Antybiotyk dla dziecka – kiedy i w jakiej dawce stosować?

W jakiej sytuacji stosuje się antybiotyki?

Antybiotyki mają właściwości przeciwbakteryjne, czasem przeciwgrzybicze, jednak nigdy nie wykazują działania przeciwwirusowego. Mogą działać bakteriobójczo (zabijać bakterie) lub bakteriostatycznie (hamować ich rozmnażanie). Z tego powodu stosuje się je w leczeniu chorób, których czynnikiem wywołującym są bakterie. Antybiotyki nie pomagają w przypadku chorób o podłożu wirusowym, np. przeziębienia i grypy. Ich nierozważne stosowanie skutkuje spadkiem skuteczności i grozi rozwojem opornych szczepów bakterii, dlatego przed zastosowaniem antybiotyku tak ważna jest trafna diagnoza pozwalająca uniknąć ich bezpodstawnego używania.

Jaki antybiotyk dla dziecka?

Antybiotyk dla dziecka zawsze dobiera lekarz. Terapia antybiotykiem może mieć charakter:

• empiryczny – kiedy lekarz na podstawie objawów choroby przewiduje rodzaj drobnoustroju, który ją wywołuje, i ordynuje odpowiedni antybiotyk, kierując się danymi epidemiologicznymi o lekowrażliwości bakterii; w tym przypadku wybiera się zwykle antybiotyki o szerokim spektrum działania, które niszczą także fizjologiczną florę bakteryjną organizmu;
• celowany – kiedy dobranie odpowiedniego antybiotyku jest poprzedzone pobraniem materiału biologicznego od pacjenta i wykonaniem posiewu oraz antybiogramu, który obrazuje wrażliwość bakterii na poszczególne antybiotyki; takie działanie pozwala na dobór antybiotyku o wąskim spektrum działania, który jest zdecydowanie mniej obciążający dla organizmu.

Na wybór konkretnego antybiotyku wpływa też wiek dziecka, jego aktualna waga, ogólny stan zdrowia, choroby towarzyszące (np. niewydolność nerek czy wątroby) oraz ryzyko wystąpienia reakcji alergicznych (np. w przypadku stwierdzonej alergii na pochodne penicyliny). To również lekarz decyduje, w jakiej dawce oraz jak często należy podawać antybiotyk dziecku.

Jak powinna przebiegać antybiotykoterapia?

Stosowanie antybiotyków powinno być rozważne, ponieważ obserwowane w ostatnich latach nadużywanie tych leków prowadzi do rozwoju antybiotykoopornych drobnoustrojów, które już dziś przyczyniają się do tysięcy zgonów na świecie rocznie. W przyszłości nawet błahe infekcje mogą się okazać śmiertelne z powodu braku skutecznych antybiotyków.

Aby zachować skuteczność antybiotyków w przyszłości i zapewnić bezpieczeństwo ich aplikacji, należy stosować się do poniższych zasad:

1. przyjmować antybiotyki przepisane przez lekarza, a nie otrzymane od rodziny czy znajomych;
2. stosować antybiotyk przez okres zalecony przez lekarza, nigdy krótszy;
3. nie przerywać antybiotykoterapii, nawet gdy samopoczucie ulega poprawie – zbyt krótkie oddziaływanie antybiotyku na bakterie nie niszczy ich, ale prowadzi do rozwoju oporności i powoduje nawrót choroby oraz konieczność zastosowania innego antybiotyku;
4. przyjmować antybiotyk w równych odstępach czasu i nie pomijać przewidzianych dawek leku;
5. pozostałą, niezużytą część antybiotyku przekazać do utylizacji, nie wykorzystywać jej w przyszłości do samoleczenia.

>> Antybiotykooporność – oporność na antybiotyki

W jakich postaciach występują antybiotyki dla dzieci?

Dostępne na rynku farmaceutycznym antybiotyki dla dziecka występują w postaci:

• granulatu do sporządzania zawiesiny doustnej;
• zawiesiny doustnej;
• tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej;
• tabletek rozpuszczalnych;
• kapsułek;
• tabletek;
• proszku do sporządzania roztworu do wstrzykiwań.

W jakich odstępach czasu podawać dziecku antybiotyk?

Częstotliwość podawania dziecku antybiotyku jest uzależniona od jego typu. Niektóre z antybiotyków stosuje się 1 raz dziennie (azytromycyna), inne 1 raz lub 2 razy dziennie (cefiksym), 2 razy dziennie (amoksycylina z kwasem klawulanowym, klarytromycyna, cefuroksym, roksytromycyna) albo 2 lub 3 razy dziennie (amoksycylina, penicylina fenoksymetylowa, cefaklor).

