Mocznica – objawy, leczenie. Mocznica u seniorów

Co to jest mocznica?

Mocznica (inaczej uremia) to nie choroba, ale zespół objawów występujących w ostatnim, schyłkowym stadium przewlekłej niewydolności nerek, gdy na skutek postępującego niszczenia nefronów nerki tracą zdolność filtrowania szkodliwych produktów przemiany materii. W organizmie odkłada się wtedy nadmiar przede wszystkim mocznika, kreatyniny i kwasu moczowego, które nie zostają wydalone z moczem i zaczynają dzialać jak toksyny.

Mocznica – objawy

Pierwsze stadia przewlekłej choroby nerek zazwyczaj przebiegają bezobjawowo lub u pacjenta występują objawy niespecyficzne, takie jak zmęczenie, problemy jelitowe czy spadek koncentracji. Wraz z rozwojem niewydolności nerek objawy zaostrzają się, gdyż gromadzący się w organizmie mocznik i inne substancje coraz silniej oddziałują na narządy i układy. W mocznicy u pacjentów często obserwuje się następujące objawy:  

• układ nerwowy – bóle głowy, majaczenie, zaburzenia świadomości, problemy z pamięcią i koncentracją, bezsenność nocna lub nadmierna senność w ciągu dnia, drgawki, zespół niespokojnych nóg, parestezje kończyn górnych i dolnych
• układ pokarmowy – brak apetytu, jadłowstręt, nudności i wymioty, utrata masy ciała, porażenie perystaltyki jelit, krwawienie z przewodu pokarmowego, zapalenie jamy ustnej
• układ ruchu – bóle i osłabienie mięśni, bóle stawowe, częste złamania, skurcze, problemy ze ścięgnami
• układ krążenia – nadciśnienie, zapalenie osierdzia, zaburzenia akcji serca, przyspieszona miażdżyca
• układ oddechowy – mocznicowe zapalenie opłucnej, oddech kwasiczy (fetor mocznicowy z ust), przekrwienie i obrzęk płuc, duszności (zwłaszcza u seniorów)
• skóra – swędzenie skóry, przesuszenie, bladość skóry, szron mocznicowy (wydalanie mocznika przez skórę)
• układ hormonalny – zaburzenia wzrostu, impotencja, niepłodność, bezpłodność, zaburzenia miesiączkowania
• zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i równowagi kwasowo-zasadowej.

Mocznica u seniorów

Mocznica może wystąpić u pacjentów w różnym wieku, najczęściej dotyczy jednak seniorów. Szacuje się, że nawet 30% osób po 65. roku życia zmaga się z pogarszającymi sie funkcjami nerek, co ma związek zarówno ze starzeniem się organizmu, jak i coraz większym w tym wieku odsetkiem zachorowań na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze i inne choroby towarzyszące, a także z niepożądanym działaniem przyjmowanych leków, wieloletnim narażeniem na toksyczne substancje (np. alkohol, papierosy i inne), niedożywieniem czy odwodnieniem.

>> Ból nerek – przyczyny i objawy bólu nerek. Profilaktyka chorób nerek

Przyczyny mocznicy

Do przewlekłej niewydolności nerek, a w konsekwencji do zniszczenia miąższu nerkowego i rozwoju mocznicy może dojść z różnych przyczyn, z czego te najczęściej rozpoznawane to:

• nefropatia cukrzycowa (cukrzycowa choroba nerek)
• kłębuszkowe zapalenia nerek
• nefropatia nadciśnieniowa (uszkodzenie nerek w wyniku nadciśnienia tętniczego i miażdżycy)
• wrodzone lub nabyte wady układu moczowego powodujące zaburzenia czynności nerek (np. rozpoznawany u dzieci odpływ pęcherzowo-moczowodowy)

a w rzadszych przypadkach także:

• śródmiąższowe zapalenia nerek
• wielotorbielowate zwyrodnienie nerek
• choroby tkanki łącznej, np. sarkoidoza, toczeń rumieniowaty układowy
• nefropatia niedokrwienna
• kamica i uszkodzenia nerek
• choroby nowotworowe
• choroby naczyniowe (np. zwężenie tętnicy nerkowej)
• przerost prostaty
• dna moczanowa
• wstrząs septyczny

