Neuroleptyki – lista, działanie, skutki uboczne

Neuroleptyki – co to za leki?

Neuroleptyki to grupa leków stosowanych w psychiatrii. Podstawowym mechanizmem, na którym opiera się lecznicze działanie tych preparatów, jest blokowanie receptorów dopaminergicznych w mózgu. To z kolei pomaga pozbyć się objawów występujących w przebiegu psychoz, takich jak: omamy, halucynacje, urojenia. Ze względu na swoje zastosowanie neuroleptyki nazywane są również lekami przeciwpsychotycznymi.

Pierwszym neuroleptykiem zarejestrowanym i dopuszczonym do użytku w latach 50. XX wieku była chloropromazyna. Odkrycie i zastosowanie tej substancji miało ogromne znaczenie dla psychiatrii i zrewolucjonizowało leczenie schizofrenii oraz innych zaburzeń psychotycznych.

Dziś jednak jest to lek wykorzystywany stosunkowo rzadko – mimo korzystnego działania w postaci niwelowania objawów psychotycznych może powodować szereg nieprzyjemnych skutków ubocznych. Chloropromazyna określana jest jako lek I generacji. Obecnie lekarze częściej stosują neuroleptyki II generacji – nowocześniejsze i powodujące mniej objawów niepożądanych.

Jak działają neuroleptyki?

Działanie neuroleptyków opiera się na zmianach, które wywołują w przekaźnictwie układu nerwowego:

1. Neuroleptyki hamują receptory dopaminowe – leki starszej generacji, tzw. neuroleptyki klasyczne, oddziałują na receptory D2 i D3, natomiast leki II generacji, tzw. neuroleptyki atypowe, hamują także receptory 5-HT2, ɑ1, H1 i M1.
2. Dopamina znajdująca się w szlakach dopaminowych nie pobudza zablokowanych receptorów, a co za tym idzie – jej działanie nie ma tak dużego efektu.
3. Nadmiar dopaminy w szlaku mezolimbicznym (jeden ze szlaków dopaminowych) jest powiązany z zaburzeniami psychotycznymi. Zablokowanie receptorów pomaga pozbyć się objawów tych zaburzeń.
4. Hamowanie działania receptorów dopaminy sprawia, że neuroleptyki działają uspokajająco, zmniejszają pobudzenie, napięcie i lęki. Przynosi to pozytywny efekt w wielu chorobach psychicznych.

Warto wiedzieć, że neuroleptyki atypowe charakteryzują się również tym, że wpływają na niektóre receptory serotoninowe i adrenergiczne.

Zastosowanie neuroleptyków. Na co stosujemy leki przeciwpsychotyczne?

Neuroleptyki stosuje się przede wszystkim w przypadku schorzeń, w których występują objawy psychozy. Ta grupa leków może być jednak pomocna także w innych chorobach, w których korzystne będzie działanie zmniejszające pobudzenie i przeciwlękowe. Główne wskazania do leczenia za pomocą neuroleptyków to m.in.:

• schizofrenia,
• zaburzenia schizoafektywne,
• zaburzenia afektywne dwubiegunowe,
• lekooporna depresja,
• zaburzenia lękowe (nerwice),
• zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne,
• bezsenność.

Rzadziej zastosowanie neuroleptyków obejmuje również schorzenia takie jak:

• zespół stresu pourazowego,
• zaburzenia osobowości,
• zespół Tourette'a.

Neuroleptyki na nerwicę

Leki przeciwpsychotyczne mogą być przepisane przez lekarza także wtedy, gdy pacjent zmaga się z nerwicą. Przyjmowane w małych dawkach mają działanie przeciwlękowe i uspokajające. Neuroleptyki na nerwicę są jednak stosowane rzadziej niż leki z innych grup, takich jak SSRI, benzodiazepiny, buspiron, hydroksyzyna.

Neuroleptyki mogą pomóc również przy zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych, zwanych dawniej nerwicą natręctw. W przypadku tego rodzaju dolegliwości są wykorzystywane w celu łagodzenia intensywności myśli obsesyjnych.