W przypadku każdego z antybiotyków przyjęty na początku kuracji odstęp czasowy pomiędzy kolejnymi dawkami leku należy utrzymywać do końca terapii. Stosowanie antybiotyku 2 razy dziennie oznacza przyjmowanie go co 12 godzin, czyli np. o 8:00 i 20:00. Należy ustalić takie godziny przyjmowania leku, aby nie stwarzały konieczności wybudzania dziecka w środku nocy. Przykładowo po wizycie u lekarza w godzinach popołudniowych antybiotyk stosowany 2 razy dziennie należy podać dopiero wieczorem, aby kolejną dawkę dziecko mogło przyjąć rano, a nie w porze nocnej.

Istotne jest też to, aby odstępy pomiędzy poszczególnymi dawkami były równe. Nie należy pomijać dawek ani opóźniać ich podania, ponieważ nie zapewnia to odpowiedniego stężenia terapeutycznego antybiotyku w tkankach. W przypadku pominięcia dawki należy podać ją jak najszybciej i kontynuować przyjęte na początku kuracji odstępy czasowe. Jednocześnie nie należy przyspieszać podawania kolejnej dawki, ponieważ grozi to przedawkowaniem leku.

Czy antybiotyk należy podawać łącznie z posiłkiem?

Możliwość łączenia antybiotyków z pożywieniem jest kwestią indywidualną i zależy od rodzaju stosowanego antybiotyku. Niektóre z nich można stosować niezależnie od posiłku (amoksycylina, penicylina fenoksymetylowa, klarytromycyna, cefiksym). Pewne antybiotyki korzystniej zażywać na czczo (cefaklor) lub między posiłkami (azytromycyna). Inne zaleca się stosować przed posiłkiem (roksytromycyna), na początku posiłku (amoksycylina z kwasem klawulanowym) lub podczas posiłku (cefuroksym).

W przypadku większości antybiotyków zaleca się popijanie wyłącznie wodą. Zakazane jest popijanie produktami mlecznymi, ponieważ zawarty w nich wapń może tworzyć z antybiotykami kompleksy obniżające skuteczność terapii. Nie należy stosować w tym celu także herbaty, ponieważ zarówno teanina, jak i garbniki w niej zawarte utrudniają wchłanianie antybiotyków. Niewskazane jest też popijanie sokami (szczególnie sokiem grejpfrutowym), które mogą wpływać na metabolizm antybiotyków w wątrobie.

Wyjątkiem od powyższych reguł jest klarytromycyna, którą można popijać mlekiem.

>> Antybiotykoterapia – najczęstsze błędy. Jak stosować antybiotyk?

Jak przechowywać antybiotyk?

Antybiotyki w stałych postaciach leku należy przechowywać w temperaturze pokojowej, a ich trwałość określa zamieszczona na opakowaniu data ważności.

Preparaty zawierające penicylinę fenoksymetylową występują na rynku w postaci gotowej zawiesiny, którą zarówno przed otwarciem, jak i w trakcie stosowania należy przechowywać w lodówce.

Tabletki do rozpuszczania należy rozpuścić w przegotowanej wodzie i zażyć niezwłocznie po rozpuszczeniu.

Granulaty do sporządzenia zawiesiny doustnej należy rozpuścić w przegotowanej wodzie, a otrzymane  zawiesiny przechowuje się najczęściej w lodówce przez ściśle określony czas, w zależności od rodzaju antybiotyku:

• azytromycyna – 5 lub 10 dni w zależności od wielkości opakowania;
• amoksycylina z kwasem klawulanowym – 7 lub 10 dni;
• cefuroksym – 10 dni;
• amoksycylina, cefaklor, cefiksym – 14 dni.

Wyjątkiem są zawiesiny zawierające klarytromycynę, których po sporządzeniu nie wolno przechowywać w lodówce (tworzą się wówczas grudki utrudniające dawkowanie leku). Należy przechowywać je w temperaturze pokojowej do 14 dni od sporządzenia.

O czym pamiętać podczas antybiotykoterapii?

Antybiotyki, jak każdy lek, mogą powodować występowanie działań niepożądanych. Najczęstszymi są zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz kandydozy wynikające z wyniszczenia naturalnej flory bakteryjnej organizmu. Sposobem na ich uniknięcie jest stosowanie probiotyków, czyli preparatów zawierających szczepy przyjaznych człowiekowi gatunków bakterii i grzybów. Zwykle zaleca się ich stosowanie pomiędzy przyjmowanymi dawkami antybiotyku oraz po zakończeniu antybiotykoterapii.

Zarówno infekcja bakteryjna, jak i okres antybiotykoterapii to sytuacje osłabiające organizm. Wielu rodziców decyduje się na podawanie dzieciom w tym okresie preparatów witaminowych, chcąc wzmocnić organizm zmagający się z chorobą. Zaleca się jednak, aby stosowanie jakichkolwiek witamin rozpocząć po wyzdrowieniu, aby nie „dokarmiać” patogennych bakterii. Wyjątkiem jest witamina C, która działa korzystnie już w trakcie infekcji.

>> Probiotyki. Kiedy po nie sięgać?

>> Biegunka po antybiotyku – jak zapobiegać i leczyć?