Kalendarz badań w ciąży – jakie badania i kiedy trzeba wykonać?

Fizjologicznie ciąża trwa 40 tygodni i dzieli się ją na trzy okresy – trymestry:

• I trymestr – od pierwszego dnia ostatniej miesiączki do końca 13. tygodnia,
• II trymestr – 14. – 26. tydzień ciąży,
• III trymestr – od 27. tygodnia do porodu.

Jeśli jesteś w ciąży, przysługuje Ci bezpłatna opieka zdrowotna w ramach NFZ, jednak darmowe są tylko podstawowe badania. Jeśli jesteś pod opieką prywatnego ginekologa i chcesz wykonać badania w NFZ, potrzebujesz na nie skierowania (może je wystawić ginekolog lub położna). Zdarza się też, że terminy bezpłatnych badań z Funduszu są tak odległe, że by zdążyć, trzeba się przebadać prywatnie.

>> Kiedy pojawiają się pierwsze objawy ciąży?

Jakie badania powinnaś wykonać w ciąży?

Lista badań zależy od etapu ciąży. Pamiętaj, że pierwszy raz powinnaś pójść do ginekologa między 7. a 8. tygodniem ciąży. Wykonuje się wówczas pomiar masy ciała, ciśnienia tętniczego, badanie piersi, cytologię i wymaz z pochwy do badania bakteriologicznego. Podczas kolejnych wizyt będziesz ważona – ginekolog wpisuje datę wizyty i Twoją wagę w książeczce ciąży. Podczas każdej wizyty ma także obowiązek zbadać Ci ciśnienie tętnicze.

Badania wykonywane do 10. tygodnia ciąży

• morfologia krwi (z uwzględnieniem hormonów tarczycowych: TSH, dodatkowo fT3 i fT4),
• stężenie glukozy,
• grupa krwi, czynnik Rh
• badanie pH pochwy,
• badanie ogólne moczu,
• badanie w kierunku kiły (VDRL),
• badanie w kierunku wirusa HIV,
• badanie w kierunku HCV,
• badanie przeciwciał odpornościowych,
• badanie przeciwciał przeciwko różyczce i toksoplazmozie (IgM i IgG),
• odczyn Wassermanna (WR).

Badania między 11. a 14. tygodniem ciąży

W tym czasie powinnaś wykonać USG ciąży (przeprowadzane przezpochwowo lub przez powłoki brzuszne), podczas którego lekarz ocenia anatomiczny rozwój płodu. Możesz także wykonać odpłatnie test PAPP-A (nieinwazyjne badanie prenatalne wykonywane z krwi żylnej). Test informuje o ryzyku wystąpienia wad genetycznych płodu. Za badanie trzeba zapłacić, w niektórych przypadkach jest refundowane (gdy masz więcej niż 35 lat, w poprzedniej ciąży u dziecka wystąpiła aberracja chromosomowa lub gdy nieprawidłowości w budowie chromosomów występują u Ciebie lub ojca dziecka, oraz gdy zachodzi znaczne ryzyko urodzenia dziecka z chorobą genetyczną). Powinnaś wykonać także badanie moczu – w ciąży ryzyko zakażenia układu moczowego jest wysokie, dlatego warto regularnie kontrolować mocz, nawet bez występowania objawów charakterystycznych dla zakażenia.

>> Badania prenatalne nieinwazyjne oraz inwazyjne – kiedy są zalecane?

Badania między 15. a 20. tygodniem ciąży

• morfologia krwi obwodowej,
• badanie ogólne moczu,
• jeśli masz grupę krwi Rh ujemnąponowne oznaczenie przeciwciał związanych z antygenami czerwonokrwinkowymi.

Badania między 21. a 26. tygodniem ciąży

Do badań obowiązkowych zalicza się badanie USG, które pozwala ocenić budowę płodu i otaczających go struktur. Maluszka można już zmierzyć i określić jego płeć! Oczywiście nie zawsze jest to możliwe, czasem ułożenie dziecka nie pozwala na precyzyjne określenie płci.

