Probiotyki. Kiedy po nie sięgać?

W aptece znajdziesz kilkadziesiąt preparatów probiotycznych - suplementów diety i leków, w sklepach jogurty i kefiry wzbogacone „dobrymi bakteriami”. Dietetycy przypominają o jedzeniu kiszonek dla wzmacniania odporności na przeziębienie i grypę. Kiedy warto sięgnąć po probiotyki i jak wybrać odpowiednie?

W jelitach zdrowego człowieka bytuje blisko 1000 gatunków szczepów bakterii. Tworzą one mikrobiotę przewodu pokarmowego (stosowany obecnie termin mikrobiota bądź mikrobiom wypiera używane wczesniej określenie flora bakteryjna, które odnosi się do świata roślin). Drobnoustroje, jeśli pozostają w odpowiedniej równowadze, są korzystne dla zdrowia, nie tylko dla przewodu pokarmowego, ale też dla układu odpornościowego czy zdrowia skóry, na której także bytują w ogromnych ilościach. Coraz więcej badań sugeruje, że dysbioza, czyli zaburzenia mikrobiomu prowadzą do różnego rodzaju chorób, w tym do alergii, zespołu jelita drażliwego, a nawet otyłości. Okazuje się, że mikrobiom alergików czy osób z nadwagą znacząco różni się od mikrobiomu osób nie mających problemów z alergią czy nadmierną masą ciała.

>> Biegunka, ból brzucha, stany zapalne pochwy, czyli kiedy sięgać po probiotyk?

Czym są probiotyki?

Probiotyki to żywe bakterie lub drożdże, które podawane w odpowiedniej ilości wywierają korzystny wpływ na organizm człowieka. Działają w żołądku lub jelitach, pełniąc funkcję ochronną. Strzegą przed atakiem chorobotwórczych mikrobów. W ten oto naturalny sposób jesteśmy w stanie obronić się przed zdecydowanie nieprzyjemnymi w skutkach (biegunki i wymioty) zakażeniami przewodu pokarmowego. Pod warunkiem jednak, że „dobrych” bakterii będzie odpowiednio dużo.

Drobnoustroje probiotyczne to:

• bakterie produkujące kwas mlekowy z rodzajów Lactobacillus
• drożdżaki Saccharomyces boulardii

Źródłami naturalnych probiotyków mogą być produkty spożywcze (np. jogurt, kefir, maślanka), mleko modyfikowane dla niemowląt, suplementy diety lub preparaty farmaceutyczne. Na co dzień, gdy jesteśmy zdrowi, warto jeść jogurty, kefiry i sery zawierające bakterie probiotyczne. Na opakowaniu powinna być informacja, jakie konkretnie i w jakiej ilości.

Bogatym źródłem probiotyków są kiszonki.  Kwas mlekowy, w który bogate są produkty kiszone, pomaga w trawieniu, oczyszcza i odtruwa organizm. W procesie fermentacji uczestniczą też bakterie probiotyczne. Szczepy tych niezwykle pożytecznych dla człowieka drobnoustrojów korzystnie wpływają na florę bakteryjną jelit - usuwają toksyny i chronią przed grzybicami. Dzięki temu mają ogromne znaczenie dla odporności organizmu i ułatwiają mu walkę z infekcjami.

Soki z kiszonek przywracają równowagę kwasowo – zasadową w organizmie. Mają nawet właściwości antynowotworowe - podczas fermentacji wytwarzane są izotiocyjaniany, które mogą działać przeciwrakowo. Z kolei zawarta w soku z kiszonek acetylocholina pomaga w regulacji ciśnienia krwi.

Soki pomagają również w odchudzaniu. Dzięki nim będziemy bardziej syci, pobudzeni oraz szybciej spalimy kalorie. I, co dla wielu osób może być ważne - sok z kiszonych warzyw doskonale pomaga na kaca, dostarczając organizmowi tych elementów, które wypłukał lub zneutralizował alkohol.

Czytaj również: Probiotyki ginekologiczne: dopochwowe i doustne

Kiedy sięgać po probiotyki?

W czasie antybiotykoterapii dobrze jest sięgnąć po lek lub suplement diety zawierający bakterie probiotyczne. Te drugie dostępne są  w aptekach bez recepty. Do wyboru mamy kapsułki, saszetki z proszkiem oraz krople doustne (dla dzieci). Pojedyncza dawka preparatu probiotycznego zawiera od 10⁹ do 10¹¹ bakterii probiotycznych.

Jeśli lekarz zaleci przyjmowanie antybiotyku dwa razy dziennie, probiotyk także trzeba stosować dwa razy dziennie, jeśli raz – wystarczy jedna dawka na dobę. Kurację probiotykiem warto przedłużyć do 1-2 tygodni po zakończeniu antybiotykoterapii. Będziemy wówczas mieli pewność, że bakterie obronne w żołądku i jelitach osłabione przez antybiotyk umocniły się na dobre.

