Swędzenie skóry – z czego wynika, które domowe sposoby pomogą?

Biorąc pod uwagę czas trwania świądu, możemy wyróżnić świąd ostry, trwający do 6 tygodni, oraz trwający dłużej świąd przewlekły. Świąd skóry możemy również podzielić na miejscowy (zlokalizowany) oraz dotyczący całego ciała – uogólniony. Leczenie świądu uzależnione jest od choroby podstawowej, której jest objawem.

• Świąd miejscowy (zlokalizowany) –towarzyszy infekcyjnym chorobom skóry, do których zaliczymy m.in. łupież, świerzb czy wszawicę. Do częstych przyczyn miejscowego świądu należą także: atopowe zapalenie skóry, pokrzywka alergiczna, łuszczyca oraz alergie kontaktowe. Czasami powód jest bardziej błahy i jest nim nadmierna suchość lub podrażnienia, ale świąd zlokalizowany może również stanowić objaw chorób nowotworowych skóry.
• Świąd uogólniony – swędzenie całej skóry. W odróżnieniu od świądu zlokalizowanego świadczy zwykle o występowaniu innych, często poważnych chorób (nerek, wątroby, krwi i szpiku).

Swędząca skóra głowy – łupież

To przewlekłe schorzenie jest najczęstszą przyczyną swędzenia skóry głowy. Dotyczy niemal połowy z nas i problem ten niestety lubi regularnie powracać. Łupież charakteryzuje się nadmiernym łuszczeniem naskórka oraz zwiększonym łojotokiem. Zwykle za jego występowanie odpowiada nadmierne namnażanie się grzybów drożdżopodobnych, do czego dochodzi na skutek zaburzeń pH skóry głowy. Podstawowe leczenie łupieżu polega na zastosowaniu szamponów o działaniu grzybobójczym. Pomocne okazują się również produkty na bazie kwasu salicylowego, czy też różnego rodzaju peelingi enzymatyczne.

>> Szampony przeciwłupieżowe, kremy i maści na łuszczycę

Swędzenie skóry w nocy – częsty objaw AZS

AZS to przewlekła zapalna choroba naskórka oraz skóry właściwej. Może dotyczyć osób w różnym wieku. Towarzyszy jej nasilony świąd, suchość skóry i wrażliwość na silniejsze środki myjące lub pielęgnacyjne. AZS często występuje, zanim pojawią się inne chorób związane z reakcjami alergicznymi, jak np. alergiczny nieżyt nosa czy astma oskrzelowa. Świąd w przebiegu AZS często nasila się w nocy. Ze względu na uciążliwość i intensywność objawów może dojść do sytuacji błędnego koła, gdy nieustanne drapanie uszkadza naskórek, osłabia jego funkcje ochronne i powoduje dalsze podrażnienie skóry i nasilenie objawów.

>> Kosmetyki dla osób z AZS i skórą alergiczną

Swędząca skóra w chorobach pasożytniczych skóry

Choć wszawica i świerzb to choroby, które kojarzą nam się z zamierzchłymi czasami, to jednak w ostatnich latach diagnozuje się je coraz częściej. Szczególnie narażone są osoby przebywające w dużych skupiskach ludzi, typu żłobki, przedszkola, ale także szpitale czy domy dziennego pobytu. Nie sposób nie zauważyć żadnej z tych chorób, w obu przypadkach świąd skóry jest intensywny, przy czym wszawica dotyczy jedynie skóry głowy. Świerzb pasożytuje na całej skórze z wyjątkiem głowy, obszaru między łopatkami i powierzchni dłoni. Problemu należy się jak najszybciej pozbyć, stosując odpowiednie środki dostępne w aptece – w przypadku podejrzenia świerzbu należy jednak udać się do lekarza. Ponieważ są to choroby zakaźne, leczeniu powinni poddać się wszyscy członkowie rodziny, by zminimalizować dalsze przenoszenie zakażenia.

