Półpasiec – objawy, leczenie. Jak boli półpasiec, czy jest zaraźliwy?

Półpasiec atakuje osoby, które chorowały wcześniej na ospę wietrzną. Uśpiony w zwojach nerwowych wirus ospy wietrznej i półpaśca reaktywuje się przy spadku odporności. Powoduje ból i długo gojącą się, swędzącą wysypkę po jednej stronie ciała, a czasem także niebezpieczne powikłania.

Półpasiec to choroba zakaźna wynikająca z reaktywacji VZV (Varicella zoster virus) - wirusa ospy wietrznej i półpaśca. Najpierw pojawia się ból lub swędzenie – zaczyna dokuczać konkretny obszar ciała, na którym później pojawi się wysypka. Kłujący lub piekący ból może trwać bez przerwy lub wznawiać się tylko chwilami, pod wpływem dotyku. Niekiedy czujemy mrowienie. Objawy bólowe trwają przeważnie kilka dni, potem pojawiają się wykwity skórne. Obejmują zwykle tylko połowę ciała i najczęściej występują na tułowiu. To charakterystyczne objawy półpaśca i im właśnie choroba zawdzięcza polską nazwę. Wykwity mogą jednak wystąpić także na głowie, karku i szyi, albo – znacznie rzadziej – na rękach czy nogach.

Jak boli półpasiec?

Ból w półpaścu jest objawem zwiastującym chorobę, pojawia się 3-4 dni wcześniej niż wykwity skórne, jest obecny w dzień i w nocy. Może być:

• piekący
• kłujący
• ciągły lub przerywany
• pulsujący
• może nasilać się pod wpływem dotyku

Jak wygląda wysypka przy półpaścu

Początkowo zwykle pojawia się miejscowe zaczerwienienie skóry i osutka, która bardzo szybko ustępuje miejsca skupiskom grudek. Po jednym lub dwóch dniach zamienią się one w pęcherzyki wypełnione płynem, które następnie będą pękać i zamieniać się w bolące ranki. Jak długo trwa półpasiec? Nowych wykwitów będzie przybywać systematycznie przez mniej więcej tydzień, pokryją się strupami po około 7 dniach. Strupy pozostaną na ciele kilka tygodni, kiedy odpadną, mogą zostawić po sobie blizny lub przebarwienia. Charakterystyczna jest, jak już wspomniano powyżej, lokalizacja zmian skórnych. Ogranicza się do jednego dermatomu, czyli obszaru skóry obejmowanego przez pojedynczy nerw rdzeniowy. Wysypka w półpaścu jest bolesna, co więcej, ból czy tkliwość skóry towarzyszące chorobie mogą utrzymywać się jeszcze pewien czas po zagojeniu wysypki.

Objawy półpaśca

Najbardziej charakterystycznymi objawami półpaśca są:

• ból zwiastujący,
• charakterystyczne zmiany skórne,
• swoisty rozkład zmian skórnych (występujące po jednej stronie, często w okolicach nerwów międzyżebrowych).

Ból, świąd skóry i uczucie mrowienia poprzedzają pojawienie się wykwitów skórnych. Początkowa osutka zmienia się w skupiska grudek, które następnie przekształcają się w pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym.

Do mniej typowych objawów zalicza się:

• gorączkę,
• ból głowy,
• złe samopoczucie,
• niedowład kończyn,
• zaburzenia smaku.

Jak łagodzić objawy półpaśca

Przede wszystkim półpaśca nie należy leczyć domowymi sposobami. Konieczna jest wizyta u lekarza, który przepisze leki przeciwwirusowe z właściwym dawkowaniem (acyklowir, walacyklowir). Im szybciej rozpocznie się leczenie, tym skuteczniejsze będzie, dlatego ważne, by z wizytą nie zwlekać. Najlepiej zgłosić sie do lekarza natychmiast po wystąpieniu wysypki. Lekarz może też zalecić leki przeciwbólowe bez recepty (głównie z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych), albo, gdy ból będzie wyjątkowo silny, dobierze skuteczniejsze leki na receptę. Przy półpaścu nie zaleca się przyjmowania antybiotyków ani stosowania na zmiany skórne pudrów lub papek. Zgodnie z obecną wiedzą smarowanie wysypki pudrami zwiększa ryzyko nadkażeń bakteryjnych. Dla utrzymania higieny zmian skórnych pomocne są płyny odkażające zawierające w składzie oktenidynę oraz fenoksyetanol.

Czy półpasiec jest zaraźliwy

Choć półpasiec nie jest tak silnie zakaźny, jak ospa wietrzna, chorzy powinni unikać kontaktu z osobami o obniżonej odporności, zwłaszcza w starszym wieku. Dotyczy to każdej postaci półpaśca, ale szczególnie istotne jest przy nietypowych postaciach. W przebiegu półpaśca ważny jest wypoczynek i odpowiednia higiena zmian skórnych. Trzeba w miarę możliwości okrywać je - opatrunkami lub ubraniem.

