Probiotyki, prebiotyki, synbiotyki – czym się różnią, jak działają

Dziś już wiemy, że żywienie nie polega tylko na dostarczaniu niezbędnych składników odżywczych koniecznych dla wzrostu i rozwoju organizmu, ale również dostarczeniu składników przeciwdziałających chorobom i pomagających zachować zdrowie. Do takich produktów należą właśnie probiotyki.

Po raz pierwszy tego określenia użył w 1954 roku Ferdynand Vergin. Ten niemiecki badacz porównał szkodliwe skutki antybiotyków i innych środków przeciwbakteryjnych na mikroflorze jelitowej z korzystnymi efektami niektórych użytecznych bakterii – „probiotika”. Kolejne badania nad tymi mikroorganizmami zdefiniowały, że probiotyki powinny być żywymi drobnoustrojami, a użyte w odpowiedniej dawce powinny wywierać korzystny wpływ na ich gospodarza.

Czytaj również: Biegunka, ból brzucha, stany zapalne pochwy, czyli kiedy sięgać po probiotyk?

Na co wpływają probiotyki?

Obecnie na rynku dostępne są produkty probiotyczne zawierające jeden lub więcej wybranych szczepów bakterii, głównie: Lactobacillus, Bifidobacterium, Lactococus, Streptococcus, a także niektóre bakterie Gram-dodatnie z rodzaju Bacillus oraz niektóre szczepy drożdży z rodzaju Saccharomyces.

Do korzystnych funkcji, jakie spełniają probiotyki w organizmie gospodarza, zalicza się ich wpływ na rozwój mikroflory zamieszkującej przewód pokarmowy w sposób zapewniający właściwą równowagę między patogenami a bakteriami, które są niezbędne do zachowania normalnej funkcji organizmu. Ponadto probiotyki sprzyjają przywróceniu naturalnej mikroflory jelitowej po terapii antybiotykami.

Sprawdź także: Przeciwgrzybicze, przeciwbakteryjne, osłonowe – probiotyki i ich działanie

Probiotyki pod lupą – właściwości w skrócie

• hamują rozwój bakterii chorobotwórczych, m.in.: Salmonella Enteritidis, Escherichia coli oraz drobnoustrojów z rodzaju Shigella, Staphylococcus i Yersinia;
• są naturalnym „producentem” witamin z grupy B (B₁, B₂, B₃, B₆, B₈, B₉, B₁₂);
• stymulują układ immunologiczny;
• zwiększają wchłanianie witamin i minerałów;
• zwiększają wytwarzanie kwasów organicznych i aminokwasów oraz enzymów, np. esterazy, lipazy;
• niektóre szczepy mogą również produkować substancje o działaniu antybiotykopodobnym;
• regulują perystaltykę jelit i zapobiegają biegunkom.

Ponadto badania nad probiotykami wykazały ich korzystny wpływ na proces wchłaniania cholesterolu i glukozy, a także regulacji ciśnienia tętniczego krwi. Ich działanie na układ immunologiczny nie tylko odbiło się na lepszym radzeniu sobie z patogennymi wirusami lub bakteriami, ale również wywarło korzystne efekty w przypadku hamowania reakcji autoagresywnych i alergicznych, co ma niebagatelne znaczenie u osób cierpiących na m.in. wrzodziejące zapalenie okrężnicy, chorobę Leśniowskiego-Crohna czy atopowe zapalenie skóry (AZS).

>> Kiedy probiotyki mogą zaszkodzić?

Prebiotyki – „dopalacz” dla wzrostu probiotyków

W 1995 roku Glenn Gibson i Marcel Roberfroid ustalili, że poprzez uzupełnienie diety o nietrawienne składniki pokarmu stymulowany jest wzrost i/lub aktywność mikroorganizmów zamieszkujących w przewodzie pokarmowym, co powoduje poprawę zdrowia gospodarza. Te selektywne składniki pokarmu nazwano prebiotykami.  

Prebiotyki mogą być stosowane jako alternatywa dla probiotyków lub jako dodatkowe wsparcie dla nich. Jednak należy mieć na uwadze, że różne prebiotyki stymulują wzrost różnych bakterii jelitowych, co stwarza możliwość modyfikacji mikroflory jelitowej. Trudno jednak przewidzieć zmiany występujące na poziomie poszczególnych szczepów lub gatunków.

Sprawdź rodzaje probiotyków:

• probiotyki na otyłość,

• probiotyki na odporność,

• probiotyki ginekologiczne,

• probiotyki przy zespole jelita drażliwego.

Co nazwiemy prebiotykiem?

Prebiotyki, a więc nietrawienne składniki żywności, które stymulują wzrost i/lub aktywność drobnoustrojów zamieszkujących jelita, przyczyniając się do poprawy zdrowia gospodarza, możemy znaleźć w owocach, warzywach, płatkach zbożowych lub innych jadalnych częściach roślin. Do prebiotyków zaliczymy: laktuozę, galaktooligosacharydy, fruktooligosacharydy, maltooligosacharydy, cyklodekstryny, laktosacharyny, inulinę i oligofruktozę.

By zaliczyć jakiś składnik żywności do prebiotyków, musi być on odporny na trawienie w górnym odcinku przewodu pokarmowego, ulegać fermentacji przy udziale mikroflory jelitowej, wybiórczo stymulować wzrost probiotyków, być stabilny podczas procesu produkcji oraz przynosić wymierne korzyści zdrowotne gospodarzowi.

Co więcej oprócz korzystnego wpływu na wzrost mikroflory jelitowej, wykazano, że spożywanie prebiotyków przyczynia się do regulacji działania enzymów wątrobowych, stymulacji układu odpornościowego poprzez zwiększenie liczby limfocytów i leukocytów w krwi obwodowej, a także zmniejszenia stężenia LDL we krwi, zwiększenie przyswajania wapnia z jelit oraz łagodzenie objawów ze strony wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz grzybicy pochwy.

Synbiotyk, czyli probiotyk plus prebiotyk

Glenn Gibson i Marcel Roberfroid dostrzegli również wysoki potencjał związany z równoczesnym stosowaniem probiotyków i prebiotyków. Badacze dla produktów wykazujących odpowiednią kombinację obu składników (prebiotyku i probiotyku) w jednym produkcie nadali określenie „synbiotyk”, które ma wskazywać na ich synergię działania.

Obecnie najczęściej w preparatach synbiotyczych dodawane są prebiotyki, które stanowią selektywne podłoże dla wzrostu probiotyku. Tak dobrany prebiotyk korzystnie dla probiotyku zmienia np. pH w przewodzie pokarmowym, co poprawia przeżywalność mikroorganizmów oraz stymuluje wzrost kolonii korzystnych szczepów bakterii probiotycznych w jelicie.

Zdrowie zaczyna się w brzuchu

Ponad 60 lat badań nad probiotykami pozwoliło lepiej poznać rolę, jaką odgrywają korzystne drobnoustroje w naszym organizmie. Dziś już wiadomo, że odpowiednia suplementacja probiotyków nie ogranicza się tylko do odbudowy mikroflory jelitowej po antybiotykoterapii, ale również pozwala walczyć m.in. z otyłością, zespołem jelita wrażliwego, czy nietolerancją laktozy. Ponadto możemy regulować skład flory bakteryjnej w jelitach poprzez stosowanie odpowiedniego prebiotyku – zarówno jako alternatyw, jak i wsparcia dla probiotyku, co pozwala osiągnąć lepsze efekty terapeutyczne.

>> Naturalne probiotyki, czyli moc kiszonek i mleka fermentowanego

>> Probiotyki łagodzą objawy alergii