Nefropatia cukrzycowa to choroba o postępującym charakterze. Celem leczenia jest spowolnienie jej rozwoju, czyli odsunięcie w czasie konieczności dializoterapii, co jest równoznaczne ze schyłkową niewydolnością nerek. Bardzo ważną rolę w tym procesie odgrywa odpowiednia dieta.
Dieta przy nefropatii cukrzycowej
Pacjenta z cukrzycową chorobą nerek obowiązują kolejne obostrzenia dietetyczne, poza tymi, które dotyczą samej cukrzycy. O ile z punktu widzenia utrzymywania glikemii w normie najważniejszym makroskładnikiem pokarmowym są węglowodany, które są dla organizmu źródłem glukozy, o tyle w przypadku nefropatii tym newralgicznym składnikiem pokarmowym jest białko. Pacjenci z cukrzycową chorobą nerek muszą modyfikować ilość przyjmowanego białka w zależności od stopnia uszkodzenia nerek, ale też ograniczać ilość soli, potasu i fosforu.
Białko w diecie diabetyka
Duża ilość białka w diecie diabetyka prowadzi do hiperfiltracji i zwiększenia wydzielania albumin z moczem, a to zwiększa ryzyko rozwoju nefropatii cukrzycowej. Badania potwierdzają, że stosowanie diety ograniczającej podaż białka u chorych na cukrzycę typu 1 ma korzystny wpływ na zmniejszenie albuminurii i zahamowanie rozwoju nefropatii. Jednocześnie nie stwierdzono, by profilaktyczne ograniczanie białka u osób chorujących na cukrzycę, a nie mających jeszcze powikłań, dodatkowo chroniło przed rozwojem tych powikłań. Dlatego też o konieczności limitowania białka mówi się dopiero na etapie pierwszych objawów cukrzycowej choroby nerek.
Zalecenia PTD odnośnie do ilości białka w diecie osób dorosłych z cukrzycą:
| Pacjenci z cukrzycą typu 1 i 2 bez powikłań | Podobnie jak w populacji ogólnej, udział energii pochodzącej z białka w diecie powinien wynosić 15–20% (ok. 1–1,5 g/kg mc./d) |
| Pacjenci z cukrzycą typu 2., bez powikłań, z nadmierną masą ciała, próbujący schudnąć | Dieta o obniżonej kaloryczności, zwierająca 20–30% białka |
| Pacjenci w stadium albuminurii | 0,6-0,8 g na kg/m/c na dobę |
| Pacjenci w zaawansowanym stadium cukrzycowej choroby nerek | Nie więcej niż 0,6 g na dobę |
| Pacjenci dializowani | 1,0-1,2 g na kg |
Ograniczenia odnośnie spożywania białka w diecie obowiązują diabetyków od momentu rozpoznania cukrzycowej choroby nerek, do czasu dializoterapii. Przy tzw. krańcowej niewydolności nerek, kiedy wprowadza się leczenie dializami, ze względu na duży ryzyko wyniszczenia organizmu zaleca się zwiększenie podaży tego składnika.
Białko jest materiałem budulcowym, jeśli duże jego ilości uciekają wraz z moczem (objaw skrajnej niewydolności nerek) grozi to wycieńczeniem całego organizmu.
Bez cukru, ale i bez soli
Dieta osób chorujących na cukrzycę kojarzy się z koniecznością ograniczania cukrów prostych i jest to skojarzenie jak najbardziej słuszne. Rzadziej słyszy się o tym, że diabetycy powinni także zwracać baczną uwagę na ilości spożywanej codziennie soli.
Dotyczy to nie tylko osób z nefropatią cukrzycową, choć w tej grupie sól jest wyjątkowo problematyczna, ale wszystkich pacjentów z cukrzycą typu 2, narażonych na powikłania sercowo-naczyniowe.
Prawidłowa praca nerek bardzo mocno skorelowana jest z ciśnieniem tętniczym krwi. Wysokie ciśnienie, niezależnie od cukrzycy, uszkadza nerki, ale w przypadku diabetyków znacznie przyspiesza rozwój nefropatii. Jednocześnie uszkodzenie nerek przez hiperglikemię prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego. Dlatego w leczeniu pierwszych stadiów cukrzycowej choroby nerek, stosuje się te same leki, co przy nadciśnieniu, nawet jeśli pacjent nadciśnienia nie ma, ponieważ wykazują one działanie ochronnie na nerki (spowalniają rozwój nefropatii).
Z tego też powodu, pacjenci z nefropatią powinni zwracać kontrolować ilości spożywanej soli, co jest trudne, ponieważ jest ona dzisiaj wszechobecna, występuje w większości produktów spożywczych, bardzo dużo soli zawiera chociażby pieczywo.
Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego ilość soli, pochodzącej ze wszystkich źródeł, nie powinna przekraczać 5 g/dobę. 5 g to jedna łyżeczka od herbaty. Przy nefropatii sól należ ograniczyć do ok. 1,5 g na dobę.
Aby zmieścić się w tym limicie należy zrezygnować z dosalania potraw. Warto też rozważyć wypiek własnego pieczywa oraz samodzielne pieczenie mięsa, wykorzystywanego później np. do kanapek, zamiast tradycyjnych wędlin. Produkowane na skalę przemysłową pieczywo i wędliny to główne źródła nadmiaru solu w diecie.
Potas i fosfor przy cukrzycowej chorobie nerek
Newralgicznymi z punktu widzenia chorego z nefropatią pierwiastkami są także potas oraz fosfor, które również należy ograniczać. Bogatym źródłem potasu są:
- suszone owoce
- banany
- awokado
- pomidory
Z kolei fosfor znajduje się głównie w produktach wysokoprzetworzonych (gdzie jest dodawany jako zagęstnik), ale też w orzechach, pestkach słonecznika czy tłustych serach.
Z powodu konieczności ograniczania białka, u pacjentów z nefropatią mogą występować niedobory wapnia. Należy je uzupełniać odpowiednimi suplementami. Pacjenci z cukrzycową chorobą nerek nie mogą też zapominać o odpowiednim nawadnianiu organizmu. Bardzo ważne jest picie dostatecznych ilości wody, co zmusza nerki do regularnej filtracji.
