USG trzustki – co wykrywa i kiedy je wykonać? Przebieg i przygotowanie do badania

Na czym polega USG trzustki?

Trzustka to niewielki narząd (waży ok. 100 g), który charakteryzuje się skomplikowaną anatomią. Położona jest tuż obok dwunastnicy, w górnej części jamy brzusznej. Pełni dwie ważne funkcje – bierze udział w procesie trawienia i wydziela hormony.

>> Najczęstsze choroby trzustki

Zaburzenia w pracy trzustki – mogące się objawiać np. przewlekłymi wymiotami, nudnościami czy bólem – są wskazaniem do diagnostyki tego narządu. Badaniem obrazowym pierwszego wyboru jest USG trzustki. Wykonuje się je w wielu ośrodkach medycznych, a skierowanie na nie może wydać lekarz pierwszego kontaktu (USG trzustki jest częścią badania ultrasonograficznego całej jamy brzusznej).

USG trzustki bazuje na działaniu fal ultradźwiękowych, które są niesłyszalne dla ludzkiego ucha, ale doskonale przenikają przez powłoki skórne. Fale są emitowane przez głowicę sondy (jest to część ultrasonografu – urządzenia wykorzystywanego do badania USG), mają zmienną częstotliwość i po napotkaniu tkanek i organów, załamują się i odbijają pod różnym kątem. Następnie są zbierane z powrotem do głowicy i przetwarzane na obraz widoczny na ekranie urządzenia. Obraz składa się z szarych plam o jaśniejszym i ciemniejszym odcieniu.

Badanie USG pozwala wykryć szereg niebezpiecznych chorób, w tym przewlekłe lub ostre zapalenie trzustki (choć w przypadku tego drugiego stanu zmiany mogą być mało widoczne), torbiele, guzy i nowotwór tego narządu.

USG trzustki – kiedy należy wykonać badanie?

Pacjenci, u których wykonywane jest USG trzustki zwykle uskarżają się na silne lub przewlekłe bóle w nadbrzuszu, ewentualnie powiększenie obwodu brzucha. Bardzo często wiąże się to z nawracającymi wymiotami, biegunkami (często tłuszczowymi) i nudnościami. Badanie ultrasonograficzne należy również wykonać, gdy pacjent:

• ma napięte powłoki brzuszne,
• nadmiernie chudnie, co wiąże się z niechęcią do jedzenia,
• wykazuje objawy żółtaczki,
• zgłasza świąd skóry niezwiązany z wysypką czy chorobą skóry,
• od dłuższego czasu choruje na cukrzycę (diabetycy mają znacznie wyższe ryzyko zachorowania na raka trzustki).

>> Preparaty i leki na apetyt

USG trzustki – jak się przygotować?

Do badania ultrasonograficznego trzustki należy się odpowiednio przygotować. Po pierwsze warto pamiętać, że treść pokarmowa i/lub gazy zalegające w jelitach, dwunastnicy czy żołądku mogą skutecznie zaburzać obraz narządów znajdujących się w jamie brzusznej, w tym trzustki. Dlatego badanie powinno być wykonywane bezwzględnie na czczo, a od ostatniego posiłku musi minąć przynajmniej 6 godzin.

Na dzień przed planowanym USG należy stosować dietę lekkostrawną, wykluczającą potrawy tłuste i wzdymające. Wymagają one długiego procesu trawienia i powodują zwiększenie ilości nagromadzonych gazów. Z podobnego względu trzeba unikać napojów gazowanych, żucia gumy czy palenia papierosów – łączą się z połykaniem powietrza, które gromadzi się w jelitach.

Przed samym badaniem dozwolona jest woda niegazowana. U osób, które uskarżają się na wzdęcia, zaleca się, aby na dzień przed badaniem i rano w dniu jego wykonania, przyjęły preparat odgazowujący. Na badanie warto również przyjść w wygodnym ubraniu, umożliwiającym szybkie odsłonięcie jamy brzusznej. Przydatne mogą być również wyniki poprzednich badań trzustki, jeżeli takie były wykonywane. Szczególnie dotyczy to badań obrazowych tj. USG, TK czy rezonansu magnetycznego.

