Badanie ginekologiczne — na czym polega i kiedy należy je wykonać?

Badanie ginekologiczne — czym jest?

Badanie ginekologiczne jest jedną z najintymniejszych procedur medycznych. Przeprowadzane jest przez lekarza ginekologa (a niekiedy przez położną). Standardowo badanie ginekologiczne polega na:

• obejrzeniu zewnętrznych narządów płciowych kobiety;
• badaniu przy użyciu wziernika — umożliwia obejrzenie szyjki macicy i pobranie materiału do badań laboratoryjnych, np. cytologii, posiewu bakteryjnego (ten element badania czasami jest pomijany);
• dwuręcznym badaniu wewnętrznym — lekarz dokonuje oceny wewnętrznych narządów płciowych, uciskając jedną ręką powłoki brzuszne, a palcami drugiej wywierając ucisk przez pochwę.

Zdarza się również, że badanie ginekologiczne przeprowadzane jest przez odbyt. Badanie przypomina standardowe badanie dwuręczne, a różnica polega na tym, że palec wprowadza się do odbytnicy zamiast do pochwy. Zazwyczaj ten rodzaj badania stosowany jest u kobiet z nieprzerwaną błoną dziewiczą lub w przypadku konieczności przeprowadzenia badania przedmiotowego u dziewczynek. Pacjentka może nie zgodzić się na przeprowadzenie badania przez odbyt.

Badanie ginekologiczne może stanowić:

• badanie profilaktyczne (służy ocenie stanu zdrowia bez występowania niepokojących objawów);
• badanie diagnostyczne (przeprowadzane w celu wyjaśnienia, co może być przyczyną określonych objawów);
• badanie kontrolne (ocena skuteczności leczenia lub przebieg ciąży).

Przed przystąpieniem do badania ginekolog przeprowadza wywiad z pacjentką (badanie podmiotowe), który pozwala mu uzyskać informacje na temat:

• cyklu miesiączkowego (+ terminu ostatniej miesiączki);
• przebytych ciąż/poronień/porodów (tzw. wywiad położniczy);
• ryzyka występowania niektórych chorób (obciążenia dziedziczne);
• przebytych lub aktualnych chorób;
• przebytych operacji.

Profilaktyczne badanie ginekologiczne powinno również obejmować badanie gruczołów sutkowych i piersi.

>> Tabletki i globulki dopochwowe, probiotyki ginekologiczne

Badania ginekologiczne — rodzaje

Oprócz podstawowego (standardowego) badania ginekologicznego składającego się najczęściej z oceny zewnętrznych narządów płciowych i dwuręcznego badania wewnętrznego wyróżnia się również inne rodzaje badań przeprowadzanych przez lekarza ginekologa.

• Cytologia

Lekarz przy użyciu wziernika i specjalnej szczoteczki pobiera wymaz z tarczy i szyjki macicy. Uzyskany materiał jest odpowiednio zabezpieczany, a następnie oceniany pod mikroskopem. Cytologia pozwala na wykrycie obecności stanów przednowotworowych lub nowotworu szyjki macicy.

• Kolposkopia

Badanie przeprowadzane przy użyciu kolposkopu umożliwia lekarzowi dokładne zbadanie pochwowej części szyjki macicy, pochwy i sromu. Urządzenie pozwala na uzyskanie trójwymiarowego podglądu w kilkukrotnym powiększeniu. Nowoczesne urządzenia pozwalają na zapis obrazu (film lub zdjęcie). Zazwyczaj badanie wykonuje się po uzyskaniu nieprawidłowego wyniku cytologii, wykryciu podejrzanych zmian w wyglądzie narządów lub zgłoszeniu nietypowych objawów (np. krwawienia po stosunku).

• Badanie ginekologiczne USG

USG ginekologiczne (transwaginalne) przeprowadzane jest przez pochwę za pomocą specjalnej głowicy. Uzyskiwany obraz pozwala na ocenę jajników, jajowodów, szyjki, trzonu, jamy i dna macicy. Możliwe jest również wykonanie pomiarów poszczególnych elementów. Badanie umożliwia m.in. wykrycie nieprawidłowości w grubości endometrium, wykrycie torbieli czy guzów, jak również obecności i stopnia dojrzałości pęcherzyków jajnikowych. USG ginekologiczne pozwala na rozpoznanie ciąży oraz wczesne badanie rozwoju płodu.

