Etapy gojenia rany – jak się goją rany po szyciu, a jak po oparzeniu?

Etapy gojenia ran różnego typu

Dzięki gojeniu się ran uszkodzone tkanki zostają zastąpione przez nowo utworzone. To jednak skomplikowany mechanizm, na który wpływają m.in. przyczyna powstania, wielkość i lokalizacja rany, to, czy pojawia się wysięk albo infekcja, wiek pacjenta, jego dieta, choroby przewlekłe i przyjmowane leki, a także obecność szwów. Gojenie się rany bez powikłań składa się z trzech etapów:

1. faza zapalna (hemostaza i stan zapalny)
2. faza rozrostu (ziarninowanie, zmniejszanie się rany i epitelializacja)
3. faza remodelowania (dojrzewanie i kształtowanie się tkanki kolagenowej)

Faza zapalna (wysiękowa) 

Zaczyna się od hemostazy, czyli krzepnięcia krwi. Z osocza wytrąca się białko fibryna, które tworzy włókna skrzepu, by zatrzymać lub spowolnić upływ krwi z rany. W zdrowym organizmie do hemostazy dochodzi zaraz po zranieniu. Następnie przez 1-5 dni pracuje układ odpornościowy, komórki żerne niszczą patogeny i martwe komórki – trwa stan zapalny. Objawia się on zaczerwienieniem, obrzękiem, ociepleniem zranionego miejsca, a także bólem, a czasem wysiękiem.

Faza rozrostu (proliferacji) 

Od kilku dni do kilku tygodni trwa ziarninowanie rany. Fibroblasty, czyli komórki tkanki łącznej, produkują kolagen i elastynę, powstają też drobne naczynia krwionośne i na ranie narasta ziarnina, warstwa ochronna. Po tygodniu do 6 tygodni widać, że rana się zmniejsza. Dzięki produkcji kolagenu tkanka w tym miejscu staje się coraz mocniejsza. Dochodzi też do epitelializacji, czyli napełzania naskórka. Jego komórki przesuwają się z obwodu rany ku środkowi, wykorzystując jako podłoże utworzoną ziarninę i rana pokrywa się nowymi komórkami naskórkowymi.

Faza przebudowy (remodelowania) 

Nowy naskórek dojrzewa i się przebudowuje, co trwa od kilku tygodni do nawet kilku lat. Zwiększa się wytrzymałość i elastyczność nowej tkanki, rana jest coraz mniej widoczna. Następuje ostateczne przekształcenie i rozmieszczenie kolagenu w nowo powstałej tkance – bliźnie.

Etapy gojenia rany po szyciu (gojenie rany pooperacyjnej)

Rany po operacjach lub urazach ciętych wymagają założenia szwów, zszywek, taśm chirurgicznych lub klejów tkankowych. Powstają lub są opatrywane pod kontrolą lekarzy, co znacząco zmniejsza ryzyko zakażenia rany. 

• Rany szyte są zwykle oczyszczane i dezynfekowane przed zamknięciem, a ich brzegi są dokładnie łączone przez lekarza. Faza zapalna ran szytych jest krótsza niż ran otwartych dzięki precyzyjnemu zamknięciu i oczyszczeniu. 
• W prawidłowo zszytych, czystych i niepowikłanych ranach chirurgicznych oraz w innych szytych ranach ciętych fazę ziarninowania (gojenie wtórne) zastępuje krótszy od niej rychłozrost (gojenie pierwotne). Rana nie musi się wówczas wypełniać grubą warstwą ziarniny przechodzącej w tkankę bliznowatą.
• Prawidłowo złączone, gładkie brzegi rany bez dużych ubytków szybko się kurczą i łączą w fazie epitelializacji poprzez nadpełzanie naskórka,  powstaje cienka blizna.Przykładem rany pooperacyjnej gojącej się przez rychłozrost i wąską bliznę jest rana po cesarskim cięciu.

>> Co to jest bliznowiec, czy może wystąpić tylko po cesarskim cięciu?

Etapy gojenia się rany po oparzeniu

Fazy gojenia się rany oparzeniowej są takie same, jak innych ran z ubytkiem skóry i obejmują fazę zapalną z wysiękiem surowiczym, fazę rozrostu z ziarninowaniem oraz fazę przebudowy, która może trwać nawet kilka lat. Gojenie się ran oparzeniowych zależy przede wszystkim od stopnia ich zaawansowania oraz rozległości – im mniejsze i mniej poważne oparzenie, tym krócej się goją. Na nowo powstałą ranę oparzeniową nie nakłada się żadnych substancji, a zwłaszcza masła, oliwy ani innego tłuszczu, kosmetyków i przypadkowych maści, gdyż zwiększa to ryzyko infekcji bakteryjnej i powikłań na późniejszych etapach gojenia. Jeśli w ranie oparzeniowej rozwinęła się martwica, konieczne może być jej chirurgiczne usunięcie – leczenie operacyjne stosowane jest we wszystkich oparzeniach III i IV stopnia oraz w niektórych oparzeniach II stopnia.

>> Oparzenia – pierwsza pomoc, domowe sposoby na oparzenia

Etapy gojenia się rany zakażonej  

Zakażoną ranę można rozpoznać po kolorze – zazwyczaj staje się intensywnie czerwona, otoczona rumieniem. Zranione miejsce jest także ocieplone, pojawia się silny obrzęk, a zamiast naturalnego wysięku surowiczego – wysięk ropny o nieprzyjemnym zapachu. Rany z aktywną infekcją wymagają leczenia pod okiem lekarza zazwyczaj za pomocą odpowiednio dobieranych antybiotyków, a wsparciem w szybszym gojeniu są nowoczesne opatrunki pozwalające utrzymywać właściwą temperaturę i wilgotność rany oraz usuwać nadmiar wysięku i toksycznych cząsteczek (np. zamieniając wysięk w żel).  

>> Jak ułatwić gojenie blizn? Pielęgnacja skóry po oparzeniu, zranieniu lub operacji