Leki przeciwwymiotne - co stosować przy wymiotach?

Jak leczyć wymioty?

Wymioty są reakcją organizmu zarówno na bodźce fizjologiczne jak i patologiczne. Patologiczne wymioty mogą pojawić się w wyniku np. działań niepożądanych leków, chorób przewodu pokarmowego i ośrodkowego układu nerwowego czy zaburzeń hormonalnych. To jaką metodę leczenia zastosować zależy przede wszystkim od przyczyny wymiotów. Jeżeli istnieje taka możliwość należy w pierwszej kolejności zastosować leczenie przyczynowe. Jeżeli wymioty nawracają lub trwają przez długi czas należy podawać leki o działaniu objawowym. W leczeniu wykorzystywane są leki wykazujące różne mechanizmy działania.

Antagonisty receptorów histaminowych H₁

Leki z tej grupy:

• Są stosowane przy wymiotach w chorobie lokomocyjnej oraz w innych zaburzeniach błędnikowych,
• charakteryzują się większą skutecznością w zapobieganiu wymiotom niż w ich przerywaniu,
• po podaniu doustnym wykazują początek działania przeciwwymiotnego zazwyczaj po 15-30 minutach,
• wywołują takie efekty uboczne jak: senność, otępienie, znużenie, zaburzenia widzenia, suchość w ustach.

Efekt ich działania utrzymuje się przez kilka godzin.

Antagonisty receptora histaminowego H₁ najczęściej stosowane przy wymiotach to: 

• dimenhydrynat (Aviomarin) – to lek przeciwwymiotny dostępny bez recepty,
• cynaryzyna (Cinnarizinum) - działa po jednorazowym podaniu do 4-5 godzin,
• hydroksyzyna (Atarax, Hydroxyzinum) -  lek na receptę, stosowany głównie do zmniejszania napięcia wewnętrznego i stanów lekowych. Pośrednio działa przeciwwymiotnie, choć nie jest to lek pierwszego rzutu do leczenia wymiotów.
• prometazyna (Diphergan)– efekt jej działania utrzymuje się nawet do 12 godzin.

Antagonisty receptorów serotoninergicznych 5-HT₃

Leki z grupy antagonistów receptorów 5-HT₃ różnią się pomiędzy sobą budową chemiczną, farmakokinetyką oraz powinowactwem do receptorów serotoninowych. 

• Ondansetron (Atossa, Zofran) to lek o krótkim czasie półtrwania. Jest dostępny w postaci tabletek, roztworu do wstrzykiwania, czopków, syropu, tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej oraz liofilizatu doustnego.
• Palonosetron (Aloxi) wyróżnia się długim, bo około 40-godzinnym czasem biologicznego półtrwania. Występuje w formie kapsułek i roztworu do wstrzykiwań.

Są skuteczne w profilaktyce i leczeniu wymiotów wywołanych lekami cytostatycznymi, wymiotów pooperacyjnych, czy tych wywołanych promieniowaniem. Skutki uboczne jakie można zaobserwować podczas kuracji lekami z tej grupy to uczucie gorąca, zaczerwienienie, ból głowy, zaparcia.

Antagonisty receptorów muskarynowych

Lekiem przeciwwymiotnym należącym do tej grupy jest hioscyna (Buscopan, Scopolan). Jest skuteczna w wymiotach pochodzenia błędnikowego oraz wywołanych drażnieniem śluzówki żołądka. Hioscyna stosowana przeciwwymiotnie bardzo często powoduje zaburzenia widzenia, suchość w ustach oraz senność.

Antagonisty receptorów dopaminergicznych D₂

Jako leki przeciwwymiotne stosowane są niektóre neuroleptyki oraz leki prokinetyczne.

Neuroleptyki przeciwdziałające wymiotom to

1) pochodne fenotiazyny – wskazane do stosowania przy wymiotach spowodowanych wirusowym zapaleniem przewodu pokarmowego, mocznicą, promieniowaniem oraz w wymiotach polekowych. Mogą powodować suchość błon śluzowych, senność, zatrzymanie moczu. To m.in.: 

• tietylperazyna (Torecan), 
• chlorpromazyna (Fenactil), 
• prochlorperazyna (Chloropernazimum)

2) pochodne butyrofenonu: haloperidol (Haloperidol) (wykorzystywane w lecznictwie znacznie rzadziej). Wykorzystuje się je przy wymiotach wywołanych cytostatykami. Działaniami niepożądanymi są najczęściej drżenie, spowolnienie ruchów czy wzmożone napięcie mięśniowe.

Lekiem prokinetycznym wykazującym działanie przeciwwymiotne jest metoklopramid (Metoclopramidum). Metoklopramid działa prokinetycznie, czyli pobudza motorykę jelit i żołądka, co wpływa na szybsze przejście pokarmu w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Lek ten wskazany jest to zastosowania w wymiotach spowodowanych napadami migreny, chemioterapią, radioterapią oraz w nudnościach i wymiotach pooperacyjnych. Główne skutki uboczne działania metoklopramidu to senność, spadek ciśnienia krwi, zmęczenie, depresja oraz biegunka.

Antagonisty receptorów dla substancji P

Substancja P to neuropeptyd występujący w centralnym i obwodowym układzie nerwowym, ma istotne znaczenie w przebiegu wielu chorób. Substancja P bierze także udział w odruchu wymiotnym. Do tej grupy zaliczają się m.in.:

• Aprepitant (Emend). Lek stosuje się w celu zapobiegania wymiotom podczas chemioterapii. W wyniku przyjmowania aprepitantu mogą pojawić się niepożądane działania takie jak zmęczenie, jadłowstręt, bóle i zawroty głowy, niestrawność, biegunka, zaparcia, czkawka.
• Netupitant (Akynzeo). Wskazany jest w leczeniu wymiotów wywołanych cytostatykami.

Następstwa wymiotów

Następstwa wymiotów mogą różne. Wymioty, przede wszystkim u dzieci, mogą być groźne dla zdrowia i życia. W wyniku uporczywych wymiotów może dojść do odwodnienia organizmu, hipokaliemii, hiponatremii, hipochloremii, uszkodzenia szkliwa, niedożywienia czy zapalenia przełyku. W każdym epizodzie wymiotów bardzo ważne jest odpowiednie nawadnianie.