Mącznica lekarska (łac. Arctostaphylos uva-ursi) to roślina znana także pod nazwą grono niedźwiedzie. W Polsce znajduje się pod ścisłą ochroną gatunkową. Zioło wykorzystywane jest przede wszystkim jako remedium na dolegliwości ze strony układu moczowego. Okłady z mącznicy lekarskiej stosuje się także do łagodzenia przebarwień skórnych, obrzęków i zasinień.
Mącznica lekarska – właściwości lecznicze, działanie i zastosowanie
Mącznica lekarska – jakie ma właściwości?
Mącznica lekarska zaliczana jest do rodziny wrzosowatych. To niewielkich rozmiarów krzew, który osiąga wysokość maksymalnie do 10 cm. Owoce tej rośliny przypominają czerwone jagody, jednak to liście są surowcem wykorzystywanym w celach farmaceutycznych. Liście mącznicy lekarskiej zbiera się na przełomie kwietnia i września, a następnie poddaje suszeniu w odpowiednich warunkach.
Pierwsze doniesienia na temat mącznicy lekarskiej pochodzą z XII wieku. Opisy rośliny pojawiły się w pismach staroceltyckich. Co ciekawe, etymologia nazwy mącznicy lekarskiej nawiązuje do… niedźwiedzi. Legenda głosi, że zwierzęta te tak bardzo upodobały sobie smak owoców tego krzewu, że często rezygnowały z ataku na człowieka, gdy w jego pobliżu znajdowała się roślina.
W skład mącznicy lekarskiej wchodzą:
- glikozydy fenolowe (arbutyna i metyloarbutyna) – wykazują działanie bakteriobójcze wobec wielu szczepów bakterii,
- śluzy – mają właściwości przeciwzapalne, osłaniające, a także poprawiające perystaltykę jelit,
- taniny – znane są przede wszystkim z tego, że neutralizują wolne rodniki, działają ściągająco i antybakteryjnie,
- flawonoidy – chronią delikatne ściany naczyń krwionośnych, przeciwdziałają stresowi oksydacyjnemu,
- kwasy organiczne (kwas elanowy, chinowy i galusowy) – wspierają układ odpornościowy organizmu i przyspieszają usuwanie zalegających toksyn i szkodliwych produktów przemiany materii,
- triterpeny – wyróżniają się silną aktywnością antyoksydacyjną, a także działają protekcyjnie na komórki nerek i wątroby.
Substancje aktywne zawarte w liściach mącznicy lekarskiej działają przeciwbakteryjnie, antyseptycznie, ściągająco, przeciwzakrzepowo, przeciwutleniająco, moczopędnie, ułatwiają trawienie i rozjaśniają przebarwienia skórne.
>> Zioła w kosmetyce i ich rola
Mącznica lekarska – działanie i wskazania do stosowania
Ekstrakty z liści mącznicy lekarskiej są powszechnie używane w fitoterapii i kosmetyce. Ze względu na bogaty skład, roślina jest obecnie przedmiotem wielu badań klinicznych, które mają na celu potwierdzenie ich działania przeciwnowotworowego.
Mącznica lekarska stosowana w postaci naparów łagodzi objawy schorzeń układu moczowego. Wskazaniem do jej picia są infekcje (głównie bakteryjne), kamica nerkowa, przerost gruczołu krokowego i zapalenie pęcherza moczowego. Ponadto ciepła herbata z dodatkiem rośliny ułatwia trawienie i działa moczopędnie.
>> Co na trawienie? Zioła, herbaty i leki bez recepty na problemy pokarmowe
Mącznica lekarska na schorzenia układu moczowego
Substancjami czynnymi, które wspierają leczenie schorzeń układu moczowego, są przede wszystkim glikozydy fenolowe. Po przedostaniu się do moczu rozpadają się w nim na hydrochinon, który skutecznie hamuje rozwój grzybów i bakterii. Zarówno garbniki, jak i kwasy polifenolowe mają zdolności do niszczenia niektórych szczepów bakterii, w tym głównie Escherichia coli i Staphylococcus aureus. Flawonoidy powodują zwiększone wydzielania sodu i chloru, a także działają moczopędnie.
>> Zatrzymanie wody w organizmie – sięgnij po zioła!
Mącznica lekarska na przebarwienia skóry
Okłady z mącznicy lekarskiej mogą okazać się pomocne w leczeniu przebarwień skóry. Arbutyna obecna w liściach rośliny hamuje aktywność naturalnego barwnika skóry o nazwie melanina. W ten sposób dochodzi do rozjaśnienia przebarwień.
Mącznica lekarska – dawkowanie
Przy dolegliwościach układu moczowego zaleca się przyjmowanie od 1 do 2 szklanek naparu dziennie. Susz należy zalać 200 ml wrzącej wody i parzyć pod przykryciem przez ok. 10 minut. Ekstrakty z mącznicy lekarskiej są również dostępne w postaci płynu doustnego w połączeniu z innymi ziołami. Pije się go najczęściej 2 razy dziennie po posiłku.
Jednorazowa dawka mącznicy lekarskiej nie powinna przekraczać 3 g surowca. Dzienna dawka to maksymalnie 15 g. Okres przyjmowania preparatów na bazie mącznicy lekarskiej nie powinien być dłuższy niż 14 dni.
W przypadku tabletek lub innych suplementów diety z mącznicą lekarską w składzie dzienna dawka jest ustalona przez producenta.
Preparaty zawierające mącznice lekarską
Mącznica lekarska występuje pod postacią:
Mącznica lekarska w ciąży
Nie zaleca się przyjmowania mącznicy lekarskiej w ciąży i w okresie karmienia piersią.
Mącznica lekarska – przeciwwskazania do stosowania
Przeciwwskazaniami do stosowania mącznicy lekarskiej są:
- wiek poniżej 12 lat,
- ciąża,
- okres karmienia piersią.
Mącznica lekarska – możliwe skutki uboczne
W wyniku przedawkowania naparów lub innych preparatów z mącznicą lekarską w składzie mogą pojawić się nudności i wymioty, ból brzucha, a także szumy uszne. Doustne spożycie rośliny może powodować zabarwienie moczu na kolor jasnozielony.
Mącznica lekarska – interakcje z lekami i preparatami
Nie zaleca się jednoczesnego przyjmowania mącznicy lekarskiej z lekami i preparatami, które obniżają pH moczu. Roślina może bowiem osłabiać działanie zakwaszające. Tym samym nie łączy się jej z żurawiną.
Mącznica lekarska – w Encyklopedii ziół i roślin – Podsumowanie
- Mącznica lekarska jest popularną rośliną wykorzystywaną zarówno w medycynie naturalnej, jak i kosmetyce.
- Substancjami czynnymi zawartymi w liściach mącznicy lekarskiej są przede wszystkim glikozydy fenolowe, flawonoidy i garbniki.
- Napary z mącznicy lekarskiej stosowane są w celach łagodzenia niektórych schorzeń układu moczowego, w tym kamicy nerkowej i infekcji na tle bakteryjnym. Ponadto ciepłe herbaty na bazie tego ziela działają przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie i ułatwiają trawienie.
- W postaci okładów zewnętrznych mącznica lekarska jest skuteczna w rozjaśnianiu przebarwień skóry.
- Spożywania mącznicy lekarskiej nie zaleca się kobietom w ciąży, karmiącym piersią i dzieciom poniżej 12. roku życia.
