Migotanie przedsionków – objawy, przyczyny, leczenie

Objawy takie jak niemiarowe bicie serca, omdlenia, napady potów, czy kołatanie w klatce piersiowej to idealny pretekst do zakupu ciśnieniomierza lub pulsoksymetru z funkcją pomiaru tętna. Monitorowanie tętna w warunkach domowych nie pozwala wprawdzie postawić rozpoznania migotania przedsionków, ale umożliwia wykrycie napadów znacznie podwyższonego tętna, charakterystycznego dla migotania przedsionków, co powinno być pierwszym krokiem w kierunku bardziej zaawansowanej diagnostyki.  

Problem tej arytmii nie jest marginalny. Na całym świecie zmaga się z nim ok. 10% populacji powyżej 80. roku życia, w Polsce także co czwarta osoba po 65. roku życia. Jeśli więc tętno w stanie spoczynku przekracza 100 uderzeń na minutę (w przypadku migotania przedsionków może tę wartość przekraczać znacząco), a dodatkowo towarzyszy temu poczucie, że serce bije niemiarowo, należy zgłosić się na wizytę do kardiologa lub lekarza pierwszego kontaktu.

Co to jest migotanie przedsionków?

Migotanie przedsionków jest najczęściej występującym utrwalonym zaburzeniem rytmu serca, którego ryzyko występowania wzrasta wraz z wiekiem.

Migotanie przedsionków polega na bardzo szybkich i nieregularnych (chaotycznych) skurczach przedsionków, z tętnem sięgającym nawet 350-700 uderzeń na minutę. Statystycznie częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet.

Ataki migotania przedsionków są niebezpieczne bez względu na to, jak długo trwają. Grożą one powstaniem skrzeplin – zakrzepów, które mogą być bezpośrednią przyczyną np. udaru mózgu. Zakrzepy mogą spowodować niedrożność tętnic, co powoduje odcięcie dopływu krwi do określonych obszarów organizmu i jest stanem zagrażającym życiu. Skrzepliny powstające w lewym przedsionku serca są powodem udaru mózgu lub zatoru tętnicy obwodowej, np. udowej. W wyniku powstania zakrzepu w prawym przedsionku może natomiast dojść do zatoru tętnicy płucnej. W konsekwencji migotania przedsionków dochodzi też do obniżenia wydolności serca nawet o 15%, co u osób po zawale mięśnia sercowego stanowi już zagrożenie życia.

Migotanie przedsionków odpowiada za 10-15% wszystkich udarów niedokrwiennych mózgu i ok. 23% udarów niedokrwiennych w wieku 80-89 lat.

Jakie są objawy migotania przedsionków?

U niektórych osób migotanie przedsionków nie daje żadnych objawów, jednak zwykle pacjenci odczuwają nierówny rytm serca lub inne dolegliwości, mogące wynikać z szybkiego i niemiarowego bicia serca.

Główne objawy migotania przedsionków to:

• Kołatanie serca, odczuwane jako nierówne bicie serca lub wręcz „walenie w klatce piersiowej”,
• Zmęczenie, głównie podczas aktywności fizycznej, tj. ograniczona tolerancja wysiłku fizycznego,
• Uczucie niepokoju i lęk,
• Ból w klatce piersiowej,
• Nadmierne pocenie się
• Uczucie duszności i zawroty głowy,
• Mroczki przed oczami i omdlenia.

Wskazaniem do diagnostyki jest już jeden z w/w symptomów, zwłaszcza, jeśli towarzyszy temu wysokie tętno w stanie spoczynku.

>> Leki i preparaty na wzmocnienie serca i układu krążenia

Rodzaje migotania przedsionków

Migotanie przedsionków może przyjąć różne formy, w zależności od czasu trwania arytmii oraz jej podatności na leczenie.

• Z napadowym migotaniem przedsionków mamy do czynienia, kiedy pojawia się nagle, trwa krócej niż 48 godzin i najczęściej ustępuje samoistnie, lub w wyniku kardiowersji.
• Przetrwałe migotanie przedsionków trwa powyżej 7 dni i ustępuje po kardiowersji.
• Jeżeli migotanie przedsionków utrzymuje się powyżej jednego roku wówczas mówi się o migotaniu przetrwałym długotrwającym.  
• Natomiast migotanie przedsionków, którego nie można wyleczyć, nazywamy migotaniem utrwalonym. 

Jak rozpoznać migotanie przedsionków w EKG?

W diagnostyce migotania przedsionków wykonuje się najczęściej następujące badania:

• EKG w spoczynku
• EKG metodą Holtera (Holter-EKG)
• ECHO serca (echokardiografia)

Są to badania nieinwazyjne, częściowo dostępne także u lekarza internisty.

Lekarz po osłuchaniu serca i skontrolowaniu tętna wykonuje EKG, które pozwala stwierdzić charakter zaburzeń rytmu serca. O migotaniu przedsionków mówi się, gdy w opisie stwierdzono brak załamków P i nierówne odstępy między załamkami R. W razie niepewności przeprowadzane jest badanie holterowskie, a więc zapis EKG monitorowany jest przez 24 godziny. W diagnostyce migotania przedsionków zleca się też inne badania, jak próba wysiłkowa, badania laboratoryjne (np. pod kątem zaburzeń elektrolitowych lub pracy tarczycy) czy echokardiografia.

