Ziarninowanie rany – co to jest, jak wygląda i ile trwa? Czy można je przyspieszyć?

Ziarninowanie rany – co to jest?

Ziarnina, inaczej tkanka ziarninowa, to wytworzona przez organizm tkanka łączna wraz z mikroskopijnymi naczyniami krwionośnymi, wypełniająca ubytek i tworząca warstwę ochronną na powierzchni rany. Ziarninowanie to jeden z etapów gojenia się uszkodzeń skóry – następuje po fazie stanu zapalnego, a przed przebudową blizny. W miarę postępu gojenia ziarnina przekształca się w dojrzałą tkankę bliznowatą.

Ziarninowanie rany pooperacyjnej, rany po porodzie

Nie wszystkie rany goją się przez ziarninowanie – w przypadku niewielkich, czystych ran z dobrze przylegającymi brzegami proces gojenia zachodzi najczęściej poprzez rychłozrost, czyli bez konieczności wytwarzania ziarniny. Ziarninowanie to nieodzowny element gojenia ran otwartych, zabrudzonych, zakażonych lub z ubytkiem tkanek, np. po oparzeniach, odleżynach czy rozległych urazach, a także trudno gojących się ran przewlekłych.

Gojenie się rany przez ziarninowanie – przykłady

• Ziarninowanie rany oparzeniowej – rany po oparzeniach drugiego i trzeciego stopnia z uszkodzeniem naskórka i głębszych warstw skóry, z rozległymi ubytkami tkankowymi, wymagającymi uzupełnienia ziarniną, która później pokrywana jest nowym naskórkiem.
• Ziarninowanie rany pooperacyjnej – w ranach pooperacyjnych, które nie zostały prawidłowo zszyte lub uległy rozejściu, organizm musi samodzielnie odbudować powstały w tym miejscu ubytek.
• Ziarninowanie rany po porodzie – po cesarskim cięciu lub pęknięciu krocza może dojść do sytuacji, gdy rana nie zamyka się przez rychłozrost i goi się przez ziarninowanie.
• Ziarninowanie rany po usunięciu zęba – ziarninowanie to naturalny etap gojenia ran po ekstrakcji zęba.  W miejscu po usuniętym zębie tworzy się skrzep, który pełni funkcję ochronną, a następnie organizm stopniowo wytwarza ziarninę.

>> Czy bliznowiec występuje tylko po cesarskim cięciu? Leczenie, jaką maść stosować na bliznowce

Jak wygląda ziarninowanie rany

Zaobserwowana w ranie ziarnina czasami budzi niepokój, gdyż bywa mylona z objawami stanu zapalnego lub infekcji. Niepotrzebnie – bez etapu ziarninowania prawidłowe zagojenie dużych ran z ubytkami tkanki nie byłoby możliwe.

Jak powinna wyglądać rana ziarninująca, która się zdrowo goi?

• Wilgotna powierzchnia – ziarnina ma błyszczącą strukturę, pokrytą delikatnym wysiękiem, który utrzymuje odpowiednie nawilżenie środowiska rany i wspiera regenerację komórkową.
• Kolor czerwony lub różowy – świadczy o intensywnym unaczynieniu i dobrej perfuzji tkanek.
• Ziarnista faktura – powierzchnia przypomina drobnoziarnisty aksamit lub miękką tkankę wątrobopodobną.
• Elastyczna powierzchnia – zdrowa ziarnina jest sprężysta i miękka w dotyku, co świadczy o jej żywotności i aktywnej regeneracji.
• Brak nieprzyjemnego zapachu – neutralny lub lekko metaliczny zapach rany jest dopuszczalny.
• Brak nadmiernego krwawienia – zdrowa ziarnina może delikatnie krwawić przy zmianie opatrunku, ale nie powinna wykazywać samoistnego, silnego krwawienia.

Rana ziarninująca – co powinno budzić niepokój?

