak działa

Tak maluchy, jak i seniorzy mogą natomiast bez trudności wdychać leki dzięki drugiej, bardziej zawansowanej technologicznie grupie większych urządzeń tego typu, czyli inhalatorów do nebulizacji, znanych też jako nebulizatory lub rozpylacze. Aerozol jest w nich bowiem wytwarzany samoczynnie, z reguły w trybie ciągłym (choć są też nebulizatory aktywizowane wdechem, albo asystujące oddechowi – działające pulsacyjnie). Zadanie inhalowanego polega jedynie na tym, żeby spokojnie wdychać go przez ustnik lub maskę. Zabieg ten trwa od kilku do kilkunastu minut. Atutem nebulizatorów jest również to, że rozdrabniają płynny lek zamieniając go w aerozol (mgiełkę), zawierającą miliony zawieszonych w powietrzu kropelek o mikroskopijnych rozmiarach, które z powodzeniem docierają do najgłębszych części układu oddechowego.

Rodzaje nebulizatorów

W zależności od tego, jaka siła odpowiada za powstanie i rozpylanie leczniczego aerozolu wyróżnia się następujące rodzaje nebulizatorów:

• pneumatyczne (stosowane najczęściej) – aerozol powstaje w nich pod wpływem sprężonego gazu (najczęściej powietrza), przy czym nie jest to jedno urządzenie, ale zestaw złożony z pojemnika na lek z dyszą rozpylającą, połączonego przewodem powietrznym ze sprężarką/kompresorem;
• siateczkowe/membranowe – generują aerozol na skutek wymuszonego drganiami o niskiej częstotliwości przeciskania płynnego leku przez tysiące maleńkich otworów;
• ultradźwiękowe – aerozol powstaje dzięki fali akustycznej, której źródłem jest głowica ultradźwiękowa (kryształ piezoelektryczny).

Wady i zalety nebulizatorów

Poza mechanizmem działania poszczególne rodzaje nebulizatorów różnią się także rozmiarami, sposobem zasilania, poziomem generowanego podczas pracy hałasu czy ceną. Każdy z nich ma też swoje plusy i minusy. Oto zestawienie najważniejszych z nich:

Jak wybrać inhalator idealny dla siebie?

Decydując się na zakup nebulizatora należy wziąć pod uwagę kilka czynników. Do najważniejszych należą:

• wielkość cząstek, do jakich nebulizator rozpyla lek generując aerozol (mówią o tym dwa parametry: pierwszy oznaczony skrótem MMAD – oznacza, że co najmniej połowa cząstek w chmurze aerozolowej ma konkretną średnicą wyrażaną w nanometrach, drugi oznaczony skrótem FPF określa procentową zawartością cząsteczek wytwarzanych przez nebulizator, których wielkość jest mniejsza niż 5 μm, czyli dociera do dolnych dróg oddechowych podczas wdechu);
• rodzaj leków z jakimi będziemy go używać;
• tempo rozpylania, co przekłada się na czas trwania inhalacji;
• wiek osób, które będą korzystały z danego urządzenia (jeśli są to małe dzieci, to trzeba zwrócić uwagę żeby poziom hałasu generowany przez nebulizator nie przekraczał 60 decybeli, a w przypadku zestawu ze sprężarką wybrać model z długim przewodem powietrznym, co pozwoli nam postawić ją w większej odległości od inhalowanego malucha);
• fakt czy nebulizator będzie używane przez jedną, czy więcej osób (jeśli tych osób jest kilka i dodatkowo są one w różnym wieku to istotne jest na przykład to czy nebulizator posiada możliwość regulacji tempa rozpylania, które w przypadku dzieci powinno być wolniejsze niż w przypadku dorosłych, liczy się również to, czy można go połączyć z ustnikami lub maskami w różnych rozmiarach);
• warunki, w jakich będziemy prowadzić inhalacje (wyłącznie dom czy też inne miejsca).

Jeśli po wstępnej selekcji okaże się, że postawione przez nas podstawowe warunki spełnia kilka urządzeń, to ostatecznego wyboru można dokonać analizując parametry nieco mniej istotne, takie jak wyposażenie dodatkowe np. w postaci dołączonych do nebulizatora zapasowej maski czy ustnika albo torby, do której można go zapakować i komfortowo przetransportować. W przypadku urządzenia kupowane z myślą o inhalowaniu dzieci znaczenie może mieć np. to, że sprężarka w danym zestawie jest kolorowa, albo kształtem przypomina zabawkę.

Jak korzystać z nebulizatora

Choć nebulizatory są łatwiejsze w obsłudze niż inhalatory, to używając z nich także należy się trzymać pewnych zasad. Po pierwsze trzeba to robić zgodnie z instrukcją, z którą podobnie jak z ulotkami leków jakie będziemy stosować w inhalacji, obowiązkowo trzeba się zapoznać. Dla zwiększenia efektywności zabiegu powinno się też prowadzić go w określonej pozycji. Osoba inhalowana powinna siedzieć (ewentualnie leżeć) z lekko odchyloną głową. Bardzo istotne jest też żeby w trakcie inhalacji aerozol wdychać przez ustnik, a jeśli (tak jak w przypadku małych dzieci) jest to niemożliwe, to przez maskę dopasowaną do rozmiarów twarzy i właściwie do niej przylegającą, ponieważ w znaczący sposób wpływa to na ilość leku dostającą się do dolnego odcinka układu oddechowego (maseczki z miękkimi uszczelnieniami sprawdzają się pod tym względem najlepiej). Skuteczność inhalacji podnosi również właściwy sposób (przede wszystkim spokojnie i głęboko). Stąd też, gdy dziecko płacze i jego oddech staje się płytki to zabieg należy przerwać, ponieważ nie ma on większego sensu.

Po wykonaniu inhalacji należy koniecznie przepłukać usta i gardło wodą. Małym dzieciom, które nie potrafią tego trzeba zaś podać wodę do picia. Dzięki temu zapobiegniemy negatywnym skutkom odkładania się leków w górnych drogach oddechowych, co może doprowadzić do kandydozy (grzybicy) i stanów zapalnych błony śluzowej, powodować chrypkę, kaszel i podrażnienie gardła albo też uczucie suchości w ustach. Po inhalacji warto też umyć zęby (niektóre leki mogą bowiem osłabiać szkliwo, przyczyniając się do powstawania przebarwień i próchnicy) i twarz, żeby nie doszło do podrażnienia skóry. W przypadku dzieci, można im przed nałożeniem maseczki posmarować buzię kremem.

 Kiedy sięgać po nebulizator

Nebulizacja, czyli terapia inhalacyjna prowadzona przy użyciu nebulizatorów może być pomocna i wskazana w leczeniu wielu schorzeń tak dolnego jak i górnego odcinka układu oddechowego, nie tylko u dzieci ale i dorosłych.

Schorzenia, w których podaje się leki za pomocą inhalatora/nebulizatora:

• astma;
• przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP);
• mukowiscydoza z objawami płucnymi;
• zapalenie oskrzeli (nawracające lub przewlekłe);
• zapalenie oskrzelików;
• rozstrzenie oskrzeli;
• zespół nieruchomych rzęsek;
• przewlekły nieżyt nosa i gardła;
• zapalenie zatok przynosowych (przewlekłe lub ostre);
• ostre zapalenie nagłośni; ostre zapalenie krtani; bakteryjne zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli (zespół krupu);
• nadciśnienie płucne;
• zapalenie płuc u chorych z obniżoną odpornością.

 Urządzenia te wykorzystywane są również do nawilżenia dróg oddechowych u chorych wentylowanych mechanicznie (przez respirator).