>> Nerwica – przyczyny, rodzaje i objawy różnych rodzajów nerwic (zaburzeń lękowych)

Neuroleptyki w depresji

W ostatnich latach można zauważyć coraz częstsze stosowanie neuroleptyków w leczeniu depresji. Zazwyczaj lekarze decydują o prowadzeniu kuracji przy zastosowaniu leków z grupy SSRI. Przy ciężkich i lekoopornych postaciach depresji może być jednak konieczne zastosowanie neuroleptyku. Z reguły jest on w takich przypadkach lekiem dodatkowym, stosowanym w połączeniu ze standardowym leczeniem antydepresantami.

Leki neuroleptyczne są również wskazane w terapii epizodów depresyjnych z objawami psychotycznymi, a także u pacjentów z depresją w przebiegu zaburzenia dwubiegunowego, gdzie stosowanie antydepresantów może okazać się nieefektywne.

Neuroleptyki – lista. Nazwy leków

W medycynie stosuje się wiele różnych leków neuroleptycznych. Poniżej przedstawiamy podział na dwie podstawowe grupy, a także nazwy leków należących do każdej kategorii.

Neuroleptyki klasyczne (I generacji)

Leki starsze, używane w leczeniu psychiatrycznym najdłużej. Od momentu ich wynalezienia aż do dzisiaj są stosowane w terapii różnych zaburzeń. Neuroleptyki klasyczne to następujące preparaty:

• chloropromazyna,
• prometazyna,
• lewopromazyna,
• pimozyd,
• haloperidol,
• droperidol,
• tiorydazyna,
• sulpiryd.

Neuroleptyki atypowe (II generacji)

Nowocześniejsze i obarczone mniejszym ryzykiem występowania skutków ubocznych. Oto nazwy leków wchodzących w skład tej grupy:

• klozapina,
• seritindol,
• risperidon,
• zolepina,
• kwetiapina,
• amisulpryd,
• ziprasidon,
• arypiprazol.

Neuroleptyki – skutki uboczne

Leczenie neuroleptykami może powodować skutki uboczne, dlatego są to leki dostępne wyłącznie na receptę. Przyjmując je, należy zawsze kierować się zaleceniami lekarskimi. Większość działań niepożądanych jest kojarzona ze stosowaniem neuroleptyków klasycznych, gdyż leki te mają zdolność mniej selektywnego blokowania receptorów dopaminergicznych D2. Hamują ich działanie nie tylko w układzie mezolimbicznym, ale także w innych częściach mózgu.

Duża część skutków ubocznych wiąże się z zaburzeniami ze strony wegetatywnego układu nerwowego. Oto niektóre z nich:

• nadwrażliwość skóry,
• suchość w jamie ustnej,
• zawroty głowy, uczucie zamroczenia,
• problemy z pamięcią,
• zaburzenia rytmu serca,
• senność,
• zaburzenia akomodacji,
• zaburzenia funkcji seksualnych, spadek lub wzrost libido,
• biegunki, zaparcia,
• zmniejszona potliwość.

Oprócz wymienionych objawów możliwe jest wystąpienie zaburzeń hormonalnych, takich jak: hiperprolaktynemia, zanik owulacji, ginekomastia, a także zaburzenia miesiączkowania.

Rzadkim, choć bardzo poważnym powikłaniem jest wystąpienie złośliwego zespołu neuroleptycznego, który w pewnych przypadkach może skończyć się śmiercią. Warto wiedzieć, że według najnowszych szacunków zespół ten pojawia się tylko u ok. 0,01–0,02% pacjentów.

Ryzyko wystąpienia nieprzyjemnych objawów można zminimalizować, zastępując klasyczne leki przeciwpsychotyczne preparatami II generacji. Są to tzw. nowe neuroleptyki. Skutki uboczne występują wtedy rzadziej, minimalizowane jest także prawdopodobieństwo pojawienia się tych najbardziej dotkliwych. Co ważne, maleje ryzyko wystąpienia zespołu objawów pozapiramidowych, który zwykle jest łączony ze stosowaniem neuroleptyków klasycznych.

Objawy pozapiramidowe po neuroleptykach

Neuroleptyki klasyczne są uznawane za leki o większym potencjale wywołania objawów pozapiramidowych niż neuroleptyki nowej generacji.

Objawy pozapiramidowe po neuroleptykach to między innymi:

• drżenie,
• trudności z chodzeniem,
• spowolnienie ruchowe,
• sztywność mięśniowa,
• akatyzje – ciągle towarzyszące uczucie niepokoju (pacjent ma trudność, aby pozostać w spoczynku),
• nadpobudliwość ruchowa.
• problem z zapamiętywaniem, skupieniem uwagi.

