Potas (K) – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie, niedobór i nadmiar potasu

Co to jest potas (K)?

Potas jest pierwiastkiem chemicznym będącym jednym z najważniejszych elektrolitów w ludzkim organizmie. Jako elektrolit odpowiada za utrzymanie odpowiedniego napięcia elektrycznego na błonach komórkowych oraz za przekazywanie impulsów elektrycznych między komórkami.

Stężenie potasu musi być prawidłowe, aby organy i ich układy mogły prawidłowo funkcjonować. Jest ono ściśle powiązane z równowagą kwasowo-zasadową organizmu, a zatem ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania serca i ośrodkowego układu nerwowego.

>> Elektrolity do picia i w tabletkach

Potas (K) – kiedy należy wykonać badanie?

Badanie poziomu potasu (K) najczęściej wykonuje się w ramach diagnostyki równowagi wodno-elektrolitowej lub kwasowo-zasadowej. Wykorzystywane jest w kardiologii do diagnostyki zaburzeń czynności serca, a także kontrolnie w terapii lekami nasercowymi lub moczopędnymi.

>> Wszystko, co musisz wiedzieć o miażdżycy

Wśród wskazań do zbadania stężenia potasu w organizmie wymienia się takie jak:

• zaburzenia rytmu serca;
• ostra i przewlekła niewydolność nerek;
• nadciśnienie;
• cukrzyca;
• cukrzycowa kwasica ketonowa;
• choroba Addisona;
• stany przebiegające z kwasicą lub zasadowicą;
• śpiączka mocznicowa;
• niedrożność jelit;
• wysokie ciśnienie krwi;
• leczenie diuretykami pętlowymi np. furosemidem;
• długotrwałe biegunki i wymioty;
• przyjmowanie soli potasu.

Przeprowadzenie badania stężenia potasu zalecane jest w przebiegu opisanych wyżej przypadłości. Jego wyniki w połączeniu z wynikami dodatkowych badań umożliwiają ocenę stopnia zaawansowania określonej jednostki chorobowej czy nasilenia zaburzeń pracy wybranego narządu.

Trzeba mieć świadomość, że zarówno nadmiar, jak i deficyt ilości tego pierwiastka w organizmie może być przyczyną wystąpienia poważnych objawów oraz doprowadzić do powikłań zdrowotnych, a nawet wystąpienia stanu zagrożenia życia lub zdrowia.

Potas (K) – jak się przygotować do badania jego poziomu?

Badanie potasu może odbyć się na czczo lub po posiłku, wszystko zależy od zaleceń lekarza. Pobór krwi na czczo najczęściej zalecany jest wtedy, gdy badanie łączy się z innymi badaniami krwi. Krew do oznaczenia stężenia potasu zaleca się pobierać rano ze względu na zmienność dobową poziomu pierwiastka.

Jak przebiega badanie poziomu potasu (K)?

Badanie potasu wykonuje się z krwi żylnej pobranej ze zgięcia łokciowego. Przebiega zatem standardowo jak zwykłe pobranie krwi.

Potas (K) – normy

Przyjmuje się, że prawidłowy poziom potasu we krwi wynosi 3,5–5,0 mmol/l (mEq/l). Zawsze jednak warto porównać otrzymane wyniki z zakresem referencyjnym widocznym na wydawanej pacjentowi dokumentacji.

Potas (K) – interpretacja wyniku

Zarówno niski, jak i wysoki poziom potasu w organizmie ma swoje przyczyny, w dodatku przyczynia się do wystąpienia wielu niepożądanych objawów.

>> Próba wysiłkowa – na czym polega badanie? Normy, wskazania, przygotowanie

Hipokaliemia (niski poziom potasu) – przyczyny i objawy

Przyczyną obniżonego stężenia potasu może być przede wszystkim nadmierna utrata pierwiastka przez przewód pokarmowy na skutek choćby wymiotów lub biegunki, ale też przez nerki w przebiegu chorób nerek, kwasicy metabolicznej, zaburzeń hormonalnych, cukrzycy czy w wyniku przyjmowania leków moczopędnych. Hipokaliemię ponadto spowodować może niedostateczna podaż potasu wraz z dietą.

>> Ból nerek - przyczyny i leczenie

Do objawów sugerujących niski poziom potasu w organizmie należą:

• obniżenie siły mięśniowej;
• zaburzenia rytmu serca;
• osłabienie organizmu;
• zaburzenia koncentracji;
• apatia lub nadpobudliwość;
• uczucie mrowienia lub drętwienia skóry;
• zatrzymanie oddawania moczu;
• zaparcia.

Hiperkaliemia (wysoki poziom potasu) – przyczyny i objawy

Podwyższone stężenie potasu we krwi pojawia się w stanach związanych z upośledzeniem wydalania potasu przez nerki takich jak ostra niewydolność nerek, niedoczynność kory nadnerczy czy podczas stosowania niektórych leków. Może być też spowodowane zbyt małą objętością płynu pozakomórkowego, np. we wstrząsie. Bezpośrednią przyczyną hiperkaliemii może być też nadmierne uwalnianie potasu z komórek przy kwasicy, rozległej martwicy, hemolizie czy niekontrolowanej cukrzycy.

Do objawów sugerujących wysoki poziom potasu w organizmie należą:

• osłabienie lub porażenie mięśni;
• spadek objętości wyrzutowej serca;
• zmiany w opisie EKG;
• zaburzenia rytmu serca;
• zaburzenia czucia (mrowienie, drętwienie, uczucie gorąca lub zimna);
• splątanie.

Potas (K) – co po badaniu?

Wyniki badania potasu najczęściej odebrać można jeszcze w ten sam dzień lub trzeba poczekać na nie 1 dzień roboczy. Z odebranym wynikiem należy udać się na konsultację do lekarza. Nieprawidłowe stężenie potasu we krwi wymaga wdrożenia odpowiedniego postępowania, stosownie do źródła problemu, a następnie po pewnym czasie wykonania badań kontrolnych. Celem znalezienia przyczyny nieodpowiedniego poziomu potasu konieczne może okazać się wykonanie dodatkowych badań.

Potas – rola w organizmie

Ze względu na swoje właściwości potas (K):

• kontroluje budowę i pracę mięśni,
• odpowiada za prawidłowe napięcie mięśni,
• pomaga utrzymać prawidłową masę mięśniową,
• zapewnia prawidłową pracę serca,
• pomaga kontrolować ilość wody w organizmie,
• pozwala utrzymać prawidłowe ciśnienie krwi poprzez jego obniżanie,
• pomaga zachować równowagę kwasowo-zasadową i utrzymać homeostazę całego organizmu,
• odpowiada za pobudzanie wydzielania insuliny.

Źródła potasu w pożywieniu

Organizm ludzki nie jest w stanie samodzielnie wyprodukować sobie potasu, dlatego podstawowym jego źródłem dla człowieka jest dieta. Duże ilości tego pierwiastka występują przede wszystkim w mięsie, głównie w kurczaku, czerwonym mięsie, dziczyźnie i króliku oraz w rybach takich jak łosoś czy dorsz. Poziom potasu można też uzupełnić, jedząc warzywa, np. brokuły, pomidory, ziemniaki, groch, fasolę czy dynię, a także owoce, m.in. kiwi, banany, morele, śliwki oraz pomarańcze. Dobrym źródłem potasu są też mleko, jogurty, soczewica oraz orzechy.

Potas (K) – możliwe powikłania po badaniu

Jedyne powikłania, jakie mogą powstać po badaniu, dotyczą miejsca wkłucia do poboru krwi. W tym obszarze może rozwinąć się stan zapalny i pojawić krwiak, czemu towarzyszyć będzie ból, jednak dolegliwości te powinny ustąpić w dość krótkim czasie.

Potas (K) – cena

Osoby ubezpieczone w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia mając skierowanie od lekarza badanie potasu mogą zrobić za darmo. Koszt oznaczenia stężenia tego pierwiastka w prywatnym ośrodku wynosi od 5 do 15 zł.