>> Preparaty na wszy i gnidy

Swędzenie skóry w chorobach nerek

Świąd skóry jest jednym z najczęstszych objawów skórnych u osób z chorobami nerek. Dotyczy w szczególności osób dializowanych. Przyczyny takiego stanu rzeczy upatruje się w dużej suchości skóry. Zwykle taki świąd dotyczy pleców i podudzi, chociaż ta lokalizacja nie jest wiążąca. U osób chorych dochodzi do zaburzeń w głębszych warstwach naskórka, polegających na zaniku gruczołów zarówno potowych, jak i łojowych. Również pH skóry często odbiega od prawidłowego, co skutkuje nieprawidłowym złuszczaniem warstwy rogowej naskórka. W leczeniu świądu u osób chorych na choroby nerek dużą skuteczność wykazują emolienty o działaniu nawilżającym i zmiękczającym, stosowane do pielęgnacji skóry suchej.

Swędzenie skóry a wątroba

Uogólniony świąd nasilający się w nocy oraz po ogrzaniu skóry jest jednym z objawów cholestazy wewnątrzwątrobowej. Schorzenie to polega na zmniejszonym wątrobowym wydzielaniu żółci. Innym objawem towarzyszącym cholestazie jest np. żółtaczka. Odmianą cholestazy jest cholestaza ciążowa. W jej przebiegu uporczywy świąd pojawia się najczęściej w III trymestrze ciąży. Co istotne, żółtaczka występuje jedynie u 10% pacjentek. W badaniach diagnostycznych obserwujemy wzrost stężenia kwasów żółciowych. Schorzenie nie jest niebezpieczne dla życia matki, jednak dla dziecka już tak. Około 1-4% przypadków kończy się obumarciem płodu, co następuje zazwyczaj pomiędzy 37. a 38. tygodniem ciąży. Dlatego u pacjentek ze zdiagnozowaną cholestazą często wywołuje się poród nieco wcześniej – około 36. tygodnia ciąży, znacznie zmniejszając to ryzyko.

Swędzenie skóry na tle nerwowym

Do chorób neurologicznych mogących wywołać świąd należą guzy, udary oraz ropnie ośrodkowego układu nerwowego. W przebiegu tych chorób świąd zwykle obejmuje jedną stronę ciała, przeciwną do tej, w której zlokalizowana jest zmiana. Poza świądem choremu mogą towarzyszyć zaburzenia czucia. Napady intensywnego świądu pojawiają się również w przebiegu stwardnienia rozsianego, co związane jest z postępującym uszkodzeniem układu nerwowego. Jeżeli zaś chodzi o przyczyny natury psychicznej, to świąd może towarzyszyć depresji oraz zaburzeniom lękowym. Może być także wywołany przez silne emocje, np. stres.

Choroby układu krwiotwórczego – swędzenie skóry w nocy, po kąpieli

• Świąd dotyka niemal połowy pacjentów chorych na czerwienicę prawdziwą (choroba nowotworowa szpiku). Pojawia się w odpowiedzi na nagłe obniżenie temperatury skóry. Zwykle następuje to niedługo po gorącej kąpieli lub prysznicu. Ustępuje szybko, bo w ciągu 15–60 minut. Objaw ten jest na tyle powszechny i specyficzny, że może przyspieszyć zdiagnozowanie czerwienicy nawet o kilka lat.
• Z kolei swędzenie opisywane przez pacjentów jako uczucie palenia, obejmujące początkowo kończyny dolne i występujące głównie w nocy, towarzyszy co trzeciemu pacjentowi choremu na dość rzadki nowotwór krwi – chłoniak Hodgkina. Choroba atakuje w szczególności osoby młode, około trzeciej dekady życia, a drugi szczyt zachorowań przypada po 50. roku życia. Do pierwszych objawów należy powiększenie węzłów chłonnych znajdujących się powyżej przepony, np. szyjnych, pachowych czy w obrębie klatki piersiowej. U około 30% pacjentów występują również nocne poty, a także niezwiązana z infekcją, długo utrzymująca się gorączka.

Świąd a niedobory żelaza

Nie wiadomo dokładnie, dlaczego u niektórych osób z niedoborem żelaza pojawia się świąd skóry. Wiadomo natomiast, że w przypadku osób, u których stwierdzono anemię z niedoboru żelaza, suplementacja jego preparatami znacznie ogranicza nasilenie świądu skóry.