>> Opatrunki specjalistyczne - ze srebrem, opatrunki na odleżyny, opatrunki na oparzenia, opatrunki hydrożelowe

Nietypowe postaci półpaśca

W większości przypadków półpasiec pojawia się na tułowiu. Może jednak również zaatakować oczy albo uszy.

• Półpasiec oczny to wynik zaatakowania nerwu trójdzielnego. Zmiany pojawić się mogą na czole, powiekach, spojówkach, a także na rogówce. Ta postać półpaśca, jeśli jest nieleczona, może skutkować porażeniem nerwu okoruchowego, upośledzeniem widzenia, a nawet ślepotą.
• Półpasiec uszny obejmuje skórę małżowiny i okolic ucha, zewnętrzną część przewodu słuchowego i błonę bębenkową. Tej postaci towarzyszy silny ból ucha, szum, niedosłuch, czasem także zawroty głowy.
• Półpasiec rozsiany ze zmianami obecnymi na całym ciele może przypominać ospę wietrzną, ale różni się od niej objawami bólowymi. Ta postać najczęściej występuje u chorych na chłoniaki.

Półpasiec u dzieci

Czy dziecko z półpaścem może iść do szkoły lub przedszkola albo chociaż wychodzić na dwór? Czy może widywać się z innymi dziećmi? Przede wszystkim warto wiedzieć, że do zachorowań na półpasiec u dzieci dochodzi niezwykle rzadko. Między zachorowaniem na ospę wietrzną a późniejszym uaktywnieniem się wirusa mija zazwyczaj wiele lat. Trzeba też dodać, że półpasiec u dzieci przebiega znacznie łagodniej niż u dorosłych. Jednak chore dziecko nie powinno się kontaktować z rówieśnikami, ani - to trzeba podkreślić szczególnie - z kobietami w ciąży przynajmniej do czasu zaschnięcia zmian skórnych. Wirus znajduje się bowiem w płynie zawartym w pękających pęcherzykach na skórze, a do zakażenia dochodzi głównie przez kontakt ze zmianami.

>> Mięczak zakaźny - co to za choroba, czy występuje jedynie u dzieci?

Powikłania po półpaścu

Do najczęstszych powikłań po półpaścu, zwłaszcza u osób starszych, należą nerwobóle. Mogą utrzymywać się w miejscu, w którym wystąpiła wysypka, od miesiąca do nawet kilku lat, mogą też pojawić się po kilkutygodniowej przerwie. Nerwobólom może towarzyszyć swędzenie. Wśród powikłań neurologicznych możliwe są zapalenia opon mózgowych: aseptyczne, które ustępuje samoistnie po około dwóch tygodniach, ale także ostre lub przewlekłe zapalenie mózgu, rdzenia kręgowego i siatkówki oka, porażenie nerwu twarzowego.

Jak się chronić przed półpaścem

Najskuteczniejszą metodą ochrony przed półpaścem i jego powikłaniami są szczepienia. Szczepienia przeciwko ospie wietrznej u osób, które nie chorowały wcześniej na ospę wietrzną, częściowo chronią przed późniejszym zachorowaniem na półpasiec. Od 2023 roku w Polsce dostępna jest również szczepionka przeciw półpaścowi wskazana do profilaktyki półpaśca oraz neuralgii półpaścowej u osób:

• w wieku 50 lat i starszych
• w wieku 18 lat i starszych, o zwiększonym ryzyku zachorowania na półpasiec.

U osób dorosłych w wieku 50 lat i starszych, najczęściej zgłaszanymi działaniami niepożądanymi były:

• ból w miejscu wstrzyknięcia,
• ból mięśni,
• uczucie zmęczenia,
• ból głowy.

Większość tych objawów trwała średnio 2 do 3 dni, a działania niepożądane określone jako silne trwały 1 do 2 dni.

Dodatkowo warto dbać o odporność i higienę, a w kontaktach z osobami chorymi zachować ostrożność, często myć ręce lub stosować jednorazowe rękawiczki. Chory powinien okrywać zmiany skórne i w miarę możliwości izolować się, przynajmniej do zaschnięcia wykwitów. Trzeba pamiętać, że zachorowaniom na półpasiec sprzyja obniżona odporność.

Komu grozi półpasiec?

Na zachorowania na półpaśca w szczególności narażone są:

• osoby po 50. roku życia
• osoby chorujące na nowotwory
• osoby przyjmujące leki immunosupresyjne (np. po przeszczepach)
• osoby zarażone wirusem HIV
• dzieci matek, które w czasie ciąży przeszły ospę wietrzną

>> Domowe testy diagnostyczne