W tym czasie wykonuje się także test obciążenia glukozą OGTT – polega on na trzykrotnym pobraniu krwi od pacjentki – na czczo, godzinę po wypiciu specjalnego roztworu glukozy 75 g rozpuszczonej w wodzie oraz dwie godziny później. Zaleca się wykonanie także badania ogólnego moczu oraz powtórzenie testu poziomu przeciwciał skierowanych przeciwko toksoplazmozie (badanie wykonuje się raz w każdym trymestrze).

>> Kontrola poziomu cukru we krwi w ciąży - jak często, jakie są normy?

Badania między 27. a 32. tygodniem ciąży

Podczas kontrolnej wizyty u ginekologa otrzymasz skierowanie na morfologię krwi i badanie moczu, a także na badanie w kierunku przeciwciał odpornościowych związanych z układem antygenów czerwonokrwinkowych (test PTA). U kobiet, u których może wystąpić konflikt serologiczny, wykonuje się badanie przesiewowe na obecność specyficznych przeciwciał (anty-D-Rh). Pozwala ono ocenić zagrożenie chorobą hemolityczną płodu lub noworodka. Poza tym trzeba wykonać kontrolne badanie USG, podczas którego oceniany jest rozwój dziecka.

Badania między 33. a 37. tygodniem ciąży

Ponieważ do końca ciąży zostało już niewiele czasu, będzie to prawdopodobnie Twoja przedostatnia wizyta przed porodem. Lekarz zleca wykonanie morfologii krwi oraz badanie moczu. Ponadto wykonuje się testy:

• badanie serologiczne w kierunku kiły (VDRL),
• antygen HBs (badanie w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B),
• przeciwciała przeciwko wirusowi HIV,
• przeciwciała przeciwko wirusowi HCV (WZW typu C),
• posiew materiału z dróg rodnych w kierunku paciorkowców beta-hemolizujących GBS (Streprococcus agalactiae).

Posiew z pochwy może pobrać ginekolog na wizycie lub położna. Niezbędne jest sprawdzenie, czy w pochwie nie bytują paciorkowce beta-hemolizujące GBS, które mogą wywołać u dziecka poważne infekcje. Wczesne wykrycie obecności bakterii pozwala wdrożyć antybiotykoterapię w okresie okołoporodowym, co zminimalizuje ryzyko zakażenia noworodka.

Badania w ciąży: 38. - 39. tydzień

Ostatnie etapy ciąży nie zwalniają Cię z zalecanych badań – badania ginekologicznego oraz badania moczu i morfologii krwi. Obowiązkowe jest także wykonanie kardotografii (KTG) w szpitalu, w którym będziesz rodzić. KTG pozwala na jednoczesną ocenę tętna płodu oraz czynności skurczowej macicy. Powinnaś także wykonać badanie USG dla oceny masy dziecka i określenia terminu porodu. W badaniu USG mogą wystąpić także pewne nieprawidłowości, które będą wskazaniem do zakończenia porodu metodą cesarskiego cięcia.

Poród powinien nastąpić najpóźniej w 42. tygodniu ciąży. Poczujesz wówczas znaczne obniżenie się brzucha (będzie Ci łatwiej oddychać), mogą pojawić się skurcze przepowiadające, a z szyjki macicy może odejść czop śluzowy.

Nawet jeśli ciąża przebiegała prawidłowo, ale przed porodem odczuwasz niepokój, ruchy dziecka ustają, boli Cię brzuch lub krwawisz, niezwłocznie jedź do szpitala. Zostanie tam przeprowadzone badanie USG, KTG oraz palpacyjne. Zabierz ze sobą wszystkie dokumenty związane z ciążą i wyniki ostatnich badań.

Dlaczego w ciąży trzeba często badać mocz?

