Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) to glikoproteina produkowana przez komórki nabłonka gruczołowego prostaty. Badanie PSA znajduje zastosowanie przede wszystkim w diagnostyce i monitorowaniu leczenia nowotworu prostaty, ale również wykrywania łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Jakie są wskazania do zbadania swoistego antygenu gruczołu krokowego i jak interpretować wynik badania?
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie, interpretacja wyników
Czym jest swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA)?
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA, z ang. Prostate Specific Antigen) to enzym produkowany przez gruczoł krokowy. Znajduje sę w jego komórkach, z których jest wydzielany do płynu nasiennego. Dlatego stężenie PSA we krwi jest niewielkie, jednak wraz z wiekiem stopniowo rośnie, co jest normalnym fizjologicznym zjawiskiem.
Badanie swoistego antygenu gruczołu krokowego służy do wykrywania raka prostaty. Pozwala zdiagnozować nowotwór nawet we wczesnym stadium, gdy nie daje jeszcze objawów.
>> Jak dbać o prostatę? Badania, seks, dieta, suplementy na prostatę
Prostata – co to jest?
Prostata, nazywana także gruczołem krokowym lub sterczem, to niewielki narząd występujący tylko u mężczyzn, który zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu płciowego oraz moczowego. Umiejscowiona jest w miednicy mniejszej, poniżej pęcherza moczowego. Prostata bierze udział w produkcji płynu wchodzącego w skład ejakulatu, będącego nośnikiem dla plemników.
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – kiedy należy wykonać badanie?
Badanie całkowitego stężenia PSA we krwi skierowane jest głównie do mężczyzn po 50. roku życia. Najważniejsze wskazanie do jego przeprowadzenia to pojawienie się niepokojących objawów takich jak:
- dolegliwości związane z powiększenie stercza (trudności w oddawaniu moczu),
- zwiększona częstość oddawania moczu,
- uczucie parcia na mocz,
- potrzeba wielokrotnego oddawania moczu w nocy,
- ból i pieczenie podczas oddawania moczu,
- problemy z rozpoczęciem mikcji,
- osłabienie strumienia moczu,
- obecność krwi w moczu lub zmiana jego zabarwienia,
- ból krocza i podbrzusza,
- zaburzenia erekcji,
- gorączka i stan podgorączkowy,
- utrata masy ciała.
Trzeba jednak wyraźnie zaznaczyć, że nowotwór prostaty często nie daje żadnych objawów. Dlatego badanie to należy robić przede wszystkim w ramach profilaktyki. Określenie stężenia PSA we krwi zaleca się też osobom, u których w rodzinie odnotowano przypadki nowotworu stercza lub u których podczas badania palpacyjnego zauważono obecność zmian w prostacie.
>> Viagra – lek na cukrzycę, choroby nerek i serca?
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – jak się przygotować do badania jego poziomu?
Badanie nie wymaga żadnego specjalnego przygotowania. Krew można pobrać o dowolnej porze dnia, nie trzeba być na czczo. Warto jednak na 2 dni przed wykonaniem testu PSA zrezygnować ze współżycia. Badanie antygenu gruczołu krokowego należy zrobić przed inwazyjnymi zabiegami na prostacie, ewentualnie 2–3 tygodnie po ich przeprowadzeniu.
Jak przebiega badanie poziomu swoistego antygenu gruczołu krokowego?
Materiałem do badania antygenu PSA jest surowica krwi. Test polega zatem na analizie niewielkiej ilości próbki krwi pobranej z żyły łokciowej. Badanie przebiega więc jak zwykła morfologia i nie ma przeciwwskazań do jej wykonania.
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – normy
Normy PSA całkowitego w zależności od wieku wynoszą:
- między 40. a 49. rokiem życia – do 2,5 ng/ml,
- między 50. a 59. rokiem życia – do 3,5 ng/ml,
- między 60. a 69. rokiem życia – do 4,5 ng/ml,
- między 70. a 79. rokiem życia – do 6,5 ng/ml.
Wynik badania swoistego antygenu gruczołu krokowego należy porównać z zakresem referencyjnym widocznym na dokumentacji otrzymanej z laboratorium.