Swędzenie skóry a zaburzenia hormonalne

Świąd skóry może być objawem problemów z tarczycą. U osób cierpiących na jej niedoczynność świąd występuje rzadziej i jest spowodowany nadmiernym przesuszeniem skóry. Z kolei w nadczynności tarczycy świąd oraz pokrzywka skórna występują z większą częstotliwością.

Skóra swędząca w podeszłym wieku

U osób powyżej 70. roku życia świąd jest bardzo często obserwowanym problemem. Szacuje się, że dotyka nawet co drugą osobę w tej grupie wiekowej. Zazwyczaj jego przyczyną jest słabsze nawodnienie i nadmierna suchość skóry. Czasem świąd może być efektem ubocznym przewlekłego stosowania niektórych leków, na co szczególnie narażone są osoby starsze.

Świąd skóry wywołany lekami

Leki przeciwbólowe z grupy opioidowych mogą wywoływać swędzenie skóry. Częstość występowania tego działania niepożądanego zależna jest od drogi podania. Leki te stosowane doustnie wywołują swędzenie bardzo rzadko. Inaczej sprawa wygląda przy podaniu podpajęczynówkowym lub zewnątrzoponowym (wkłucie), kiedy świąd może dotyczyć niemal 90% przypadków, w szczególności na początku leczenia.

Domowe sposoby na swędzenie skóry

Do zaleceń ogólnych w leczeniu świądu możemy zaliczyć odpowiednią  pielęgnację suchej skóry nawilżającymi emolientami, w szczególności zawierającymi kwas mlekowy. Stosowanie zwykłych żeli i mydeł pod prysznic wysusza skórę, a w przypadku osób z AZS widocznie ją podrażnia. Spowodowane jest to naruszeniem warstwy hydrolipidowej przez zawarte w nich substancje powierzchniowo czynne, dlatego zaleca się korzystanie z nich w umiarze oraz nawilżanie skóry odpowiednimi kremami tuż po kąpieli. Takim środkiem powierzchniowo czynnym, którego najlepiej, ale też najtrudniej uniknąć, jest popularny SLS. Niestety większość środków myjących zawiera właśnie ten związek, którego działanie jest bardzo agresywne w stosunku do naszej naturalnej ochronnej warstwy na skórze. Dlatego w przypadku świądu, a zwłaszcza AZS, najlepiej sięgnąć po specjalistyczne delikatne emolienty z odpowiednio dopasowanym do wrażliwej skóry składem.

>> Płyny do kąpieli, mydła, emulsje i żele do mycia dla skóry wrażliwej

Tabletki i maści przeciw swędzeniu skóry

W przypadku widocznych zmian zapalnych zaleca się stosowanie miejscowych glikokortykosteroidów, które skutecznie niwelują swędzenie i zaczerwienienie. W niektórych przypadkach świądu miejscowego skuteczne okazują się kremy na bazie kapsaicyny, 5% doksepiny oraz te zawierające w składzie znieczulającą miejscowo lidokainę.

Doustnie zalecana bywa przeciwhistaminowa hydroksyzyna, która łagodzi świąd, a jej dodatkowe działanie nasenne ułatwia spokojne przespanie nocy. Z kolei w stwardnieniu rozsianym wykazano skuteczność podawanej doustnie karbamazepiny.

Co jeszcze pomaga na swędzenie skóry

• Zaleca się również unikanie gorących kąpieli oraz przegrzania w trakcie snu – wysokie  temperatury oraz duża wilgotność nasilają problem.
• W łagodzeniu świądu skuteczne jest też chłodzenie skóry kompresami oraz kremami zawierającymi substancje wywołujące uczucie przyjemnego chłodu (mentol, fenol, kamfora).
• Skuteczne okazują się kąpiele lecznicze przygotowane z dodatkiem płatków owsianych, sody oczyszczonej lub olejków eterycznych. Zwłaszcza w przypadku małych dzieci świetnie sprawdzi się krochmal, czyli dodanie do kąpieli roztworu mąki ziemniaczanej rozmieszanej w gorącej wodzie. Zlikwiduje to uczucie suchej skóry i pomoże złagodzić podrażnienia.