Kobiety ciężarne w związku z uciskiem macicy na pęcherz i moczowody oraz zmianą środowiska pH pochwy są częściej narażone na występowanie zakażenia układu moczowego oraz grzybicy pochwy. W przypadku zdiagnozowania ZUM niezbędne jest podjęcie leczenia, by nie doprowadzić do rozwoju wad u płodu, porodu przedwczesnego czy poronienia. Dlatego jeśli już miałaś zakażony układ moczowy,  kontroluj mocz bardzo często – nawet co dwa tygodnie. Badanie moczu możesz wykonać bez skierowania, kosztuje około kilkunastu złotych. W przypadku wystąpienia bakterii w moczu wykonuje się zazwyczaj posiew, aby ustalić ich rodzaj i dobrać antybiotyk.

>> Szczepienia zalecane przed ciążą, zakazane w ciąży

USG w ciąży – jak często?

To bardzo ważne badanie, służy ocenie nie tylko płodu, ale otaczających go struktur. Dzięki badaniu można wykryć wady anatomiczne, ocenić rozwój dziecka, przybliżoną wagę, a także sprawdzić, czy pępowina nie jest owinięta dookoła szyi. Nieprawidłowości wykryte podczas USG pozwalają także przygotować się do porodu oraz opieki okołoporodowej nad Tobą i dzieckiem.

Zaleca się wykonanie 4-5 badań USG. Badania obowiązkowe zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej to:

• USG I trymestru,
• USG II trymestru „połówkowe” – możesz już poznać płeć dziecka,
• USG III trymestru,
• USG po 40. tygodniu ciąży.

Badanie nieobowiązkowe, ale praktykowane przez większość lekarzy ginekologów to USG przed 10. tygodniem ciąży. Potwierdza ono ciążę.

Bezpłatna opieka stomatologiczna – o tym warto pamiętać

W ciąży potrzebujesz witamin i minerałów zarówno dla siebie, jak i dla dziecka, dlatego jesteś narażona na ich niedobór. Może się on objawiać pogorszeniem stanu zębów. Opieka stomatologiczna jest bezpłatna dla kobiet w ciąży i warto z niej skorzystać już na początku, robiąc przegląd. Zaświadczenie od lekarza, które potwierdza ciążę, to wystarczający warunek otrzymania tego świadczenia w ramach refundacji NFZ. Pamiętaj, że nieleczone ubytki w zębach (próchnica) mogą wpłynąć na zdrowie Twoje i dziecka.

Endokrynolog w ciąży – wizyta konieczna?

Bardzo często przyszłe mamy mają podwyższony poziom hormonów tarczycy – należy to zbadać na początku ciąży i z wynikami udać się do endokrynologa. Być może niezbędne okaże się przyjmowanie leków lub jodu. Niedoczynność lub nadczynność tarczycy wpływa negatywnie na samopoczucie ciężarnej oraz rozwój płodu, dlatego wielu ginekologów zaleca wizytę u endokrynologa jako obowiązkową na samym początku ciąży.

Diabetolog lub doradca diabetologiczny dla ciężarnych

W przypadku zdiagnozowania cukrzycy ciążowej powinnaś pójść do diabetologa, aby dowiedzieć się, jak mierzyć poziom glukozy we krwi i czy przyjmować insulinę. U wielu kobiet wystarczy restrykcyjna dieta, ale czasami niezbędna jest także farmakoterapia zlecona przez lekarza diabetologa. Edukator diabetologiczny podpowie zaś, jak prawidłowo się odżywiać, komponować posiłki i właściwie zażywać leki.

Doradca laktacyjny

Jeszcze przed porodem warto spotkać się z doradcą laktacyjnym, który zapozna Cię z technikami przystawiania dziecka do piersi, obejrzy brodawki sutkowe i podpowie, co zrobić, aby ułatwić dziecku ssanie w przypadku brodawek wklęsłych.

>> Kalendarz porodu - jak obliczyć termin porodu?