USG nerek – charakterystyka, wskazania i przygotowanie do badania. Jak interpretować wyniki?

USG nerek stanowi badanie pierwszego wyboru w diagnostyce chorób nerek oraz całego układu moczowego. Jest proste i szybkie do wykonania, dostarcza wiarygodnych i dokładnych wyników, a przy tym można je powtarzać wielokrotnie. Przed wykonaniem USG nerek pacjent powinien się odpowiednio przygotować – taką informację z dokładnymi wytycznymi zwykle otrzymuje w czasie zapisu na badanie.

Na czym polega USG nerek?

Badanie ultrasonograficzne nerek jest obecnie jednym z częściej wykonywanych rodzajów USG. Mimo że diagnostyka w urologii czy nefrologii bazuje na testach laboratoryjnych (wynikach badań krwi czy moczu), weryfikacja obrazowa pomaga postawić prawidłową diagnozę. Należy jednak pamiętać, że sam prawidłowy obraz nerek w USG w 100% nie wyklucza występowanie choroby czy rozwijającego się stanu zapalnego (mimo że dostarcza obraz w czasie rzeczywistym).

>> Badanie moczu - na czym polega analiza?

USG nerek pozwala zobrazować stan, w jakim znajdują się nie tylko nerki, ale również moczowód, pęcherz czy cewka (u mężczyzn analizuje się również kondycję gruczołu krokowego). Na zdjęciach widoczne są zmiany patologiczne w obrębie tych obszarów. Ponadto lekarz wykonujący USG może wykryć m.in.:

• występowanie guzów czy torbieli na nerkach,
• wodonercze,
• poszerzenie moczowodu,
• występowanie złogów typowych dla kamicy moczowej czy nerkowej,
• wielotorbielowate zwyrodnienie nerek,
• choroby pęcherza moczowego,
• chorobę zakrzepowo-zatorową nerek.

USG nerek – kiedy należy wykonać badanie?

Głównym celem USG nerek jest diagnostyka chorób układu moczowego. Z uwagi na to wskazaniami do wykonania badania są:

• nieprawidłowe wyniki ogólnego badania moczu i/lub posiewu,
• przewlekłe bóle brzucha, nadbrzusza i okolicy lędźwiowej,
• upośledzenie czynności nerek,
• krwiomocz,
• nadciśnienie tętnicze (zwłaszcza nieunormowane),
• diagnoza chorób gruczołu krokowego,
• torbiele nerki,
• guz wyczuwalny w jamie brzusznej.

>> USG tkanek miękkich – jakie tkanki podlegają badaniu? Kiedy je wykonać i na czym polega?

USG nerek – jak się przygotować do badania?

Pacjent zostanie poproszony o odpowiednie przygotowanie do badania. Ponieważ układ moczowy bezpośrednio sąsiaduje z jelitami, na dzień przed wykonaniem USG należy stosować dietę lekkostrawną, pozbawioną produktów wzdymających (po ich spożyciu w jelitach dochodzi do nagromadzenia się gazów zakłócających obraz). Na badanie najlepiej stawić się na czczo (jeżeli jest wykonywane rano), ewentualnie należy powstrzymać się od przyjmowania jedzenie przez na najmniej 8 godzin przed jego wykonaniem. Niektóre zalecenia wskazują na potrzebę przyjęcia środków przeczyszczających, które pozwolą również usunąć nadmiar gazów jelitowych. Na dzień przed i w dniu badania należy wykluczyć napoje gazowane oraz ograniczyć żucie gumy. W czasie tej drugiej czynności dochodzi do połykania znacznej ilości powietrza.

Na godzinę przed badaniem należy wypić kilka szklanek niegazowanej wody oraz powstrzymać się od oddawania moczu. Wypełniony pęcherz ułatwi przeprowadzenie analizy. Warto również pomyśleć o założeniu wygodnego ubrania, ponieważ lekarz poprosi o jego zsunięcie lub podciągnięcie.

>> Badanie prostaty - jak się bada prostatę?

Jak przebiega badanie USG nerek?

Do wykonania USG nerek wykorzystuje się specjalne urządzenie nazywane ultrasonografem. Składa się ono m.in. z monitora i sondy wyposażonej w specjalną głowicę. Lekarz pokrywa głowicę żelem ułatwiającym jej przesuwanie (w trakcie badania sonda będzie przykładana pod wieloma kątami, w wielu miejscach brzucha i tułowia) oraz przechodzenie fal ultradźwiękowych. Są one niesłyszalne dla ludzkiego ucha, jednak łatwo przenikają przez powłoki skórne. Wewnątrz organizmu trafiają na struktury o różnej gęstości, odbijają się od nich i wracają do głowicy. Otrzymany w wyniku opisanego procesu wynik jest widoczny na ekranie monitora w postaci ciemniejszych lub jaśniejszych, szarych plam.

