Leki zmniejszające krzepliwość krwi. Kiedy stosuje się leki przeciwzakrzepowe?

Leki przeciwzakrzepowe to preparaty, które poprzez zmniejszenie krzepliwości krwi ograniczają ryzyko tworzenia się w naczyniach krwionośnych i w sercu niebezpiecznych skrzepów krwi lub rozpuszczają skrzepliny już istniejące.

Leki przeciwzakrzepowe stosuje się głównie w takich schorzeniach jak:

• Zakrzepica żylna
• Zakrzepica tętnic
• Zatorowość płucna
• Utrwalone migotanie przedsionków
• Po wszczepieniu sztucznych zastawek serca

Leki zakrzepowe należy przyjmować regularnie, o stałej porze, jeśli pacjent zapomniał przyjąć dawki leku jednego dnia, to kolejnego nie należy przyjmować podwójnej dawki.

Dowiedz się więcej: Zakrzepica - objawy, leczenie, przyczyny. Czym jest zakrzepica żylna?

Leki zmniejszające krzepliwość dostępne bez recepty:

• Kwas acetylosalicylowy
• Heparyna

Leki zmniejszające krzepliwość na receptę:

• Leki przeciwpłytkowe
• Leki blokujące receptory płytkowe
• Leki hamujące wytwarzanie płytek krwi
• Leki hamujące aktywność trombiny
• Inhibitory czynnika krzepliwości Xa
• Aktywne białko C
• Antagoniści witaminy K

Leki zmniejszające krzepliwość dostępne bez recepty

Kwas acetylosalicylowy

Doustny lek stosowany w zapobieganiu zawałów serca, chorób sercowo-naczyniowych u osób z dławicą piersiową oraz profilaktyce wtórnego niedokrwienia mózgu. Jest to podstawowy lek zapobiegający agregacji płytek krwi (rozrzedzający krew), które odgrywają istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi. Lek ten nieodwracalnie hamuje mechanizm pobudzający agregację płytek i podanie nawet niewielkiej dawki powoduje zmniejszenie krzepliwości przez okres od 4 do 7 dni, czyli przez okres życia płytek krwi.

Kwas acetylosalicylowy, ze względu na jego drażniące  działanie na błonę śluzową gardła, należy przyjmować po posiłku. Najważniejszymi działaniami niepożądanymi są reakcje alergiczne, osoby zmagające się z astmą nie powinny stosować tego leku.

Heparyna

Heparyna tomieszanka glikozaminoglikanów pozyskiwana z tkanki płucnej bydła lub z nabłonka jelit świń. Stosowana w dostępnych bez recepty kremach, maściach i żelach oraz w formie do wstrzykiwań dostępnej na receptę. Miejscowo lek ten wykorzystywany jest w leczeniu zakrzepowego zapalenia żył powierzchniowych, w urazach tkanek miękkich oraz w żylakach. Przy podaniu podskórnym albo dożylnym uzyskuję się działanie już po kilkunastu sekundach. W tej formie stosowana jest w zapobieganiu zakrzepów żylnych i tętniczych, w ostrej fazie zawału mięśnia sercowego oraz przy przetaczaniu krwi. Działaniami niepożądanymi heparyny są krwawienia. Stosowanie heparyny może powodować wystąpienie małopłytkowości późnej, która z kolei może prowadzić do paradoksalnego wystąpienia zakrzepicy. W przypadku przedawkowania heparyny stosuje się siarczan protaminy, jako swoistą odtrutkę.

Leki dostępne na receptę

Leki przeciwpłytkowe

Leki przeciwpłytkowe (hamujące aktywność płytek krwi)działają poprzez zahamowanie aktywności lub wytwarzania płytek krwi, inaczej zwanych trombocytami. Leki te stosowane są w profilaktyce zawału serca oraz udarów mózgu. Dodatkowymi wskazaniami do stosowania tej grupy leków jest utrzymanie drożności przeszczepionych naczyń i poprawa ukrwienia kończyn w leczeniu zmian miażdżycowych. Do grupy leków przeciwpłytkowych należą:

• Tiklopidyna  - lek podawany w postaci tabletek. Lek wskazany jest w zmniejszeniu ryzyka udaru niedokrwiennego mózgu, w zapobieganiu stanom niedokrwiennym, zwłaszcza ze strony naczyń wieńcowych oraz w zaburzeniach ukrwienia kończyn spowodowanych miażdżycą. Maksymalne działanie występuje po 3-7 dniach od rozpoczęcia stosowania. Działaniami niepożądanymi są głównie zaburzenia układu pokarmowego oraz zmiana obrazu krwi.
• Klopidogrel – lek ten wykazuje podobne, lecz silniejsze działanie niż tiklopidyna. Klopidogrel uważa się za lek skuteczniejszy i szybciej działający oraz wywołujący mniej działań niepożądanych od tiklopidyny. Jest to lek występujący w tabletkach, zwykle podawany raz na dobę.
• Prasugrel jest najnowocześniejszym lekiem z tej grupy. Działanie farmakologiczne wykazuje aktywny metabolit tej substancji. Lek ten wykazuje działanie lepsze i szybsze od klopidogrelu. Jest stosowany u osób z ostrym zespołem wieńcowym, w celu zapobiegania zaburzeniom sercowo-naczyniowym. Lek może wywoływać krwawienie z nosa oraz przewodu pokarmowego, co w konsekwencji może prowadzić do wystąpienia niedokrwistości.
• Tikagrelor w przeciwieństwie do tiklopidyny i prasugrelu jest związkiem czynnym i nie wymaga przekształceń metabolicznych, by wywierać pożądany efekt. Stosuje się go w skojarzeniu z kwasem acetylosalicylowym w zapobieganiu zaburzeń sercowo-naczyniowych u osób z zespołem wieńcowym. Działaniami niepożądanymi poza krwawieniami są również potencjalne duszności oraz zwiększenie stężenie kreatyny i kwasu moczowego we krwi.

Leki blokujące receptory płytkowe

Leki blokujące receptory płytkowe wykazują działanie w związku z łączeniem się z receptorami GP IIb/IIIa na powierzchni płytek krwi, tym samym uniemożliwiając ich aktywacje przez inne czynniki, co prowadzi do zmniejszenia krzepliwości krwi.

• Eptifibatyd – lek przeciwzakrzepowy, stosowany wyłącznie dożylnie, w warunkach szpitalnych. Lek ten jest przeznaczony do stosowania wraz z kwasem acetylosalicylowym i heparyną. Jest wskazany w zapobieganiu wystąpienia wczesnego zawału mięśnia sercowego. Najczęstszym działaniem niepożądanym leku są krwawienia, zarówno o niskim jak i wysokim nasileniu.

Leki hamujące wytwarzanie płytek krwi 

Działają poprzez hamowanie dojrzewania płytek krwi. Leki te stosowane są w nadpłytkowości. Lek ten może powodować poważne problemy ze strony układu sercowo-naczyniowego, ze względu na to osoby z chorobami serca powinny stosować ten lek bardzo ostrożnie, pod ścisłą kontrolą lekarza.

• Anagrelid jest lekiem, o nie do końca poznanym mechanizmie działania. Lek ten zależnie od dawki powoduje zmniejszenie ilości wytwarzanych płytek. Prawdopodobnie lek ten działa za pośrednictwem aktywnego metabolitu, który powstaje w organizmie po podaniu. Lek ten nie wpływa w istotny sposób na poziom leukocytów we krwi, a na erytrocyty wpływa w stopniu niewielkim.

Leki hamujące aktywność trombiny

Trombina jest kluczowym enzymem biorącym udział w tworzeniu się skrzepu. Poza aktywacją płytek krwi, enzym ten wpływa bezpośrednio na tworzenie się skrzepu. Spośród tych leków wyróżnia się leki bezpośrednio hamujące aktywność trombiny, jak i pośrednio hamujące ten enzym.