>> Rabdomioliza – rozpad mięśni, który uszkadza nerki

Mocznica – jakie badania wykonać

Diagnoza w zaawansowanym stadium choroby nie jest rzadkością, gdyż przewlekła niewydolność nerek przez długi czas może nie dawać żadnych objawów lub pacjenci doświadczają objawów niespecyficznych, kierujących podejrzenia raczej na przemęczenie czy niestrawność. By ustalić, czy nerki pracują prawidłowo, wykonuje się badanie stężenia kreatyniny we krwi.Przy przewlekłej niewydolności nerek mierzy się poziom przesączania kłębuszkowego (GFR, ang. glomerular filtration rate), czyli poziom ilości krwi, którą nerki codziennie filtrują. Na etapie mocznicy filtracja krwi drastycznie spada: GFR wynosi poniżej 15 mililitrów na minutę na 1,73 m2 (przyjmowana standardowo powierzchnia ciała dorosłego), gdy prawidłowe to powyżej 90 ml/min/1,73 m2.

Mocznica – leczenie

Wszyscy pacjenci zdiagnozowani w piątym, schyłkowym stadium przewlekłej niewydolności nerek, czyli z rozpoznaną mocznicą, wymagają terapii substytucyjnej, takiej jak hemodializa lub dializa otrzewnowa, a w niektórych przypadkach jednoczesnej kwalifikacji do transplantacji nerki.

Zalecenia dla pacjentów z zaawansowaną niewydolnością nerek to także:

• kontrolowanie i leczenie nadciśnienia (nie powinno być wyższe niż 130/80 mm Hg, a u chorych z cukrzycą lub dużym białkomoczem powinno być niższe niż 125/75 mm Hg)
• stosowanie leków chroniących nerki i minimalizujących obecność białka w moczu
• aktywne leczenie miażdżycy, hipercholesterolemii, niedokrwistości
• rzucenie palenia
• zmniejszenie masy ciała do wartości prawidłowej
• odstawienie leków uszkadzających nerki

Dieta przy mocznicy

Zaleceniem dla pacjentów z niewydolnością nerek bardzo często jest kontrola i modyfikacja dotychczasowej diety, by ograniczyć powstawanie toksycznych dla organizmu produktów przemiany białek i odciążenie chorych nerek. W zaawansowanych stadiach przewlekłej niewydolności nerek zalecana jest dieta:

• niskobiałkowa (ograniczająca podaż białka do 0,6-0,8 g/kg masy ciała),
• niskosodowa (poniżej 5 g soli dziennie),
• niskofosforanowa
• niskopotasowa.

Ograniczoną ilość białka można pozyskiwać z chudego mięsa, ryb, białek jaj, wskazane jest też białe, lekkie pieczywo, jasne makarony, ryże, drobne i jasne kasze. Pomocne może być zaopatrywanie się w żywność oznaczoną symbolem PKU (od phenylketonuria) dla chorych na fenyloketonurię, w której również nie następuje prawidłowy metabolizm aminokwasów. Żywność ta zawiera właśnie produkty niskobiałkowe. 

>> Puryny – co to za związki, czy można je wypłukać z organizmu?

Mocznica – rokowania

Rokowania dla chorych w ostatnim stadium niewydolności nerek są zazwyczaj niepomyślne, a na przeżywalność wpływają takie czynniki, jak wiek pacjenta, choroby towarzyszące, zaawansowanie mocznicy i związane z nią powikłania wielonarządowe. Im wcześniej wykryta zostaje niewydolność, tym większe są szanse uniknięcia zniszczenia miąższu nerek oraz innych powikłań. W grupie największego ryzyka rozwoju przewlekłej choroby nerek są pacjenci z cukrzycą, nadciśnieniem tętniczym, otyłością, miażdżycą, chorobami serca, nadużywające leków (również leków OTC), palące papierosy oraz z chorobami nerek w rodzinie. 

>> Oczyszczanie organizmu z toksyn. Po czym poznać, że organizm się oczyszcza?