Cytologia to jedno z przesiewowych i podstawowych badań w diagnostyce ginekologicznej. Polega na pobraniu fragmentu tkanki, którą następnie analizuje się pod kątem zmian nowotworowych. To kluczowe badanie w rozpoznawaniu raka szyjki macicy. Wykonuje się ją podczas wizyt kontrolnych u ginekologa, minimum raz w roku.
Cytologia – co wykrywa i na czym polega? Normy, wskazania, przygotowanie
Cytologia - co to jest? Co wykrywa?
Cytologia to badanie przesiewowe, wykonywane w celu przeciwdziałania rozwojowi raka szyjki macicy. Ten rodzaj diagnostyki umożliwia rozpoznanie zmian nowotworowych na wczesnym etapie, co pozwala na wprowadzenie odpowiednich działań medycznych.
Cytologia jest badaniem wstępnym, wykonywanym rutynowo podczas wizyty u ginekologa. Niepokojące wyniki badania cytologicznego są podstawą do diagnostyki pogłębiające lub dopasowania odpowiedniej farmakoterapii – jeśli istnieje taka konieczność. W przypadku cytologii wyróżnia się 2 rodzaje badania.
Cytologa konwencjonalna a cytologia płynna (LBC) – na czym polega różnica?
Cytologia może być wykonana metodą konwencjonalną lub LBC. Cytologia konwencjonalna oznacza, że materiał pobrany w trakcie badań przenoszony jest na szkiełko mikroskopowe, gdzie diagności utrwalają go roztworem etanolu.
Z kolei metoda płynna LBC oznacza, że ze szczoteczka cytologiczna, którą pobrano materiał, umieszczona zostaje w pojemniku, który chroni pobrane komórki przed uszkodzeniami. W laboratorium pobrany materiał przenosi się na specjalny filtr, który oczyszcza płyn, m.in. ze śluzu. Dopiero po tym etapie pobrany materiał przenoszony jest na szkło mikroskopowe.
Sposób transportowania i przygotowania materiału do analizy to nie jedyne różnice pomiędzy obiema metodami. Cytologia płynna LBC umożliwia przeanalizowanie pobranego materiału aż 3 metodami diagnostycznymi jednocześnie – bez konieczności ponownego pobierania materiału od pacjentki. W zakresie czułości obie metodą mają bardzo zbliżoną wartość.
>> Nowotwory kobiece – rodzaje, kalendarz badań. Profilaktyka raka piersi, jajnika, szyjki macicy
Cytologia – kiedy należy wykonać badanie? Jak często to robić?
Cytologia to badanie profilaktycznie, a więc powinno się je wykonywać regularne, w pewnych odstępach czasowych. Za optymalny okres uznaje się raz w roku, a w przypadku kobiet o podwyższonym ryzyku (rodzinna historia choroby) częściej – średnio 1 raz na 6 miesięcy.
Poza profilaktyką w zakresie raka szyjki macicy cytologię wykonuje się:
- aby ocenić skuteczność i działanie terapii hormonalnej,
- w celu kontrolowania leczenia zachowawczego stosowanego przy nadżerce szyjki macicy;
- ogólnej oceny nabłonka pochwy.
Jeśli wyniki przez cały okres wychodziły prawidłowo, to wykonywanie cytologii można zakończy ok. 65 roku życia.
Cytologia – jak się przygotować do badania? W którym dniu cyklu zrobić?
Do badania cytologicznego nie trzeba się specjalnie przygotowywać, choć umawiając się na badanie, warto wziąć pod uwagę cykl miesiączkowy.
Zaleca się, aby cytologię wykonać mniej więcej w środku trwania cyklu – nie wcześniej, niż 4 dni od ostatniego dnia krwawienia. Ważne jest również to, aby nie umawiać się na badanie bezpośrednio przed krwawieniem – w tym przypadku również należy zachować granicę 4 dni.
Oprócz tego co najmniej 24 godziny przed badaniem należy:
- zrezygnować z aktywności seksualnej;
- nie stosować irygacji dopochwowych;
- nie używać tamponów;
- odstawić leki dopochwowe.