>> USG tkanek miękkich – jakie tkanki podlegają badaniu? Kiedy je wykonać i na czym polega?

Jak przebiega badanie USG trzustki?

Badanie jest bezbolesne, nieinwazyjne i stosunkowo krótkie. Przed przystąpieniem do jego wykonania, lekarz zapyta o zgłaszane objawy, dotychczasowe leczenie czy wykonane badania. W trakcie USG pacjent leży na leżance z odsłoniętym brzuchem. Na skórę rozprowadza się żel, który ułatwia przesuwanie sondy i przenikanie fal ultradźwiękowych. Lekarz przesuwa głowicę sondy pod różnym kątem, niekiedy ją dociskając, dzięki czemu na ekranie widoczny jest szczegółowy obraz badanego narządu. Wszystkie spostrzeżenia są na bieżąco komentowane i w postaci zdjęć zapisywane na papierze światłoczułym. Po zakończeniu USG lekarz wydaje również gotowy wynik w postaci szczegółowego opisu.

USG trzustki – interpretacja wyniku

Za interpretację wyniku odpowiada lekarz specjalista – kierujący na badanie lub je wykonujący. Objawy, które mogą wskazywać na poważne stany chorobowe, to:

• poszerzony przewód trzustkowy, zaniki, zwłóknienia i zwapnienia miąższu, powiększenie narządu, guz zapalny w głowie trzustki lub zmiany hiperechogeniczne (mogą oznaczać przewlekły stan zapalny),
• niewielkie zmiany o charakterze hipoechogenicznym (oznaczają gromadzenie się płynu w torbielach),
• guz o barwie ciemniejszej niż okoliczne tkanki (może wskazywać na raka trzustki),
• duża zmiana hipoechogeniczna (tak objawia się gruczolakorak – nowotwór złośliwy trzustki).

USG trzustki – postępowanie po badaniu

Postępowanie po badaniu zależy bezpośrednio od postawionej diagnozy. Po pierwsze z wynikami należy udać się do lekarza prowadzącego, który zaproponuje odpowiednie leczenie, obserwację lub dalszą diagnozę.

>> Ból trzustki – gdzie i jak boli trzustka. Czy ból trzustki jest niebezpieczny?

W przypadku najpoważniejszego stanu, czyli raka trzustki, badanie USG jest jedynie wstępem do badań. Następnie wykonuje się tomografię komputerową oraz ECPW (endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną). Wynik jest dodatkowo potwierdzany biopsją cienkoigłową, wykonywaną pod kontrolą USG.

USG trzustki – skutki uboczne po badaniu

Badanie jest całkowicie bezinwazyjne, nie wymaga znieczulenia ani zaprzestania normalnej aktywności. Bezpośrednio po jego wykonaniu pacjent może powrócić do codziennych zajęć.

USG trzustki – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

Choroby trzustki w ciąży są niebezpieczne zarówno dla matki, jak i płodu. Mimo że nie są bardzo powszechne, wzrasta ich wykrywalność (wiąże się z rozwojem diagnostyki). Do najczęściej diagnozowanego schorzenia należy ostre żółciopochodne zapalenie trzustki, związane ze zmianami hormonalnymi zwiększającymi ryzyko rozwoju kamicy żółciowej. W przypadku kobiet ciężarnych USG jest badaniem pierwszego wyboru, ze względu na bezpieczeństwo.

USG trzustki – czy można wykonać u dziecka?

Przewlekłe zapalenie trzustki jest jednym ze wskazań do wykonania USG tego narządu u dzieci. PZT u najmłodszych obserwuje się coraz częściej, co jest o tyle niebezpieczne, że prowadzi do zwłóknienia struktur trzustki i powoduje zaburzenia w jej funkcjonowaniu.

USG jest badaniem pierwszego wyboru. W obrazie obserwuje się zmiany hiperechogenne z cieniem akustycznym, co świadczy o obecności kamieni trzustkowych, poszerzenie przewodu trzustkowego lub zmianę kształtu trzustki.

USG trzustki – cena

Koszt badania zależy od kilku czynników, m.in. od miasta, ośrodka, w którym jest wykonywane, czy lekarza. Cena zaczyna się od 150 złotych.