Biegunka jest jednym z najczęstszych powikłań antybiotykoterapii i występuje nawet u 40% pacjentów stosujących antybiotyki. Narażeni są na nią szczególnie pacjenci przyjmujący antybiotyki o szerokim spektrum działania. Biegunka występująca podczas stosowania antybiotyku wynika z wyniszczenia prawidłowej mikroflory jelitowej. Aby jej zapobiec, podczas antybiotykoterapii warto stosować odpowiednie preparaty probiotyczne.
Biegunka po antybiotyku – jak zapobiegać i leczyć?
W serwisie Apteline.pl zgodnie z wizją Grupy NEUCA zależy nam na przekazywaniu treści najwyższej jakości – sprawdzonych informacji, eksperckiej wiedzy. Dlatego nasze teksty piszą i weryfikują specjaliści – farmaceuci i lekarze.
Kogo dotyczy biegunka po antybiotyku?
Stosowanie antybiotyków wiąże się z występowaniem szeregu objawów niepożądanych, również tych dotyczących przewodu pokarmowego. Najczęstszym z nich jest biegunka, która dotyczy od 5 do 39% dorosłych oraz od 11 do 40% dzieci przyjmujących antybiotyk.
Biegunka związana z antybiotykoterapią może dotknąć każdego, jednak istnieją czynniki zwiększające ryzyko jej wystąpienia. Można do nich zaliczyć:
- stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania (amoksycylina z kwasem klawulanowym, klindamycyna, cefuroksym);
- długotrwałą antybiotykoterapię;
- hospitalizację;
- pobyt w domu opieki dla przewlekle chorych;
- wiek poniżej 6. r.ż. lub powyżej 65. r.ż.;
- choroby współistniejące o ciężkim przebiegu;
- dializy;
- oparzenia;
- epizod biegunki po poprzedniej antybiotykoterapii.
Biegunka po antybiotyku – dlaczego występuje?
Mechanizm powstawania biegunki związanej ze stosowaniem antybiotyku nie jest dokładnie poznany. Za najważniejszy czynnik uznaje się zmianę ekosystemu układu pokarmowego, która obejmuje wyniszczenie prawidłowej flory jelitowej oraz namnażanie patogenów takich jak Clostridium difficile, Clostridium perfringens, Staphylococcus aureus, Candida spp., Klebsiella oxytoca i Salmonella spp. Istotną rolę odgrywa także zaburzenie motoryki przewodu pokarmowego wywołane działaniem niektórych antybiotyków, np. erytromycyny.
Jak przebiega biegunka po antybiotyku?
Biegunka związana z antybiotykoterapią objawia się oddawaniem stolców o luźnej konsystencji i/lub częstotliwości większej niż zwykle, których nie można wytłumaczyć żadną inną przyczyną. Symptomy mogą pojawić się w czasie podawania antybiotyku, ale także w okresie od kilku dni do 6 tygodni od momentu rozpoczęcia terapii antybiotykiem.
Biorąc pod uwagę stopień nasilenia objawów, wyróżnia się:
- łagodną biegunkę – występuje najczęściej i wykazuje samoograniczający się charakter;
- zapalenie jelit – biegunce towarzyszy obrzęk i przekrwienie błony śluzowej jelit;
- zapalenie okrężnicy – biegunce towarzyszą bóle brzucha oraz nadżerki i owrzodzenia w prawej części okrężnicy;
- rzekomobłoniaste zapalenie jelit – najcięższa postać, w której dochodzi do uszkodzenia komórek jelit przez toksyny produkowane przez Clostridium difficile; objawia się wodnistą biegunką z domieszką śluzu lub krwi, bólami brzucha, gorączką, odwodnieniem, a w najcięższych przypadkach dochodzi do rozdęcia lub perforacji jelita grubego.
Biegunka po antybiotyku – leczenie
Leczenie biegunki związanej ze stosowaniem antybiotyku jest uzależnione od ciężkości objawów. Łagodna biegunka zwykle ustępuje samoistnie po zakończeniu antybiotykoterapii. Objawy zapalenia jelit lub okrężnicy wymagają odstawienia stosowanego antybiotyku, po czym samoistnie ustępują. Leczenie rzekomobłoniastego zapalenia jelit polega na odstawieniu antybiotyku wywołującego objawy oraz zastosowaniu antybiotyku skutecznego wobec bakterii Clostridium difficile – w łagodnych przypadkach stosuje się metronidazol, w cięższych wankomycynę. Dodatkowo zaleca się leczenie objawowe polegające na podawaniu leków przeciwbiegunkowych oraz preparatów nawadniających.
Jak zapobiegać biegunce po antybiotyku?
Panująca w społeczeństwie opinia, że jogurty i kefiry spożywane podczas antybiotykoterapii skutecznie zapobiegają biegunce, nie znajduje potwierdzenia w badaniach naukowych.
Jedynym udowodnionym naukowo sposobem zapobiegania biegunce związanej z antybiotykoterapią jest stosowanie probiotyków, czyli preparatów zawierających żywe drobnoustroje zdolne do zasiedlania organizmu człowieka. Wykazano, że ich stosowanie zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunki o około 42%.
>> Bakterie probiotyczne i ich wpływ na zdrowie
Biegunka po antybiotyku – jaki probiotyk wybrać?
Stosowanie probiotyków przynosi korzyści w wielu dolegliwościach, jednak skuteczność w profilaktyce biegunki poantybiotykowej jest wśród nich zróżnicowana.
Największe znaczenie mają w tym przypadku preparaty zawierające Saccharomyces boulardii. Ten probiotyczny szczep drożdży jest zdolny do trawienia toksyn produkowanych przez Clostridium difficile i wykazuje działanie przeciwzapalne wobec jelit. Udowodniono, że stosowany w dawce 0,2-1 g na dobę (zwykle 0,5 g u dzieci i 1 g u dorosłych) przez cały okres trwania antybiotykoterapii zmniejsza ryzyko wystąpienia biegunki o ponad 50%.
Inne szczepy probiotyczne o udokumentowanym działaniu zapobiegającym biegunce związanej z antybiotykoterapią to:
- Lactobacillus rhamnosus LGG;
- Lactobacillus rhamnosus E/N, Oxy, Pen;
- Streptococcus thermophilus & Biffidobacterium lactis Bb12;
- Lactobacillus casei DN-114 001.
- Czerwionka-Szaflarska M i wsp. Stanowisko Grupy Ekspertów w sprawie profilaktyki biegunki związanej ze stosowaniem antybiotyków u dzieci. „Pediatria Polska” 2010; 85(6): 604-608.
- Szajewska H. Probiotyki w Polsce – kiedy, jakie i dlaczego? „Gastroenterologia Kliniczna” 2010; 2(1): 1-9.
- Szajewska H. Praktyczne zastosowanie probiotyków. „Gastroenterologia Kliniczna” 2014; 6(1): 16-23.