Jeśli występuje stan zapalny pochwy, to przed wykonaniem badania cytologicznego należy najpierw wyleczyć infekcję. Badania nie wykonuje się w trakcie krwawienia miesiączkowego.
>> Szczepionka przeciwko HPV – kogo szczepić i kiedy? Skutki uboczne
Cytologia – jak przebiega badanie?
Samo badanie cytologiczne trwa dość krótko – zajmuje ok. 5–15 minut, a wyniki dostępne są po ok. 14–21 dniach.
Podczas badania pacjentka kładzie się na fotelu ginekologicznym, a lekarz za pomocą wziernika pobiera materiał do badań – jest to nabłonek wielowarstwowy płaski, pobrany z ujścia zewnętrznego szyjki macicy. Badanie jest bezbolesne, jednak może powodować pewien dyskomfort. Bezpośrednio po badaniu może wystąpić plamienie.
Cytologia – wynik. Jak interpretować?
W interpretacji wyniku badania cytologicznego stosuje się tzw. system Bethesda.
Metoda ta bierze pod uwagę wskaźniki takie jak:
- rodzaj pobranej próbki (np. cytologia konwencjonalna),
- jakość próbki,
- ogólna charakterystyka.
Jeśli pobrany materiał spełnia wszystkie 3 kryteria, to uzyskany wynik uznaje się za ważny i wartościowy diagnostycznie. W przeciwnym wypadku badanie jest nieważne i pojawia się konieczność powtórzenia całej procedury.
Wyniki cytologii zawsze muszą być skonsultowane z lekarzem i przez niego analizowane. Badanie cytologiczne dostarcza informacji o wielu wskaźnikach, dlatego potrzebna jest specjalistyczna wiedza do ich odpowiedniej interpretacji.
>> Rak jajnika – jakie daje objawy, jak można go wykryć?
Z cytologii wyszedł stan zapalny. Co teraz?
Badanie cytologiczne może wykazać stan zapalny w pochwie, ale bez widocznych zmian nowotworowych. Wówczas konieczne jest wyleczenie stanu zapalnego, metodą dobraną indywidualnie przez lekarza.
Cytologia – co po badaniu?
Po badaniu cytologicznym można wrócić do swoich codziennych obowiązków – nie ma żadnych dodatkowych zaleceń. Plamienie po cytologii nie jest powodem niepokoju, chyba że objawy nasilają się lub krwawienie jest intensywne – wówczas należy skonsultować się z lekarzem.
Cytologia w ciąży – kiedy wykonać?
Cytologia w ciąży wykonywana jest zazwyczaj w pierwszym trymestrze – ok. 10 tygodnia ciąży. Badanie wygląda tak samo, jak u pozostałych kobiet i polega na pobraniu materiału do analizy laboratoryjnej. Cytologia w ciąży zalecana jest tylko wtedy, gdy kobieta na 6 miesięcy przed zapłodnieniem nie wykonywała tego badania.
Cytologia – jak wygląda to badanie u dzieci?
Cytologia może być wykonywa u nastoletnich dziewczyn. Badanie wygląda dokładnie tak samo, jak w przypadku dorosłych kobiet. Różnica może polegać na doborze wziernika.
Cytologia u dziewic – czy jest bezpieczna?
Cytologia u dziewic jest bezpieczna – wystarczy o tym fakcie poinformować ginekologa. Wówczas lekarz dobierze odpowiedni wziernik, który nie narusza błony dziewiczej.
Cytologia – cena. Jaki jest koszt badania?
Cytologia jest badaniem refundowanym w ramach NFZ. Co istotne, aby zapisać się na nie, niepotrzebne jest skierowanie. Cytologię powinna wykonywać każda kobieta aktywna seksualnie oraz dziewice ok. 25 roku życia.
Koszt cytologii wykonywanej prywatnie różni się, w zależności od metody. Cytologia konwencjonalna jest nieco tańsza i jej koszt to ok. 60–100 zł, w zależności od placówki. Z kolei cytologia płynna kosztuje ok. 150–250 zł. Istnieje także możliwość wykonania cytologii płynnej i badania pod kątem wirusa HPV.
Zobacz, gdzie wykonasz badanie w Świecie Zdrowia:
