USG układu moczowego – co obrazuje? Kiedy należy wykonać i jaki przebiega?

Na czym polega USG układu moczowego?

USG układu moczowego obejmuje diagnostykę całego pęcherza moczowego, nerek, moczowodów i gruczołu krokowego. Choć wykonuje się je stosunkowo szybko, dostarcza szczegółowego obrazu badanych struktur i pozwala wykryć m.in.:

• kamicę nerkową (USG pozwala wykryć złogi ponad kilkumilimetrowe, które zalegają w układzie kielichowo-miedniczkowym),
• wodonercze,
• zmiany ogniskowe na nerkach, tj. guzy, torbiele,
• rozrost lub obkurczenie moczowodów,
• zastój moczu,
• zwężenie tętnicy nerkowej.

USG układu moczowego jest wykorzystywane w dużej mierze w diagnostyce i leczeniu chorób nerek. Opiera się na działaniu fal ultradźwiękowych. Są one emitowane przez głowicę sondy, która wchodzi w skład ultrasonografu. Fale charakteryzują się różną częstotliwością. Rozchodząc się wewnątrz badanego obszaru, natrafiają na tkanki o zróżnicowanej gęstości, załamują się i odbijają od nich pod charakterystycznym kątem. Następnie wracają do głowicy, skąd dzięki przetwornikom trafiają do ekranu monitora jako zbiór szarych plam w jaśniejszym i ciemniejszym odcieniu. Warto dodać, że obraz widoczny na ekranie jest w czasie rzeczywistym, dzięki czemu lekarz może ocenić aktualny stan badanego narządu oraz przeprowadzić tzw. USG dynamiczne. Ocenia ono m.in. kurczliwość czy elastyczność tkanek pod wpływem nacisku głowicy.

>> Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

USG układu moczowego – kiedy należy wykonać badanie?

USG układu moczowego wykonuje się przeważnie u osób, które zgłaszają się z dolegliwościami bólowymi (podbrzusza lub odcinka lędźwiowego kręgosłupa) i u których w toku badań wykryto nieprawidłowe wyniki moczu. Do innych wskazań wykonania USG układu moczowego należą:

• guzy w jamie brzusznej,
• częstomocz,
• krwiomocz,
• ból lub pieczenie przy oddawaniu moczu,
• nykturia (nocne oddawanie moczu),
• schorzenia gruczołu krokowego,
• przewlekłe nadciśnienie tętnicze.

USG układu moczowego stosuje się jako badanie profilaktyczne w kierunku schorzeń gruczołu krokowego. Powinni być nią objęci mężczyźni, którzy ukończyli 50. rok życia.

>> Jak dbać o prostatę? Badania, seks, dieta, suplementy na prostatę

USG układu moczowego – jak się przygotować?

Do USG układu moczowego pacjent musi się odpowiednio przygotować. Ponieważ treść pokarmowa zalegająca w jelitach oraz gromadzące się w nich gazy utrudniają zobrazowanie pęcherza moczowego oraz struktur przylegających, na dzień przed badaniem należy stosować dietę lekkostrawną. Trzeba unikać potraw wzdymających, tłustych, które wymagają długiego trawienia. Dodatkowo osoby uskarżające się na wzdęcia, powinny dzień wcześniej oraz rano w dniu badania przyjąć leki odgazowujące. Na 24 godz. przed przystąpieniem do USG należy również unikać napojów gazowanych, żucia gumy czy palenia papierosów, gdyż wiąże się to z połykaniem powietrza.

Na ok. godzinę przed badaniem zaleca się, aby pacjent wypił przynajmniej litr wody niegazowanej i powstrzymał się od oddawania moczu. Powinien odczuwać parcie na pęcherz, co oznacza, że jest on pełny. Tylko wtedy lekarz wykonujący USG będzie w stanie ocenić strukturę całego układu moczowego włącznie z gruczołem krokowym.

Z uwagi na fakt, że do badania należy odsłonić znaczną część brzucha, warto przyjść ubranym w wygodną odzież umożliwiającą zsunięcie dolnej partii. Dla lekarza przydatne są również dotychczasowe wyniki badań (zwłaszcza obrazowych), gdyż na ich podstawie może ocenić dynamikę zmian w obrębie monitorowanego narządu.

>> USG tkanek miękkich – jakie tkanki podlegają badaniu? Kiedy je wykonać i na czym polega?

Jak przebiega badanie USG układu moczowego?

Badanie ultrasonograficzne układu moczowego jest bezinwazyjne, stosunkowo proste i szybkie do przeprowadzenia (z reguły trwa kilkanaście do 20 minut). Zasadniczo składa się z dwóch etapów. Pierwszy jest przeprowadzany, gdy pęcherz jest wypełniony (ocenia się wtedy m.in. jego kształt), natomiast drugi – po jego opróżnieniu (sprawdza się m.in., czy mocz jest oddawany w całości).

W czasie badania pacjent leży na plecach, a skóra badanego obszaru zostaje posmarowana specjalnym żelem, który ułatwia przesuwanie głowicy. Lekarz przykłada ją i dociska pod wieloma kątami po to, by uzyskać jak najbardziej szczegółowy obraz struktur wewnętrznych. Aby ocenić budowę nerek pacjent musi przekręcić się na prawy i lewy bok. W sytuacji gdy nie skutkuje to pełnym obrazem, może być proszony o położenie się na brzuchu.

Wszelkie nieprawidłowości widoczne na ekranie są zapisywane i komentowane przez lekarza. Podlegają również szczegółowej ocenia i pomiarowi. Po zakończeniu USG układu moczowego pacjent otrzymuje wyniki w postaci wydrukowanych zdjęć i szczegółowego opisu.

USG układu moczowego – interpretacja wyniku

Wynik badania powinien być oceniony przez lekarza specjalistę, który będzie w stanie postawić prawidłową diagnozę.

W USG układu moczowego duży nacisk kładzie się na obraz nerek, oceniając m.in. ich wielkość czy grubość warstwy korowej. Prawidłowo zbudowane nerki mają 9-13 cm, a grubość kory wynosi 15-25 mm. Odchylenia od norm świadczą o stanach chorobowych narządów.

W badaniu USG widoczne są zmiany ogniskowe m.in. torbiele czy guzy oraz większe złogi. Ocenia się również ewentualny zastój moczu oraz stan pęcherza moczowego.

>> Miażdżyca tętnic nerkowych – przyczyny, diagnostyka, leczenie

USG układu moczowego – postępowanie po badaniu

Dalsze postępowanie zależy od wstępnej diagnozy. W przypadku braku podejrzeń co do ewentualnych chorób, lekarz może zalecić ponowne wykonanie USG za kilka lat. Z kolei gdy zajdzie podejrzenie, że w nerkach czy gruczole krokowym znajdują się anomalie, niezbędna będzie dalsza diagnostyka w postaci badania urodynamicznego.

USG układu moczowego – skutki uboczne po badaniu

USG układu moczowego jest bezinwazyjne i praktycznie pozbawione skutków ubocznych. Nie powoduje u pacjenta żadnych dolegliwości, a bezpośrednio po badaniu można wrócić do normalnej aktywności.

USG układu moczowego – czy można wykonać u kobiet w ciąży?

Z przyczyn fizjologicznych w ciąży często dochodzi do zakażenia układu moczowego i bezobjawowej bakteriurii. Nieleczenie tego stanu może przejść w odmiedniczkowe zapalenie nerek (jest to najczęstsza pozapołożnicza przyczyna hospitalizowana ciężarnych), które predysponuje m.in. do porodu przedwczesnego. Aby prawidłowo zdiagnozować tą chorobę, wykonuje się badania laboratoryjne poszerzone o USG nerek i układu moczowego.

>> Badanie moczu — na czym polega analiza?

USG układu moczowego – czy można wykonać u dziecka?

USG może być wykonywane u dzieci. Fale ultradźwiękowe są obojętne dla ich zdrowia, więc badanie może być powtarzane wielokrotnie. Aby uzyskać prawidłowy obraz, noworodki i niemowlęta powinny być nakarmione ok. 30 minut przed badaniem. Dzieci do 5. roku życia muszą wypić 100-300 ml niegazowanego napoju na ok. 60 minut przed badaniem i powstrzymać się od oddania moczu. Dzieci starsze dodatkowo stawiają się na USG na czczo.

USG układu moczowego – cena badania

Cena badania zależy w głównej mierze od miasta i wynosi średnio 180-250 złotych.