• Antytrombina III – naturalny inhibitor krzepnięcia, produkowany w organizmie przez wątrobę. Poza hamowaniem aktywacji trombiny, wpływa na inne czynniki krzepnięcia krwi. Lek ten w stosowany jest w stanach wrodzonego lub nabytego niedoboru antytrombiny oraz w zespołach zatorowo-zakrzepowych, w których heparyna nie wykazuje skuteczności. Antytrombina podawana jest w formie zastrzyków.
• Hirudyny  są lekami, hamującymi aktywność trombiny, bez względu na obecność antytrombiny we krwi. Naturalna hirudyna pozyskiwana jest z gruczołów ślinowych pijawki lekarskiej Hirudo medicinalis. Hirudyny nie powodują obniżenia ilości płytek krwi, ani zmian ciśnienia tętniczego krwi. Poza naturalną hirudyną występują również rekombinowane hirudyny – lepirudyna i desirudyna – oraz hirudyna syntetyczna – biwalirudyna.
• Dabigatran jest lekiem podawanym doustnie. Hamuje on bezpośrednio aktywność trombiny. Jest on podawany jako nieaktywny prolek, który następnie w organizmie metabolizowany jest do aktywnej formy leku. Lek ten stosowany jest w zapobieganiu powikłaniom zakrzepowo-zatorowym po wstawieniu endoprotezy stawu biodrowego i kolanowego.
• Heparyny małocząsteczkowe – otrzymywane poprzez chemiczne lub enzymatyczne modyfikowanie struktury heparyny zwierzęcej. Mechanizm ich działania polega przede wszystkim na hamowaniu aktywności czynnika Xa, a w mniejszym stopniu na hamowaniu aktywności trombiny. W stosunku do heparyny zwierzęcej, heparyny małocząsteczkowe są bardziej dostępne biologicznie lecz mniejszym hamowaniem agregacji płytek krwi. Substancje z tej grupy podaje się we wstrzyknięciach. Do heparyn małocząsteczkowych należą: ardeparyna, certoparyna, dalteparyna, enoksyparyna, nadroparyna, rewiparyna i tinazaparyna.

Inhibitory czynnika krzepliwości Xa

Leki z tej grupy działają poprzez bezpośrednie lub pośrednie hamowanie czynnika Xa. Leki wpływające pośrednio na czynnik Xa, działają poprzez stymulację antytrombiny III, co skutkuje zmniejszenie działania czynnika Xa. Leki z tej grupy podawane są we wstrzyknięciach.

• Fondaparynuks (fondaparynuks sodowy) – lek podawany podskórnie. Substancja ta nie ulega metabolizmowi w organizmie i w niezmienionej postaci wydalana jest przez nerki. Lek podawany jest raz dziennie, ze względu na długi okres półtrwania w organizmie. Fondaparynuks stosowany jest w zapobieganiu incydentom  zakrzepowo-zatorowym, w chorobie wieńcowej oraz w zawale serca.
• Sulodeksyd – lek podawany we wstrzyknięciach oraz kapsułkach. Lek jest pochodną heparyny, wykazującą podobne działanie. Poza działaniem przeciwzakrzepowym, sulodeksyd obniża poziom lipidów we krwi. Lek ten stosowany w chorobach związanych ze zwiększonym ryzykiem zakrzepicy, miażdżycy oraz w chorobie wieńcowej.
• Ksabany  - są doustnymi, bezpośrednimi inhibitorami czynnika krzepnięcia Xa. Nie wykazują aktywności względem trombiny, ani nie zmniejszają ilości płytek krwi. Leki te, podawane w zalecanych dawkach nie wymagają kontrolowania krzepliwości krwi. Riwaroksaban, edoksaban oraz apiksaban są wskazane do stosowania w profilaktyce żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej oraz w profilaktyce powikłań zakrzepowo-zatorowych u pacjentów z migotaniem przedsionków.

Aktywne białko C

Aktywne białko C jest czynnikiem krzepnięcia krwi, nieobjętym numeracją. Białko to syntezowane jest w wątrobie przy udziale witaminy K. Drotrekogina afla jest rekombinowaną postacią białka C. Lek ten wskazany jest w zapobieganiu śmiertelności w posocznicy oraz wstrząsie septycznym. Wskazaniem także do stosowania tego leku jest niedobór białka C. Działaniem niepożądanym leku jest krwawienie, wystąpienie krwotoku wymaga natychmiastowego zaprzestania terapii.

Antagoniści witaminy K

Antagoniści witaminy K stanowią grupę związków działających przeciwnie do witaminy K. Do grupy tej zaliczane są zarówno pochodne kumaryny (acenokumarol i warfaryna) oraz pochodne indandionu. Mechanizm działania tych leków związany jest z hamowaniem przemiany witaminy K do aktywnej formy witaminy K. Przy podaniu doustnym antagonistów witaminy K, oczekiwany efekt leczniczy pojawia się dopiero po okresie wyczerpania pełnowartościowych czynników krwi, dostępnych w organizmie. Pełne działanie leków z tej grupy występuje dopiero po 2-4 dniach od początku stosowania. W przypadku przedawkowania leków stosuje się witaminę K, jako swoistą odtrutkę. Wskazaniem do stosowania są stany zakrzepowo-zatorowe. Zwykle leki te stosuje się z szybko działającą heparyną.