Zakwaszenie organizmu – fakt czy mit?

Rozważania na temat zakwaszenia organizmu należy rozpocząć od informacji, że niemożliwe jest ustalenie jednego poziomu pH, czyli wskaźnika kwasowości, dla całego organizmu człowieka. Przykładowo w żołądku panuje środowisko kwaśne, a pH w jego obrębie nie przekracza 2. Z kolei zawartość jelit wykazuje charakter lekko zasadowy o odczynie pH około 8.

Głównym wskaźnikiem równowagi kwasowo-zasadowej jest pH krwi, które wynosi optymalnie 7,35–7,45. Na utrzymanie tego wąskiego przedziału wartości pH wpływają tzw. układy buforowe we krwi, które w miarę potrzeb neutralizują kwasy i zasady. Na odczyn krwi ma wpływ także szereg mechanizmów regulujących związanych z pracą płuc, nerek czy układu pokarmowego.

Kwasica, nie zakwaszenie organizmu

Zaburzenia kwasowo-zasadowe w organizmie człowieka dotyczą przede wszystkim krwi. Zalicza się do nich kwasicę (acydozę), czyli obniżenie pH krwi poniżej wartości 7,35, oraz zasadowicę (alkalozę), której objawem jest wzrost pH krwi powyżej wartości pH 7,45. Oba te stany wynikają z ciężkich zaburzeń funkcjonowania poszczególnych narządów, układów lub ogólnego metabolizmu – stanowią bezpośrednie zagrożenie życia i wymagają interwencji lekarskiej.

Kwasica organizmu  – objawy

W zależności od przyczyn występowania kwasicę dzieli się na:

• kwasicę oddechową – jest ona spowodowana niedostatecznym wydalaniem dwutlenku węgla przez płuca; dochodzi do niej w przebiegu chorób płuc, zaburzeń pracy mięśni oddechowych czy podczas narkozy
• kwasicę metaboliczną – wynika ze źle kontrolowanej cukrzycy typu I, niedotlenienia organizmu, schorzeń nerek, nadmiernego spożycia etanolu, zatrucia metanolem czy salicylanami.

Charakterystycznym objawem kwasicy metabolicznej jest zwiększona liczba i głębokość oddechów (tzw. oddech Kussmaula). Inne symptomy uzależnione są od przyczyny występowania kwasicy, a zaliczyć do nich można nadmierne pragnienie, suchość w ustach, zaburzenia świadomości, nudności, wymioty, a nawet śpiączkę.

Kwasica organizmu – badania

W celu stwierdzenia kwasicy wykonuje się badanie gazometryczne krwi, które obejmuje oznaczenie pH krwi, stężenia wodorowęglanów we krwi oraz ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla i tlenu.

Kwasica a dieta

W wielu pseudonaukowych źródłach można spotkać się z informacją, że spożywanie produktów o dużym potencjale kwasotwórczym (produkty wysokobiałkowe – mleko i nabiał, jaja, produkty zbożowe, mięsa i jego przetwory, ryby i owoce morza) może powodować kwasicę organizmu. Jest to informacja nieprawdziwa. Dieta wykazuje znikomy wpływ na pH krwi i nie powoduje istotnych zaburzeń kwasowo-zasadowych w organizmie – głównie dzięki obecności silnych mechanizmów kompensacyjnych zapobiegających zmianom pH krwi.

Faktem jest natomiast, że długotrwałe stosowaniediety wysokobiałkowej może wpływać na wzrost ilości kwaśnych produktów metabolicznych w organizmie. Nie wpływa ona bezpośrednio na pH krwi, ale może prowadzić do zaburzeń pracy nerek i wątroby – organów biorących udział w utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej.

Zakwaszenie organizmu – jest czy go nie ma?

Równowaga kwasowo-zasadowa to istotny aspekt prawidłowego funkcjonowania organizmu, jednakjej zaburzeniem jest kwasica, nie zakwaszenie. Zakwaszenie nie istnieje jako jednostka chorobowa, nie możemy też „zakwasić” ani „odkwasić” organizmu dietą ani preparatami. Producenci suplementów diety oraz wód alkalicznych polecają co prawda swoje produkty na „odkwaszenie organizmu”, jednak ich stosowanie nie znajduje uzasadnienia w badaniach naukowych. Nie wykazano też, by powstała 100 lat temu dieta alkalizująca, zalecająca zwiększenie w codziennym menu ilości produktów bogatych w pierwiastki zasadotwórcze (głównie warzyw i owoców) przy zmniejszeniu spożycia produktów kwasotwórczych (przede wszystkim mięsa i jego przetworów), wpływała na pH krwi czy zmniejszenie ryzyka występowania chorób cywilizacyjnych. (Powoduje jedynie nieznaczną alkalizację moczu, co nie zawsze jest korzystne, bowiem zwiększa ryzyko infekcji układu moczowego.)

Nie zmienia to faktu, że warto zwiększyć codzienne spożycie warzyw i owoców oraz zmniejszyć ilość spożywanego mięsa czy pieczywa. Nie zaleca się jednak całkowitej eliminacji z diety produktów kwasotwórczych, ponieważ stanowią źródło cennych składników odżywczych.