Badanie wykonuje się w pozycji leżącej na plecach, prawym oraz lewym boku. Ułożenie ciała należy zmieniać kilkukrotnie według wskazówek lekarza, po to, aby otrzymać jak najdokładniejszy wynik. Czasami pacjent proszony jest również o chwilowe wstrzymanie powietrza lub przyjęcie pozycji stojącej.

Badanie jest bezbolesne i trwa zazwyczaj ok. 15-20 minut. Dyskomfort może jedynie powodować żel pokrywający głowicę, który jest na początku zimny. Nacisk głowicy również bywa mało przyjemny, jednak nigdy nie powinien sprawiać bólu.

>> Kreatynina i mocznik – interpretacja wyników badań

Bezpośrednio po badaniu pacjent otrzymuje wynik w postaci zdjęć (wydrukowanych lub zgranych na płycie) oraz szczegółowego opisu. Po wytarciu żelu i ubraniu się badany może iść do domu.

USG nerek – interpretacja wyniku

Interpretację wyniku należy pozostawić lekarzowi wykonującemu badanie lub specjaliście z zakresu nefrologii czy urologii. Niemniej w otrzymanym opisie możemy spotkać następujące pojęcia:

• zmiany hipoechogeniczne (ciemniejsze niż otaczający obraz) mogą świadczyć o występowaniu łagodnych lub złośliwych guzów,
• zmiany hiperechogeniczne (jaśniejsze niż obraz) to mogą być nagromadzone gazy, zwapnienia,
• zmiany ogniskowe w nerkach (pojedyncza zmiana może być zarówno guzem, jak i torbielą) – wymagana jest dalsza diagnostyka,
• torbiel (z reguły łagodna zmiana zawierająca płyn lub powietrze) – wymagająca dalszej obserwacji,
• złogi (kamienie) nerkowe,
• nierówne zarysy zewnętrzne nerek – świadczą m.in. o odmiedniczkowym zapaleniu nerek,
• ściemnienie miąższu nerek – często świadczy o wodonerczu.

>> Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

USG nerek – postępowanie po badaniu

Bezpośrednio po badaniu należy skierować się do lekarza specjalisty, który pomoże zinterpretować wyniki. Zależnie od tego, co wykażą, niezbędna może być dalsza diagnoza, wdrożenie terapii lub po prostu obserwacja i kontrolne USG nerek.

USG nerek – możliwe skutki uboczne

USG nerek nie powoduje żadnych skutków ubocznych. Fale ultradźwiękowe są obojętne dla zdrowia, nie kumulują się w organizmie, dzięki czemu badanie można powtarzać wielokrotnie. Co istotne bezpośrednio po USG pacjent może powrócić do normalnej aktywności, nie musi w żaden sposób się ograniczać czy przestrzegać specjalnych zaleceń.

USG nerek – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

USG nerek jest badaniem, które można bezpiecznie wykonać u kobiet w ciąży. Nie stwierdzono negatywnego wpływu fal ultradźwiękowych na rozwijający się płód, dlatego niezależenie od trymestru, USG może być wielokrotnie powtarzane.

USG nerek – czy można wykonać u dziecka?

USG nerek można wykonać nawet u małego dziecka, jeżeli wystąpią ku temu przesłanki. W trakcie jego wykonywania ocenia się następujące parametry:

• położenie i wielkość nerek,
• wygląd miąższu nerek,
• obrysy,
• echogeniczność badanych struktur,
• układ kielichowo-miedniczkowy,
• moczowody,
• pęcherz moczowy.

Przed badaniem niemowlęta i noworodki powinny być niekarmione przez ok. 1-1,5 h., dzieci od 1. do 5. roku życia nie powinny jeść przez ok 2 h. przed USG, powyżej 5. roku życia – ok. 4 h.

USG nerek – cena badania

USG nerek przeprowadza się w warunkach ambulatoryjnych. Hospitalizacja pacjenta nie jest wymagana, chyba że jego stan jest ciężki. Badanie może być w pełni refundowane, jeżeli lekarz wyda na nie skierowanie (może to zrobić lekarz pierwszego kontaktu). W takim wypadku oczekiwanie na USG może być dosyć długie, dlatego wielu pacjentów decyduje się na badanie odpłatne. Jego koszt w dużej mierze zależy od doświadczenia lekarza wykonującego, placówki oraz miasta. Cena waha się między 150-250 złotych.

>> USG układu moczowego – co obrazuje? Kiedy należy wykonać i jaki przebiega?