Neuroleptyki a ciąża

Leki przeciwpsychotyczne nie są obojętne dla organizmu kobiety w ciąży – ich stosowanie może, choć nie musi, prowadzić do powikłań, takich jak powstawanie wad wrodzonych u dziecka, poród przedwczesny, zaburzenia metaboliczne i hematologiczne oraz niska masa urodzeniowa noworodka.

Z tego powodu odradza się stosowanie neuroleptyków w pierwszym trymestrze ciąży, chyba że oznaczałoby to przerwanie leczenia rozpoczętego przed zajściem w ciążę, a odstawienie leków mogłoby negatywnie wpłynąć na stan psychiczny kobiety.

Jeśli pacjentka przyjmowała przewlekle neuroleptyki przed zajściem w ciążę, a jej stan nie jest na tyle stabilny, aby odstawić leki, z reguły rekomenduje się zmniejszenie przyjmowanej dawki do możliwie najmniejszej, tak aby była przy tym skuteczna.

Lekarze bardzo szczegółowo rozważają bilans zysków i strat, decydując o tym, czy zastosować kurację neuroleptykami w ciąży. Sytuacja zdrowotna każdej pacjentki jest inna, dlatego zawsze ocenia się potencjalne ryzyko, pamiętając jednocześnie, że mądrze prowadzona terapia może pomóc kobiecie uporać się z objawami psychotycznymi i znacząco poprawić komfort funkcjonowania.

Neuroleptyki – pytania i odpowiedzi

Czy neuroleptyki szkodzą?

Leki przeciwpsychotyczne to preparaty o silnym działaniu. Mogą powodować wiele skutków ubocznych o różnym nasileniu, dlatego ważne, aby przyjmować je wyłącznie pod nadzorem lekarza. Neuroleptyki mogą pomóc powrócić do zdrowia lub ułatwić codzienne funkcjonowanie w chorobach psychicznych o ciężkim przebiegu.

Czy neuroleptyki to psychotropy?

Tak. Neuroleptyki to leki psychotropowe wykorzystywane w leczeniu chorób psychicznych. Oddziałują na układ nerwowy, powodując jego wyciszenie, a także zniesienie lub zmniejszenie niektórych objawów, takich jak omamy i urojenia.

Czy przyjmując neuroleptyki, można pić alkohol?

Pamiętaj, że stosując leki przeciwpsychotyczne, nie należy pić alkoholu. Alkohol może prowadzić do zaburzenia metabolizmu tych substancji, a zatem wzmocnić lub osłabić działanie neuroleptyków. Połączenie alkoholu i leków może być niebezpieczne dla zdrowia i skutkować działaniami niepożądanymi, np. sennością, zaburzeniami widzenia i koncentracji, trudnościami w oddychaniu, a nawet śpiączką.

Czy neuroleptyki uzależniają?

Neuroleptyki nie wywołują stanu narkotycznego w układzie nerwowym. Tym samym stosując leki z tej grupy, nie musisz obawiać się uzależnienia. Co ciekawe, w przeszłości neuroleptyki były wykorzystywane w trakcie terapii odwykowych do zahamowania działania niektórych narkotyków, np. LSD.

Czy można stosować neuroleptyki na sen?

Częstym objawem zaburzeń o charakterze nerwicowym i depresyjnym jest bezsenność. Neuroleptyki wykazują działanie wyciszające układ nerwowy, dlatego są przepisywane w tych schorzeniach jako sposób na poprawienie jakości snu. Neuroleptyki mogą pomóc przy problemach z zasypianiem lub w przypadku, gdy wybudzasz się kilkukrotnie w ciągu nocy, a rano jesteś zmęczony.

>> Preparaty bez recepty regulujące sen

Czy są neuroleptyki, po których się nie tyje?

Stosowanie niemal wszystkich leków przeciwpsychotycznych wiąże się ze znacznym ryzykiem przyrostu masy ciała. Najbardziej neutralnym lekiem pod tym względem jest kwetiapina. Jest to jednak środek słabo rozpowszechniony w Polsce.

Neuroleptyki atypowe wykazują większą tendencję do wywoływania objawu niepożądanego w postaci tycia niż neuroleptyki klasyczne (starsze).