>> Naturalne afrodyzjaki. Dieta na dobry seks
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – interpretacja wyniku
Interpretacja wyniku oznaczenia stężenia PSA w surowicy krwi jest trudna, ponieważ wynik może być zarówno realnie, jak i fałszywie podwyższony lub obniżony.
Przyczyny fałszywie zmniejszonego stężenia PSA
Wynik fałszywie niski może pojawić się:
- po zabiegu usunięcia jąder,
- po operacji całkowitego usunięcia prostaty,
- w przebiegu leczenia chemio- i radioterapeutycznego.
>> Samobadanie jąder. Jak badać jądra i dlaczego jest to ważne?
Przyczyny zwiększonego stężenia PSA
Możliwe przyczyny wzrostu poziomu swoistego antygenu gruczołu krokowego to:
- łagodny przerost prostaty (najczęściej),
- rak prostaty,
- zapalenie prostaty przewlekłe i ostre,
- stan po cewnikowaniu pęcherza moczowego,
- przebyte badanie per rectum.
Przyczyny fałszywie zwiększonego stężenia PSA
Podwyższone PSA w organizmie nie zawsze oznacza problemy ze zdrowiem. Wynik fałszywie dodatni może otrzymać pacjent, który:
- ma łagodny przerost gruczołu krokowego,
- ma stan zapalny dróg moczowych lub prostaty,
- na 2 dni przed badaniem miał wytrysk, uprawiał intensywny wysiłek fizyczny lub miał wykonywane USG prostaty,
- na kilka dni przed badaniem miał wykonaną biopsję prostaty lub poddany został badaniu per rectum,
- przyjmuje leki stosowane w leczeniu onkologicznym,
- jest do 6 tygodni po operacji usunięcia fragmentu prostaty.
>> Ból jądra - na jakie choroby może wskazywać?
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – co po badaniu?
Czas oczekiwania na wynik badania PSA to najczęściej 1 dzień roboczy. Po odbiorze należy zgłosić się do lekarza na konsultację.
Pełna diagnoza stanu prostaty wymaga nie tylko badania PSA, ale też badania palpacyjnego per rectum i niekiedy badania USG. Z kolei właściwa interpretacja wyników badania PSA wymaga zestawienia danych ze stanem klinicznym pacjenta, dodatkowymi uwarunkowaniami chorobowymi oraz innymi ważnymi czynnikami.
Lekarz może zalecić poszerzenie diagnostyki o kolejne badania lub wdrożyć odpowiednie postępowanie lecznicze. Należy w tym miejscu wyraźnie podkreślić, że wzrost stężenia PSA całkowitego we krwi nie zawsze wskazuje na obecność nowotworu.
Badanie PSA i co dalej?
Jeśli wynik PSA będzie podwyższony, lekarz najprawdopodobniej zaleci test stężenia wolnej frakcji antygenu prostaty PSA. Na podstawie jego wyniku podejmie decyzję co do dalszego postępowania – obserwacji lub przeprowadzeniu biopsji.
Jak interpretować wynik analizy PSA wolnego w odniesieniu do podwyższonego poziomu PSA całkowitego? Możliwe wyniki to:
- niskie PSA wolne – podwyższone ryzyko nowotworu prostaty,
- wysokie PSA wolne – niskie ryzyko złośliwego nowotworu prostaty.
Na potwierdzenie lub wykluczenie nowotworu gruczołu krokowego pozwala tylko biopsja stercza.
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – możliwe powikłania po badaniu
Badanie swoistego antygenu gruczołu krokowego nie wiąże się z żadnymi specyficznymi powikłaniami. Jedyne skutki uboczne, jakie mogą się pojawić, dotyczą ewentualne obszaru poboru krwi. Jeśli zostanie ona pobrana w nieumiejętny sposób, na ręce w obrębie miejsca wkłucia może pojawić się stan zapalny, krwiak i ból. Objawy te powinny jednak ustąpić w ciągu 1–3 dni.
Swoisty antygen gruczołu krokowego (PSA) – cena
Osoby posiadające skierowanie od lekarza na badanie PSA w ramach ubezpieczenia NFZ mogą zrobić je za darmo. Koszt wykonania takiego badania w prywatnym laboratorium diagnostycznym wynosi 30–60 zł.