Jednak osłonowe działanie probiotyków, korzystne podczas antybiotykoterapii, nie jest jedynym. Poza zapobieganiu kolonizowania jelit przez pakterie chorobotwórcze, probiotyki wpływają regulująco na pasaż jelitowy, stabilizują mikrobiotę, biorą udział w wytwarzaniu witamin oraz biorą udział w odpowiedzi immunologicznej.

Wskazania do stosowania probiotyków to:

• ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy
• biegunka przy antybiotyku
• biegunka podróżnych
• zespół jelita drażliwego
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• w czasie remisji w chorobie Leśniowskiego-Crohna
• atopowe zapalenie skóry
• astma

Sprawdź także: Przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne, osłonowe – probiotyki i ich działanie

Który probiotyk wybrać?

Jednak nie warto kupować pierwszego z brzegu probiotyku, lepiej zapytać o radę lekarza lub farmaceutę. Ważna jest nazwa szczepu, do jakiego należą bakterie zawarte wewnątrz. Jedną z najlepiej zbadanych bakterii probiotycznych jest Lactobacillus GG, która pomaga m.in. uniknąć biegunki w czasie antybiotykoterapii, a także zmniejsza ryzyko próchnicy u dzieci. 

Optymalną zalecaną dawką leczniczą szczepów przyjmowaną na dobę jest ich ilość wahająca się od 3 do 20 miliardów kolonii bakteryjnych. Podanie preparatu powinny poprzedzać konsultacja lekarska i zapoznanie się z ulotką. Znaczenie ma także dobranie preparatu odpowiednio do wieku. Te dla dzieci różnią się od preparatów dla osób dorosłych.

>> Probiotyki na odporność

Probiotyki na biegunkę, rotawirusy i wzdęcia

Profilaktyczną kurację probiotykiem warto zastosować przed zagranicznymi podróżami i w czasie ich trwania, szczególnie do krajów azjatyckich i afrykańskich. Mieszkańcy odległych rejonów świata mają florę bakteryjną, która różni się istotnie od naszej.

Warto podawać preparat probiotyczny w przypadku zakażeń rotawirusami, które mogą mieć ciężki przebieg u niemowląt i małych dzieci. Po probiotyk warto sięgnąć także podczas popularnych dolegliwości trawiennych, takich jak np. zaparcia, bo wiadomo, że właściwa flora bakteryjna warunkuje dobrą pracę przewodu pokarmowego. I tak bakterie kwasu mlekowego poprawiają perystaltykę jelit, zwiększają wchłanianie składników odżywczych. Łagodzą również objawy nietolerancji laktozy (cukru mlecznego) u osób, które odczuwają dyskomfort po wypiciu słodkiego mleka. Fermentowane napoje mleczne zawierające bakterie probiotyczne (jogurty i kefiry) takich objawów nie powodują.

Gastrolodzy twierdzą, że zachwiana równowaga bakterii w jelitach jest także przyczyną uporczywych wzdęć. W jelitach powinny dominować pałeczki kwasu mlekowego, ale współczesne pożywienie właściwie ich nie zawiera (nasi przodkowie jedli kiszonki). Udokumentowane działanie w łagodzeniu wzdęć mają preparaty zawierające Lactobacillus Plantarum 299v. Włączenie odpowiedniego probiotyku do kuracji, której celem jest pozbycie się bakterii Helicobacter pylori (wywołująca zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit oraz chorobę wrzodową) zwiększa prawdopodobieństwo powodzenia leczenia i chroni przed jego ubocznymi skutkami.

>> Probiotyki przy zespole jelita drażliwego

Probiotyki na cholesterol

„Dobre” bakterie przychodzą z pomocą również osobom z podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi, zagrożonym miażdżycą, zawałem serca i udarem mózgu. Potrafią zmniejszyć wchłanianie tłuszczu w jelitach, przez co wpływają na obniżenie poziomu cholesterolu.

>> Lipidogram (cholesterol i trójglicerydy) – interpretacja wyników

>> Leki na cholesterol, przeciwmiażdżycowe, suplementy diety

Pobudzają też do pracy układ odpornościowy, dzięki czemu mogą zmniejszać prawdopodobieństwo wystąpienia zakażeń, nowotworów i chorób o podłożu autoimmunologicznym. Wiadomo również, że podawanie alergikom pewnych szczepów pałeczek kwasu mlekowego może hamować rozwój chorób alergicznych i wspomagać ich leczenie. Probiotyki są szalenie modnym przedmiotem badań naukowych. Badacze na całym świecie głowią się, jak jeszcze lepiej wykorzystać ich potencjał do leczenia rozmaitych chorób.