Witamina D − normy i objawy niedoboru

Witamina D, czyli witamina D3 (inaczej cholekalcyferol) wraz z witaminą D2 (czyli erokarcyferolem), to tak naprawdę prowitamina, a więc związek, który przekształca się w witaminę w organizmie. Podobnie jak witaminy A, E i K rozpuszcza się w tłuszczach, a nie w wodzie.

>> Witamina D3 w kapsułkach, tabletkach, aerozolu

Wpływ witaminy D na organizm

Witamina D ma ogromne znaczenie dla wielu ważnych procesów zachodzących w organizmie, m.in.:

• wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową – zwiększa wchłanianie wapna i fosforu z przewodu pokarmowego, co oznacza, że jest niezbędna kościom i zębom,
• wpływa na odporność,
• wpływa na układ sercowo-naczyniowy.

Źródła witaminy D

Większość witaminy D nasz organizm potrafi wytwarzać samodzielnie pod wpływem działania promieni słonecznych na skórę. Synteza skórna nie zawsze jednak jest wystarczająca, bo w zimnych porach roku osłaniamy skórę ubraniami, a w ciepłych – kremami z filtrem.  

W Polsce synteza witaminy D w skórze może być efektywna w okresie wiosenno-letnim (od maja do września), pomiędzy godziną 10.00 a 15.00, kiedy kąt padania promieni słonecznych jest odpowiedni, temperatura powietrza sprzyja kąpielom słonecznym, a pokrywa chmur nie przysłania słońca i to pod warunkiem, że przez co najmniej kwadrans odsłaniamy minimum 18% skóry (a więc twarz, przedramiona i podudzia). Od października do marca nie jest niestety wystarczająca.

Źródłem (choć mniej efektywnym) witaminy D jest także pożywienie, przede wszystkim:

• ryby, np. węgorz, łosoś dziki, śledź,
• w mniejszym stopniu żółtko jaja, ser żółty, niektóre grzyby (np. grzyby shiitake).

Komu grożą niedobory witaminy D?

Jak czytamy w „Zasadach suplementacji i leczenia witaminą D” opracowanych przez zespół ekspertów z udziałem konsultantów krajowych i prezesów towarzystw naukowych, niedobory witaminy D są powszechne na całym świecie i dotyczą wszystkich grup wiekowych, a – jak podkreślają autorzy – „w Polsce deficyt witaminy D o różnym nasileniu stwierdzono u 90% osób dorosłych, dzieci i młodzieży”.

Przyczyną problemu jest nie dość efektywna synteza skórna i/lub niewystarczający „dowóz” witaminy D z zewnątrz, a więc wraz z pożywieniem.

Powstawaniu niedoborów sprzyjają także inne czynniki, m.in. otyłość, podeszły wiek, przyjmowanie niektórych leków (np. przeciwdrgawkowych) i upośledzenie wchłaniania tłuszczów.

Objawy niedoboru witaminy D

Najczęstsze objawy niedoboru witaminy D to:

• uczucie zmęczenia i osłabiona kondycja,
• obniżenie nastroju,
• bóle mięśni i kości,
• podatność na infekcje.

Skutkiem bardzo dużych niedoborów może być także:

u dzieci:

• krzywica

u dorosłych:

• osteomalacja i osteoporoza,
• zwiększone ryzyko chorób autoimmunologicznych,
• zwiększone ryzyko wystąpienia nadciśnienia i wielu chorób, m.in. chorób układu krążenia, cukrzycy typu 1 i 2, a nawet niektórych nowotworów.

Suplementacja witaminy D

Według znowelizowanych w 2018 roku „Zasad suplementacji i leczenia witaminą D”, profilaktyczne dawkowanie witaminy D powinno być ustalane indywidualnie, w zależności od:

• wieku,
• masy ciała,
• diety,
•  trybu życia pacjenta,
• pory roku, w której suplement ma zostać podany.

 Nie jest to takie proste (np. inaczej się postępuje wobec dzieci w wieku od 1 do 10 lat, które często przebywają na dworze z odsłoniętą skórą, a inaczej wobec tych, które tego nie robią), dlatego ustalenie optymalnej dawki najlepiej powierzyć lekarzowi.

Sprawa jest jeszcze bardziej skomplikowana w przypadku osób z grupy ryzyka (np. u wcześniaków, seniorów, osób otyłych, kobiet w ciąży, a nawet osób z ciemną karnacją, u których synteza witaminy D jest mniej efektywna) oraz w przypadku potwierdzonych laboratoryjnie niedoborów.

W takich sytuacjach absolutnie nie wolno ustalać dawki na własną rękę, zwłaszcza, że w niektórych przypadkach robi się to wyłącznie po oznaczeniu stężenia witaminy D w surowicy.