Biegunka jest częstym oddawaniem wodnistego stolca, które zazwyczaj ustępuje samoistnie. Należy pilnować, aby nie doszło do odwodnienia organizmu w trakcie trwania biegunki. Najczęstszą przyczyną biegunek są infekcje wirusowe, rzadziej odpowiadają za nie bakterie lub pierwotniaki. Jak leczyć biegunki? Kiedy niezbędna jest konsultacja lekarza?
Biegunka – ostra i przewlekła. Jak leczyć biegunkę u dorosłych?
Biegunka jest przykrą dolegliwością, która znacznie utrudnia codzienne funkcjonowanie. O biegunce mówi się, kiedy pacjent oddaje wodnisty stolec w krótkich odstępach czasu albo 3 razy (lub więcej) na dobę. Ze względu na czas trwania objawów biegunkę dzielimy na:
- ostrą – utrzymuje się do 2 tygodni;
- przetrwałą – utrzymuje się 2–4 tygodnie;
- przewlekłą – utrzymuje się ponad 4 tygodnie.
Biegunki, które utrzymują się powyżej 2 tygodni powinny zostać skonsultowane z lekarzem, który może zalecić specjalną dietę a także przeprowadzenie dalszej diagnostyki. Biegunki przetrwałe i przewlekłe mogą wskazywać na rozwój różnych chorób, dlatego nie wolno bagatelizować problemu.
Przyjmuje się, że biegunki ostre (spowodowane infekcją wirusową, rzadziej bakteryjną) ustępują samoistnie w przeciągu 2-7 dni i nie wymagają konsultacji lekarza, jeśli nie doszło do odwodnienia i znacznego osłabienia organizmu. Infekcjom często towarzyszą gorączka, wymioty i nudności, ból brzucha oraz zmęczenie. Objawy te powinny ustąpić w ciągu pierwszych dni choroby.
>> Leki na biegunkę, elektrolity
Jakie są rodzaje biegunek?
Biegunki mogą być:
- łagodne – pacjent funkcjonuje normalne, oddawanie stolca nie jest pilne, może je powtrzymać,
- umiarkowane – biegunka ogranicza codzienne aktywności chorego,
- ciężkie – częste oddawanie stolca uniemożliwia normalne funkcjonowanie pacjenta.
Biegunki wirusowe – co je powoduje?
Biegunki wirusowe charakteryzują się nagłym pojawieniem oraz objawami towarzyszącymi w postaci gorączki, wymiotów oraz ogólnego rozbicia. Kał jest wodnisty, ale nie ma w nim domieszki krwi, śluzu ani resztek pokarmowych. Szczyt zachorowań zazwyczaj przypada jesienią i zimą, ewentualnie wczesną wiosną. Za biegunki wirusowe najczęściej odpowiadają:
- Rotawirusy – głównie u małych dzieci, przy czym organizm zdobywa odporność z każdym kolejnym zachorowaniem, zatem biegunki spowodowane rotawirusami u dorosłych zdarzają się rzadko. Szczyt zachorowań na rotawirusy przypada około 2. roku życia. Dostępne są szczepienia ochronne – podawane są małym dzieciom. Jest to szczepionka doustna.
- Adenowirusy jelitowe – powodują zazwyczaj biegunki o łagodnym przebiegu.
- Norowirusy – na ogół przebieg biegunki spowodowanej norowirusami jest krótki, do 3 dni. Biegunki nie mają ostrego przebiegu, często towarzyszą im nudności i bóle brzucha.
- Sapowirusy – podobnie jak w przypadku zakażenia norowisrusami, przebieg biegunki trwa do 3 dni. Na ogół sapowirusy wywołują biegunki o ostrym przebiegu, którym towarzyszą wymioty i skurcze brzucha.
>> Choroba Leśniowskiego-Crohna (nieswoiste zapalenie jelit) - objawy i leczenie
Biegunki bakteryjne – rodzaje
Biegunki bakteryjne można rozpoznać po oddawanym stolcu – jest wodnisty, znajdują się w nim resztki pokarmowe, śluz, może pojawić się także krew. Wymioty pojawiają się jedynie w przypadku zatruć toksynami. Na ogół biegunki bakteryjne trwają więcej niż 3 dni – objawy mogą utrzymywać się do 2 tygodni. W przypadku biegunki przewlekłej trwa ona dłużej niż 14 dni.
Do zakażeń bakteryjnych dochodzi najczęściej latem – drogą pokarmową, przez wodę pitną lub brak higieny. Wiele biegunek podróżnych spowodowanych jest… lodem – dodawany do napojów lód nie pochodzi z wody butelkowanej, ale z wody z kranu, w której mogą być bakterie. W przypadku biegunki podróżnych zakażenie spowodowane jest bakteriami jelitowymi, które nie występują w miejscu zamieszkania chorego – np. Shigella, Campylobacter jejuni oraz szczepy krwotoczne pałeczki okrężnicy (objawem jest biegunka z krwią).
Bakteriami wywołującymi biegunkę są najczęściej:
- Salmonella enteritidis,
- Campylobacter jejuni,
- Escherichia Coli (pałeczka okrężnicy),
- Shigella,
- Yersinia.
Salmonella
Bakteria Salmonella (w obrębie której rozróżnia się wiele podtypów) powoduje salmonellozę. Choroba charakteryzuje się ostrym początkiem, który pojawia się w ciągu 6-12 godzin od zakażenia bakterią. Objawy salmonellozy to ból brzucha, biegunka, wymioty i nudności oraz gorączka. Choroba trwa od 2 do 7 dni.