Przyczyny migotania przedsionków

Wśród przyczyn migotania przedsionków wymienia się choroby układu krążenia, niektóre zdiagnozowane wcześniej jednostki chorobowe i obciążający organizm styl życia. Na migotanie przedsionków szczególnie narażeni są pacjenci, którzy mają już problemy z układem sercowo naczyniowym, tj.:

• Niewydolność serca,
• Choroba niedokrwienna serca,
• Zapalenie mięśnia serca lub osierdzia,
• Wady zastawki dwudzielnej,
• Operacje kardiochirurgiczne

Przyczynami migotania przedsionków mogą być także:

• Nadciśnienie tętnicze,
• Nadczynność tarczycy,
• Zaburzenia elektrolitowe,
• Cukrzyca,
• Nadwaga i otyłość,
• Przewlekła choroba nerek,
• Nadużywanie alkoholu, tytoniu i kawy,
• Zażywanie dopalaczy i narkotyków,
• Zatrucie czadem,
• Bezdech senny,
• Ostre infekcje układu oddechowego.

W profilaktyce zaleca się kontrolowanie stężenia cholesterolu we krwi, aby ograniczyć ryzyko wystąpienia lub rozwoju miażdżycy. Istotnymi czynnikami ryzyka są też wymienione wyżej cukrzyca i nadciśnienie tętnicze – u osób z tymi jednostkami chorobowymi migotanie przedsionków występuje częściej. Bardzo ważnym wskaźnikiem dla skuteczności leczenia migotania przedsionków jest utrzymywanie prawidłowej wagi. Otyłość nie dość, że sama w sobie zwiększa ryzyko arytmii, to jeszcze utrudnia jej leczenie.

Migotanie przedsionków – jak wygląda leczenie?

Głównymi celami leczenia pacjentów z migotaniem przedsionków są zapobieganie zdarzeniom zakrzepowo-zatorowym oraz złagodzenie uciążliwych objawów.

Chaotyczne kurczenie się przedsionków sprawia, nie opróżniają się one w całości z krwi, co sprzyja tworzenie się skrzeplin. Oderwanie się takiej skrzepliny skutkuje popłynięciem jej z prądem krwi – co może prowadzić do zatoru np. tętnicy szyjnej i spowodować udar mózgu, mogącego skończyć się niepełnosprawnością lub śmiercią pacjenta. Jako że migotanie przedsionków zwiększa ryzyko udaru nawet pięciokrotnie, w leczeniu stosuje się leki przeciwzakrzepowe.

Do metod leczenia zalicza się też zabiegi tj.:

• Kardiowersja – kontrolowane porażenie prądem klatki piersiowej. Lekarz, używając defibrylatora, przywraca prawidłowy (zatokowy) rytm serca. Zabieg najczęściej wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym, choć możliwy jest też po podaniu środka uspokajającego,
• Ablacja cewnikowa – zabieg wykonywany w znieczuleniu miejscowym, który służy zniszczeniu obszarów chorobowych serca przez działanie ciepła lub mrożenie. Polega on na umieszczeniu cewnika w dużej żyle w pachwinie,
• Ablacja węzła AV – ablacja węzła przedsionkowo-komorowego przeprowadzana częściej u pacjentów po wszczepieniu rozrusznika.

U wielu pacjentów mimo uregulowania rytmu serca problem w przyszłości powraca, dlatego stosuje się u nich leki przeciwarytmiczne lub z grupy beta-blokerów.

Domowy sposób na migotanie przedsionków

Migotanie przedsionków jest problemem, którego nie sposób wyleczyć tzw. domowymi metodami. Niemniej jak w większości problemów sercowo-naczyniowym, duży wpływ na stan pacjenta ma jego tryb życia. Przykładowo, u osób nadużywających kawy i palaczy pierwszym krokiem powinno być odstawienie bądź ograniczenie kofeiny oraz rzucenie palenia. Pomóc może także:

• Zmiana diety – wskazana jest dieta zdrowa dla serca, bogata w tłuszcze roślinne, warto też zrezygnować ze smażonych dań, ograniczyć sól i wyeliminować fast foody,
• Większa aktywność fizyczna – siedzący tryb życia prowadzi do chorób serca, dlatego zapobiegawczo warto do swojej rutyny wprowadzić chociaż codzienne spacery,
• Umiejętność radzenia sobie ze stresem – jeśli stanowi ona problem, warto rozważyć udział w spotkaniach relaksacyjnych, psychoterapii lub wyeliminowanie czynników stresowych (np. zmianę pracy),
• Spożywanie witamin i minerałów – niedobór potasu, magnezu oraz witaminy C oraz tzw. witamin młodości (A i E) odbija się także na sercu, dlatego należy zwiększyć ich obecność w diecie lub zdecydować się na suplementację.