• Zbyt ciemna barwa ziarniny – może oznaczać niedokrwienie tkanek, zaburzenia mikrokrążenia lub rozwój martwicy. Szczególnie niebezpieczna jest barwa brunatna lub sine plamy.
• Nadmierny przerost ziarniny (tzw. dzikie mięso) – to patologiczny przerost (ziarnina wyrasta ponad poziom otaczającej skóry), który może hamować naskórkowanie i może wymagać usunięcia w gabinecie chirurga. Może być wynikiem drażnienia rany, nadmiernej wilgoci w ranie, ale też predyspozycji organizmu. 
• Zmiana zapachu, ból, obrzęk, nasilony wysięk – objawy mogące świadczyć o wtórnym zakażeniu bakteryjnym.

>> Zakażenie rany pooperacyjnej, gronkowcem, tężcem. Jakie są objawy zakażenia rany?

Ile trwa ziarninowanie rany?

Czas ziarninowania rany zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj i rozległość urazu, mikrośrodowisko w obrębie zranienia, ochrona przed patogenami czy wiek i stan zdrowia pacjenta. Gojenie ran przez ziarninowanie jest wolniejsze niż przez rychłozrost, ponieważ organizm musi najpierw wytworzyć nową tkankę, zanim dojdzie do zamknięcia rany przez naskórkowanie. Faza ziarninowania zwykle rozpoczyna się 2 do 4 dni po urazie i może trwać od kilku dni do kilku miesięcy. Przykładowo:

• Rana chirurgiczna bez powikłań – 3 do 7 dni ziarninowania
• Rozległe rany pourazowe lub owrzodzenia – 2 do 4 tygodni ziarninowania lub dłużej
• Rany przewlekłe (np. odleżyny, stopa cukrzycowa) – nawet kilka miesięcy ziarninowania

Jak przyspieszyć ziarninowanie rany?

Proces ziarninowania może przebiegać szybciej lub wolniej w zależności od wielu czynników. Niektóre wspierają naturalne mechanizmy regeneracyjne organizmu, inne mogą hamować gojenie i zwiększać ryzyko powikłań.

>> Opatrunki specjalistyczne – rodzaje, przeznaczenie

Jak dbać o ranę na etapie ziarninowania?

Ważne, by pacjent w okresie ziarninowania rany szczególnie dbał o prawidłową higienę i zdrowy styl życia, uważnie obserwował ranę i w razie potrzeby skorzystał z pomocy lekarskiej.  

• Stosuj się do porad lekarza – pacjent po zabiegu lub operacji zawsze powinien zostać poinstruowany, jak dbać o ranę. Jeśli masz wątpliwości, zgłoś się do internisty.
• Korzystaj z pomocy farmaceuty – specjalista z apteki może pomóc w doborze preparatów do odkażania i pielęgnacji rany, doradzić częstotliwość zmian opatrunku i podpowiedzieć, kiedy skonsultować się z lekarzem.
• Nie dotykaj rany bez umycia rąk – nawet krótkotrwałe zanieczyszczenie drobnoustrojami może doprowadzić do infekcji i zahamować ziarninowanie.  
• Stosuj specjalistyczne opatrunki – opatrunki hydrożelowe, piankowe czy alginianowe tworzą wilgotne środowisko, które sprzyja namnażaniu fibroblastów i tworzeniu zdrowej ziarniny, jednocześnie chroniąc ranę przed kontaktem z patogenami. Informację o tym, jak je stosować, uzyskasz od farmaceuty w aptece lub od lekarza internisty.
• Uzupełnij dietę – prawidłowe odżywienie to podstawa skutecznej regeneracji. Szczególnie ważny jest udział w diecie białka, witamin A, C i E, cynku i selenu oraz odpowiednie nawodnienie.
• Unikaj alkoholu i papierosów – substancje w nich zawarte silnie zaburzają mikrokrążenie, co prowadzi do niedotlenienia tkanek i znacznie opóźnia proces gojenia.  
• Obserwuj ranę – możesz fotografować ranę co kilka dni, by śledzić postępy gojenia. W ten sposób łatwiej zauważysz niepokojące zmiany, takie jak zaczerwienienie, zbyt ciemny kolor, nasilony wysięk. Jeśli z raną dzieje się coś niepokojącego, udaj się do szpitalnego oddziału ratunkowego.

>> Rany cięte, otarcia, rany kłute – pierwsza pomoc, tamowanie krwotoku. Jak opatrzyć ranę?