Bakterią Salmonelli zarażamy się najczęściej spożywając żywność pochodzenia zwierzęcego – mięso, jaja, a także nabiał. Bakteria, jeśli znajduje się na warzywach lub owocach, pochodzi ze skażenia ich obornikiem z bakteriami. Zawsze należy myć owoce i warzywa przed spożyciem, a także jeść tylko przetworzone mięso i jaja, zwłaszcza w upalne dni. Przy zapobieganiu zatruciu Salmonellą ważna jest także higiena – należy często myć ręce.
Leczenie Salmonelli na ogół jest objawowe – ważne jest nawadnianie organizmu, aby nie doszło do odwodnienia. Niebezpieczeństwo rozwoju powikłań występuje u niemowląt i osób starszych, które powinny zasięgnąć porady lekarza.
>> Zatrucia pokarmowe u dzieci - objawy i leczenie
Campylobacter jejuni (kampylobakterioza)
Bakterie z rodzaju Campylobacter jejuni mogą powodować zakażenie w różnych narządach, jednak najczęściej odpowiadają za pojawienie się biegunki atakując jelito czcze i grube. Można się nimi zarazić spożywając surowe produkty: mięso, jaja, a także przez bezpośredni kontakt ze zwierzęciem (bakterie bytują także u psów i kotów, u których nie powodują objawów).
Na 1-2 dni przed pojawieniem się biegunki pojawiają się gorączka, ból głowy, bóle mięśni i stawów, złe samopoczucie. Biegunce towarzyszą silne skurcze i ból brzucha, przez co zakażenie może być mylone z atakiem wyrostka robaczkowego. Objawy kampylobakteriozy utrzymują się do tygodnia, na ogół mijają po 4 dniach.
Escherichia Coli
Bakteria E. Coli bytuje w naszych organizmach i pełni wiele pożytecznych funkcji, np. bierze udział w produkcji witamin z grupy B i K, czy uczestniczy w rozkładzie pokarmu. Jednak w określonych sytuacjach może powodować infekcje układu pokarmowego objawiające się właśnie biegunką oraz infekcje układu moczowego. W przypadku infekcji układu pokarmowego do zakażenia dochodzi poprzez spożycie zainfekowanych pokarmów lub wody. Objawy zakażenia to: wymioty, bóle głowy i bóle brzucha, gorączka, osłabienie i biegunka (zdarzają się krwawe stolce). Podstawą leczenie zarażenia bakterią E. Coli jest nawadnianie chorego lub antybiotykoterapia.
Shigella (czerwonka bakteryjna)
Bakteria Shigella jest niebezpieczna, a biegunka, którą powoduje charakteryzuje się oddawaniem krwawych stolców. Zarażeniu towarzyszy gorączka i silne bóle brzucha. Najczęściej atakuje dzieci do 5. roku życia, które zarażają się nią przez brak higieny. Innymi sposobami zarażenia jest spożywanie niemytych owoców i warzyw oraz skażonej wody. Można także zarazić się przez kontakty z chorym. Czerwonka bakteryjna rozwija się szybko – w ciągu 72 godzin. Nieleczona może prowadzić do odwodnienia i wyniszczenia organizmu.
Yersinia (jersinioza)
Do zakażenia bakteriami Yersina dochodzi najczęściej drogą pokarmową. W większości przypadków choroba przebiega łagodnie i stosowane jest jedynie leczenie zachowawcze, aby nie dopuścić do odwodnienia organizmu.
Leczenie biegunek
Leczenie biegunki zawsze opiera się w pierwszej kolejności na nawadnianiu chorego, uzupełnieniu niedoboru elektrolitów oraz na wypoczynku. W przypadku biegunek wirusowych nie podaje się antybiotyków, natomiast w przypadku biegunek bakteryjnych wiele zależy od rozwoju choroby. Istotne także, że w przypadku biegunek zakaźnych nie powinno się stosować leków zapierających. Ostateczną decyzję o ewentualnej hospitalizacji lub wdrożeniu antybiotyku podejmuje lekarz.
Jakie preparaty na biegunkę?
- probiotyki – szczepy Saccharomyces boulardi oraz Lactobacillus GG – przyjmowanie probiotyków jest wskazane zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Probiotyki można stosować także po zakończeniu biegunki, co zmniejsza ryzyko jej nawrotu;
- diosmektyn – powleka błonę śluzową przewodu pokarmowego, zwiększa wytrzymałość śluzu na czynniki drażniące, absorbuje bakterie i toksyny i ułatwia ich usuwanie z organizmu;
- racekadotryl – hamuje wytwarzanie przez jelita soku jelitowego;
- loperamid – lek hamujący motorykę przewodu pokarmowego, ale można go stosować jedynie u dorosłych.
W przypadku wystąpienia biegunki pacjent nie powinien się głodzić – zalecana jest lekkostrawna dieta, bez produktów słodkich i słonych. Chory powinien jeść, aby nie tracić sił. Można spożywać ryż, pszenne pieczywo, banany, a także gotowaną marchew. Najlepiej jeść mniej, a częściej. W trakcie biegunki nie są zalecane słodzone napoje, soki (można je rozcieńczać) oraz słone przekąski.
W razie wystąpienia silnego bólu brzucha oraz gorączki można stosować paracetamol oraz leki rozkurczowe.
>> Taki stolec świadczy o poważnej chorobie. Kiedy iść do lekarza, a kiedy zmienić dietę?