Ginekolog może również wykonać USG przez powłoki brzuszne, np. ciążowe (szczególnie po pierwszym trymestrze).

• Histeroskopia

Badanie wykonywane w znieczuleniu ogólnym polegające na wprowadzeniu do macicy endoskopu. Umożliwia dokładną ocenę kanału szyjki i jamy macicy. Jeśli są wskazania, pobiera się również materiał do badania histopatologicznego.  Histeroskopię przeprowadza się zwykle przy stwierdzeniu nieprawidłowości w badaniu USG (przerost endometrium, niepłodność, poronienia nawykowe).

• Histerosalpingografia

Tzw. badanie HSG polega na wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego macicy i jajowodów po podaniu do macicy specjalnego środka kontrastującego. Badanie pozwala na ocenę budowy jamy macicy oraz drożności jajowodów i zazwyczaj wykonywane jest przy diagnozowaniu przyczyn niepłodności.

>> Implant antykoncepcyjny – co warto o nim wiedzieć? (wywiad z ginekologiem)

Wskazania do badania ginekologicznego

Profilaktyczne badanie ginekologiczne dla kobiet w wieku rozrodczym powinno odbywać się raz w roku. Jednak również kobiety po menopauzie nie powinny z nich rezygnować.

Na badanie ginekologiczne należy zgłosić się również w przypadku pojawienia się niepokojących objawów, takich jak:

• nieregularne miesiączki;
• bardzo obfite i długotrwające krwawienia miesięczne;
• silne bóle menstruacyjne;
• bóle w podbrzuszu niezwiązane z miesiączką lub owulacją;
• krwawienia pomiędzy miesiączkami;
• pojawienie się krwawienia po menopauzie;
• upławy;
• swędzenie, pieczenie okolic intymnych
• ból w trakcie stosunku;
• planowanie ciąży lub trudności z zajściem w ciążę.

Zaleca się, aby pierwsza wizyta u ginekologa odbyła się niedługo po rozpoczęciu miesiączkowania.

Badanie ginekologiczne w ciąży

Ciąża jest szczególnym okresem, który wymaga częstych wizyt kontrolnych i badań ginekologicznych. Pierwsze badanie ciężarnej powinno odbyć się przed ukończeniem 10. tygodnia ciąży. Lekarz wykonuje badanie ginekologiczne, cytologię, a czasami również USG, które pozwala na potwierdzenie ciąży (i wykluczenie ciąży pozamacicznej). Kolejne badania odbywają się co miesiąc.

Badania ginekologiczne w czasie ciąży pozwalają na wykrycie nieprawidłowości związanych z możliwością wystąpienia porodu przedwczesnego (objawiające się zmianami w obrębie szyjki macicy) lub rozwojem infekcji.

>> Na bolesne miesiączki - leczenie hormonalne

Jak przygotować się do badania ginekologicznego?

Przed wizytą u ginekologa należy zadbać o higienę okolic intymnych.

Pacjentki na wizytę mogą włożyć tunikę lub sukienkę, co może zapewnić im większy komfort w trakcie badania, a szczególnie zajmowania miejsca na fotelu ginekologicznym.

Przed samym badaniem należy opróżnić pęcherz moczowy.

Dzień przed badaniem warto powstrzymać się od współżycia, zwłaszcza jeśli planowana jest cytologia lub pobranie materiału na posiew.

Jak przebiega podstawowe badanie ginekologiczne?

Przed wykonaniem standardowego badania ginekologicznego lekarz przeprowadza wywiad z pacjentką. Następnie pacjentka jest proszona o rozebranie się (w specjalnym pomieszczeniu lub za parawanem) i zajęcia miejsca na fotelu ginekologicznym.

Lekarz kieruje światło na krocze pacjentki i zaczyna badanie od obejrzenia zewnętrznych narządów płciowych oraz przedsionka pochwy.

Kolejnym etapem badania jest umieszczenie w pochwie wziernika ginekologicznego, który umożliwia ocenę stanu pochwy i ujścia szyjki macicy. Wziernik umożliwia również pobranie wymazu z pochwy lub szyjki macicy (cytologia).

Ostatnim elementem badania ginekologicznego jest wewnętrzne badanie dwuręczne, dzięki któremu lekarz może zbadać ściany pochwy, szyjkę macicy, ocenić wielkość i ruchomość macicy, jajników, a także zbadać przymacicze i zagłębienie maciczo-odbytnicze.