Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

Gdzie są nerki?

Nerki są ważnymi narządami wchodzącymi w skład układu moczowego – są parzyste, umiejscowione w jamie brzusznej w przestrzeni pozaotrzewnowej po obu stronach kręgosłupa w okolicy lędźwiowej. Zazwyczaj są symetryczne, ale ze względu na bliskie sąsiedztwo wątroby prawa nerka leży nieco niżej niż lewa. Nerki otoczone są kilkoma mocno unaczynionymi osłonkami (torebką włóknistą, torebką tłuszczową, powięzią nerkową), których podrażnienie, np. w wyniku powiększenia się organu i rozciągnięcia osłonek, powoduje odczucia bólowe.

Gdzie możemy odczuwać ból nerek

• Ból nerek zlokalizowany jest u dołu pleców, po obu stronach kręgosłupa lub tylko po jednej jego stronie.
• Ból może promieniować poziomo. 

Jak rozpoznać ból nerek? Objawy

Ból nerek bywa mylony z bólem odcinka lędźwiowego kręgosłupa, jednak nieco się od niego różni. Często towarzyszą mu też różnego typu trudności i dyskomfort związany z oddawaniem moczu.

• Ból bywa ostry, pulsujący, może mieć postać ataków po jednej lub obu stronach pleców, nasilać się przez kilka dni.
• Możliwy jest ból ciągły, odczuwany jako ciągnięcie w okolicy lędźwiowej.
• Ból nerek zazwyczaj nasila się podczas uderzenia lub podskoku (dlatego lekarz w trakcie badania zazwyczaj opukuje okolicę nerek).
• Bólowi nerek może towarzyszyć bolesność podczas oddawania moczu, bolesne parcie na pęcherz, częstomocz, skąpomocz, trudności w utrzymaniu moczu.
• Kolor moczu może zmieniać się ze słomkowego na brązowy, różowy lub czerwony, stać się mętny lub pienisty, nabrać nieprzyjemnego zapachu.
• Mogą pojawić się silne zmęczenie, zawroty głowy, nudności.
• Może pojawić się opuchlizna twarzy (zwłaszcza oczu) i nóg.

Jak złagodzić ból nerek

Każdy pacjent odczuwający ból nerek, zwłaszcza jeśli towarzyszą temu objawy związane z oddawaniem moczu i ogólnoustrojowe (np. nudności, które mogą świadczyć o gromadzeniu się produktów ubocznych przemiany materii w organizmie), powinien pilnie skontaktować się z lekarzem. By pomóc dotrwać do zabiegu lub końca leczenia podstawowego, lekarz może zalecić przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (wymagana ostrożność w przypadku niewydolności nerek), innych środków przeciwbólowych i leków rozkurczowych.

Domowe sposoby na ból nerek

Bardzo ważne jest nawadnianie organizmu, pomagają też surowce roślinne:

• żurawina,
• ziele nawłoci,
• macierzanka,
• skrzyp,
• korzeń pietruszki,
• mącznica lekarska.

Warto zapytać lekarza lub farmaceutę o preparaty wspomagające prawidłowe funkcje układu moczowego, np. zwiększające diurezę, łagodzące stany zapalne czy działające profilaktycznie przeciwko kamicy nerkowej – wiele jest dostępnych bez recepty, jednak nie wszystkie polecane są przy wszystkich chorobach nerek. Najważniejsze jednak to nie lekceważyć bólu, dolegliwości skonsultować z lekarzem i wykonać choćby podstawową diagnostykę (badanie ogólne moczu, morfologię). Wiele chorób nerek rozwija się powoli i w ukryciu, a gdy wreszcie zamanifestują się silnym bólem, nerki mogą być już w bardzo złym stanie.

>> Mocznica – objawy, leczenie. Mocznica u seniorów

Ból nerek – możliwe przyczyny

Lekarze rozróżniają wiele schorzeń i problemów objawiających się bólem nerek o różnym nasileniu.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Pacjent początkowo odczuwa ból w okolicy lędźwiowej, promieniujący do pachwiny, oraz typowe objawy zapalenia pęcherza – pieczenie w czasie oddawania moczu, parcie na mocz, zaczerwienienie okolic cewki moczowej. Tym objawom mogą towarzyszyć nudności i wymioty, złe samopoczucie, gorączka. Najczęstszą przyczyną choroby jest dostanie się do układu moczowego bakterii bytujących w układzie pokarmowym – w 80 proc. przypadków jest to Escherichia coli.  Odmiedniczkowe zapalenie nerek rozwija się często po zaniedbaniu infekcji pęcherza, a najcięższą postacią choroby jest urosepsa, czyli zespół reakcji zapalnych w wyniku przedostania się bakterii do krwi.

Kłębuszkowe zapalenie nerek

Przyczyną są przebyte infekcje wirusowe i bakteryjne, dlatego dość często chorują dzieci. W wyniku walki organizmu np. z wirusem ospy wietrznej czy pneumokokami w kłębuszkach nerkowych gromadzą się komórki zapalne (limfocyty i leukocyty) i białka krwi (przeciwciała), a prawidłowe komórki kłębuszka namnażają się. Choroba może przebiegać bezobjawowo i bezboleśnie, czasami jednak towarzyszy jej ból okolicy lędźwiowej, nietypowa barwa moczu, pienisty mocz, obrzęki twarzy i kostek, brak apetytu, gorączka. Kłębuszkowe zapalenie nerek może być ostre (przemijające, pozwalające na całkowity powrót do zdrowia) i przewlekłe (trwające latami, powoli wyłączające coraz więcej kłębuszków nerkowych i prowadzące do przewlekłej niewydolności nerek).

Kamica nerkowa

Początkowo może przebiegać bezobjawowo lub skąpoobjawowo, a pierwsza manifestacja choroby to napad kolki nerkowej – silny, przerywany ból w okolicy lędźwiowej spowodowany zablokowaniem naturalnej drogi odpływu moczu przez złogi, czyli tzw. kamienie nerkowe. Ból może być obezwładniająco silny, może mu też towarzyszyć gorączka, krwiomocz, nudności i wymioty, zakażenie dróg moczowych. Kamica nerkowa występuje u 1-2 proc. populacji, najczęściej u mężczyzn w średnim wieku. Nasilenie objawów bólowych może pojawić się po spożyciu alkoholu i nadmiernym wysiłku fizycznym. Leczenie kamicy nerkowej ma na celu usunięcie kamieni nerkowych, współcześnie wykonuje się m.in. zabiegi litotrypsji pozaustrojowej, przezskórnej nefrolitotrypsji, ureterorenoskopię, RIRS lub klasyczne leczenie operacyjne. 

Torbiele nerek

Występują nawet u 30 proc. populacji – najczęściej to torbiele proste niewielkich rozmiarów, niedające żadnych objawów. Jeśli jednak ich średnica jest większa niż 5 cm, pacjent może odczuwać ból w odcinku lędźwiowym oraz uczucie pełności i ucisku w jamie brzusznej. Torbiele te nie są groźne i zazwyczaj wykrywane są przypadkowo. Jeśli są duże i powodują dyskomfort, można je usunąć. Groźniejsza jest genetyczna choroba nazywana wielotorbielowatym zwyrodnieniem nerek, gdzie torbiele występują w korze i rdzeniu nerki i mogą powodować kamicę nerkową lub schyłkową niewydolność nerek wymagającą leczenia nerkozastępczego. Choroba może przez długi czas nie dawać żadnych objawów, niektórzy pacjenci odczuwają bóle w okolicach lędźwi i stwierdza się u nich nadciśnienie tętnicze.

Nowotwór nerki

Rak nerki, nazywany też rakiem nerkowokomórkowym (RCC), długo nie daje żadnych objawów. W rzadkich przypadkach na wczesnym etapie pojawiają się wszystkie trzy możliwe symptomy, czyli tzw. triada Virchowa: wyczuwalny guz (zgrubienie), ból okolicy lędźwiowej, krwiomocz. Rak nerki najczęściej wykrywany jest przypadkowo podczas rutynowych badań lub diagnostyki innych chorób, niestety często już w zaawansowanym stadium. U chorych obserwuje się wówczas również spadek masy ciała, nocne poty, podwyższoną temperaturę ciała, bóle mięśni, wysokie ciśnienie.

Inne przyczyny bólu nerek

• Ostre śródmiąższowe zapalenie nerek. 
• Nefropatia zaporowa. 
• Ropień okołonerkowy.  
• Spożycie alkoholu – ból nerek po alkoholu może wynikać ze znacznego odwodnienia organizmu lub zaostrzenia objawów kamicy nerkowej.
• Rozwój infekcji (gdy ból nerek dotyka tylko rankami).
• Endometrioza (gdy ból nerek pojawia się w czasie menstruacji)

Ból nerek w ciąży

Niepokoić powinien również ból nerek w czasie ciąży – nerki naturalnie pracują wówczas ciężej i filtrują więcej krwi, konieczna jest jednak pilna wizyta u lekarza, tym bardziej gdy pojawiają się problemy z oddawaniem moczu. 

Do jakiego lekarza pójść, gdy bolą nerki

Lekarzem specjalizującym się w chorobach nerek jest nefrolog, niektóre z badań diagnostycznych może jednak zlecić również lekarz rodzinny lub urolog. Po szczegółowym wywiadzie chorobowym i badaniu fizykalnym lekarze mogą skierować pacjenta na:

• ogólne badanie moczu
• badania laboratoryjne z krwi (stężenie kreatyniny i wyliczenie GFR, stężenie mocznika i kwasu moczowego, równowaga kwasowo-zasadowa, morfologia)
• USG nerek
• urografię, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny
• biopsję nerek (jedynie w uzasadnionych przypadkach)

Leczenie bólu nerek

Leczenie bólu nerek to przede wszystkim leczenie choroby wywołującej ból. Gdy nerki są w bardzo złym stanie i nie mogą prawidłowo i wydajnie filtrować krwi, a w organizmie zbierają się szkodliwe substancje szkodliwe, wdraża się leczenie nerkozastępcze, czyli dializy lub transplantację narządu.
Co ciekawe, możliwe jest życie z jedną nerką – dotyczy to osób urodzonych z pojedynczym narządem, pacjentów po utracie nerki oraz po przeszczepie nerki od lub dla bliskiej osoby. Jeśli układ moczowy działa prawidłowo, jedna nerka spełnia swoją funkcję wystarczająco wydajnie, by przeżyć z nią długie lata.

Ból nerek – zapobieganie

• Zapobieganie infekcjom układu moczowego – przestrzeganie higieny, wypijanie przynajmniej 2 litrów płynów dziennie (najlepiej nisko zmineralizowanej wody i niesłodzonego soku z żurawiny);
• regularne wykonywanie badań krwi i moczu, od czasu do czasu USG jamy brzusznej;;
• aktywność fizyczna przynajmniej przez 30 min dziennie;
• zdrowa dieta (unikanie smażonego mięsa i cukru, wzbogacenie menu warzywami, produktami pełnoziarnistymi, niskotłuszczowym nabiałem, ziołami, zjadanie małych porcji);
• odpowiednia ilość snu;
• przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza lub farmaceuty, nienadużywanie leków;
• leczenie chorób zakaźnych pod okiem lekarza;
• rezygnacja z alkoholu i papierosów.

>> Rabdomioliza – rozpad mięśni, który uszkadza nerki