Hipertermia, czyli przegrzanie organizmu, to stan bardzo groźny dla zdrowia - ciało traci wtedy zdolność chłodzenia się. Możemy do tego doprowadzić, gdy odwodnieni w upale będziemy intensywnie pracować fizycznie, ale hipertermia może też wystąpić pod wpływem niektórych leków lub narkotyków. Na przegrzanie najbardziej narażone są niemowlęta i osoby w podeszłym wieku. Jak rozpoznać objawy przegrzania organizmu i odpowiednio na nie zareagować?
Hipertermia – co robić, gdy zauważymy objawy przegrzania organizmu?
Co to jest hipertermia?
Hipertermia to inna nazwa przegrzania organizmu. Nie opisuje jednak każdej sytuacji, w której doskwiera nam zbyt wysoka temperatura. Do hipertermii dochodzi, gdy temperatura ciała przekracza 40°C w wyniku upośledzenia utraty ciepła lub zwiększonego wydzielania ciepła. To stan poważnego zagrożenia zdrowia, a nawet życia, którego nie należy mylić z gorączką. Podczas gorączki nadal wytwarzamy i tracimy ciepło, ale przy wyższej temperaturze ciała. Natomiast w przypadku przegrzania termoregulacja zostaje zaburzona.
Kiedy grozi nam przegrzanie
- Gdy długo przebywamy w temperaturze powietrza przekraczającej 35°C.
- Podczas znacznego wysiłku fizycznego, szczególnie w wysokich temperaturach i dużej wilgotności powietrza, za to bez uzupełniania płynów.
- Gdy jesteśmy odwodnieni (odwodnienie jest szczególnie częste u osób starszych, które rzadko przyjmują odpowiednią ilość płynów).
- Gdy dochodzi do zaburzeń równowagi hormonalnej wywołanych przez nadczynność tarczycy lub guz chromochłonny nadnerczy.
- W alkoholowym zespole abstynencyjnym.
- Przy zatruciach narkotykami pobudzającym układ współczulny, np. kokainą lub amfetaminą, oraz lekami pobudzającymi receptory serotoninowe, jak sertralina, fluoksetyna, escitalopram czy moklobemid.
- Na skutek niepożądanego działania leków (np. złośliwy zespół neuroleptyczny po lekach przeciwpsychotycznych lub opisana w dalszej części artykułu hipertermia złośliwa).
Przegrzanie organizmu – objawy
Część dolegliwości zależy od przyczyny przegrzania organizmu. Za najważniejsze objawy uznaje się jednak:
- początkowo spocona, ale chłodna skóra; gdy dochodzi do udaru cieplnego następuje wyczuwalne rozgrzanie chorego,
- bóle i zawroty głowy,
- nudności i wymioty,
- odczucie zmęczenia i osłabienia,
- bolesne kurcze mięśni brzucha lub kończyn,
- przyspieszone bicie serca,
- spadek ciśnienia tętniczego.
Dodatkowo w przebiegu zatrucia substancjami pobudzającymi układ współczulny może się pojawić wzmożone wydzielanie potu, poszerzenie źrenic, halucynacje i majaczenie oraz drgawki. W przypadku zatrucia środkami pobudzającymi receptory serotoninowe charakterystyczne są również zaburzenia świadomości, drżenie mięśni, oczopląs i nadmierna potliwość. Złośliwy zespół neuroleptyczny charakteryzuje się natomiast sztywnością mięśniową i zmianą stanu psychicznego. Występować może silny lęk, pobudzenie, zaburzenia świadomości, senność lub nawet śpiączka.
Skutki przegrzania organizmu
Hipertermia ma poważne skutki dla organizmu. Dochodzi do utraty płynów, spadku ciśnienia tętniczego, pojawia się zmęczenie, skóra staje się zimna i wilgotna, może dojść do zasłabnięcia. W kolejnym etapie może rozwinąć się udar cieplny. To ogólnoustrojowa reakcja zapalna, która może grozić śmiercią w wyniku wielonarządowej niewydolności (przy znacznie podwyższonej temperaturze wewnętrznej dochodzi bowiem do uszkodzenia białek i fosfolipidów budujących błony komórkowe, choć objawy widoczne są przede wszystkim ze strony ośrodkowego układu nerwowego – pojawiają się majaczenie, drgawki i śpiączka).
Przegrzanie organizmu – co robić?
W przypadku rozpoznania hipertermii trzeba udzielić pomocy – pierwsza pomoc znacznie zmniejsza ryzyko zgonu, a także może zapobiec rozwojowi udaru cieplnego.
- Osobę, u której mogło dojść do hipertermii, należy przenieść w chłodniejsze miejsce.
- Jeśli jest przytomna, bardzo istotne jest zapewnienie odpowiedniej ilości chłodnych płynów.
- Kluczowe w przegrzaniu jest również odpowiednie schładzanie poszkodowanego. Należy polewać skórę letnią wodą i energicznie wachlować chorego. Ważne, aby woda nie była zbyt zimna, gdyż może to jedynie zaostrzyć problem.
W przypadku początkowych objawów hipertermii, takich jak bóle głowy lub kurcze cieplne, schładzanie oraz spożywanie płynów mogą okazać się wystarczające. Brak poprawy, nasilanie się dolegliwości lub objawy takie jak zaburzenia świadomości, drgawki czy omdlenie wymagają wezwania pogotowia ratunkowego i hospitalizacji.
>> Pierwsza pomoc w przypadku udaru słonecznego
Przegrzanie organizmu – częste błędy podczas udzielania pomocy
O tym pamiętaj:
- Woda używana do schładzania nie może być zbyt zimna! Bardzo niska temperatura płynu może wywołać dreszcze, które wzmagają produkcję ciepła, a także prowadzi do skurczu podskórnych naczyń krwionośnych i uniemożliwia odbieranie wewnętrznego ciepła przez skórę.
- Chorych nie wolno ogrzewać. U osób cierpiących na udar cieplny mogą się pojawić drgawki. Nie jest to jednak drżenie z zimna, więc nie okrywaj poszkodowanego, by nie nasilać uszkodzeń w organizmie. Drgawki w hipertermii wymagają jak najszybszej hospitalizacji.
- Leki przeciwgorączkowe są nieskuteczne w hipertermii, nie należy ich podawać.
Przegrzanie organizmu – leczenie
Specjaliści u osób cierpiących na hipertermię mogą zastosować nawadnianie dożylne. Dla złagodzenia drgawek często stosowany jest diazepam lub midazolam. Zależnie od stanu pacjenta konieczne może być wykonanie również badań dodatkowych. Ze względu na możliwość rozwoju niewydolności wielonarządowej niezbędne jest monitorowanie parametrów życiowych oraz ilości oddawanego moczu.
Przegrzanie organizmu u dziecka
Dzieci są szczególnie narażone na przegrzanie organizmu. Bawiąc się na dworze w upalną pogodę, z łatwością zapominają o piciu i gubią chroniące przed słońcem nakrycia głowy. W ferworze zabawy nie zwracają też uwagi na samopoczucie. U większych dzieci objawy przegrzania organizmu są takie same jak u dorosłych –w początkowych stadiach zaczynają się skarżyć na ból głowy, nudności lub osłabienie. W przypadku niemowląt rozpoznanie hipertermii może być trudniejsze. Niepokój powinien wzbudzić płacz dziecka i ogólna apatyczność. Pierwsza pomoc wygląda podobnie jak u osób dorosłych. Przede wszystkim należy zapewnić dzieciom dostęp do chłodnego powietrza, rozebrać z nadmiaru odzieży, podawać płyny doustnie i schładzać ciało letnią wodą.
Hipertermia złośliwa
Hipertermia złośliwa jest chorobą uwarunkowaną genetycznie. Po podaniu niektórych leków ogólnie znieczulających dochodzi do szybkiego i niekontrolowanego wzrostu pracy komórek mięśniowych. Temperatura ciała osiąga ponad 40°C, zwiększa się napięcie mięśni, ciśnienie tętnicze i akcja serca. Jest to stan zagrożenia życia i wymaga szybkiego rozpoczęcia leczenia. Trzeba przestać podawać leki wywołujące hipertermię i schłodzić ciało chorego. Konieczne może być wyrównanie rozwijającej się w organizmie kwasicy oraz podanie leków działających rozkurczająco na mięśnie, takich jak dantrolen.
>> Elektrolity dla dorosłych i dla dzieci – elektrolity do picia, w tabletkach i saszetkach
