Różyczka – objawy u dzieci i dorosłych. Czy szczepionka przeciwko różyczce jest skuteczna?

Co to jest różyczka?

Różyczka to choroba zakaźna wywołana przez wirus różyczki (Rubella virus), który rozpowszechnia się drogą wziewną. Jedynym źródłem zakażenia może więc być inny człowiek chorujący na różyczkę. Możliwe jest również zakażenie przez łożysko (wirus różyczki w ciąży może przejść z matki na płód).

Różyczka jest chorobą wieku dziecięcego i zazwyczaj przebiega u dzieci dość łagodnie. Cięższy przebieg obserwuje się u osób dorosłych. We wszystkich przypadkach objawowej różyczki wysypka jest najbardziej rozpoznawalnym symptomem.

Sezon zachorowań na różyczkę przypada na okres zimowo-wiosenny i często przebiega bezobjawowo. Największym zagrożeniem jest różyczka w ciąży, szczególnie w pierwszym trymestrze, ponieważ wirus może wywołać poronienie (różyczka poronna), porób przedwczesny i ciężkie wady wrodzone u płodu, m.in.:

• wady układu sercowo-naczyniowego;
• zaburzenia neurologiczne;
• głuchota,
• patologie kostne;
• schorzenia narządów wewnętrznych;

Różyczka wrodzona wiąże się z ryzykiem śmierci dziecka, które wynosi ok. 15 proc. Ze względu na zagrożenie obowiązkowe są szczepienia na różyczkę. Szczepienia odra-świnka-różyczka przeprowadza się w dwóch dawkach: w 13. miesiącu życia i 6. roku życia.

Różyczka – przyczyna, zaraźliwość i okres wylęgania

Chorobę wywołuje Rubella virus przenoszący się drogą kropelkową (wydzieliny z nosogardła) lub przez łożysko. W przypadku różyczki chorobę określa się jako stosunkowo mało zaraźliwą, ponieważ po kontakcie z chorym do zakażenia dojdzie tylko u 10–30 proc. osób nieodpornych na ten rodzaj wirusa. Zakażony człowiek przenosi chorobę przez ok. 7 dni przed wystąpieniem u niego pierwszych objawów, aż do 7 dni po wystąpieniu wysypki. Czas od wniknięcia wirusa do organizmu do wystąpienia pierwszych objawów (wylęganie) wynosi zwykle od 2 do 3 tygodni.

>> Świnka – przyczyny, objawy, leczenie

Różyczka – objawy u dorosłych i dzieci

Szacuje się, że około 50 proc. przypadków różyczki przebiega bezobjawowo. W przebiegu objawowym można wyróżnić dwa etapy choroby:

okres zwiastunów – występuje niemal wyłącznie u osób dorosłych i trwa od 1 do 5. dni. Objawy są niespecyficzne, dlatego na tym etapie trudno skojarzyć je z różyczką. Można wśród nich wymienić:

• dolegliwości ze strony układu oddechowego;
• stan podgorączkowy lub umiarkowaną gorączkę;
• powiększenie węzłów chłonnych;
• bóle głowy;
• złe samopoczucie;
• utrata apetytu;
• nadmierne zmęczenie;
• nudności;

okres rozwiniętych objawów (tzw. wysypkowy) – pojawiają się specyficzne objawy choroby, takie jak:

• wysypka (drobna, plamisto-grudkowa);
• lekkie bóle stawów;
• gorączka;
• zaczerwienienie oczu.

Jak wygląda różyczka u dzieci?

Różyczka u dzieci ma zazwyczaj łagodny przebieg. Ryzyko wystąpienia powikłań różyczki zwiększa się wraz z wiekiem. Niemal niemożliwe jest również pojawienie się różyczki u niemowląt poniżej 6. miesiąca życia (jeśli ich matki otrzymały w przeszłości szczepionkę przeciw różyczce lub przeszły zakażenie), ponieważ odporność jest przekazywana przez matkę i utrzymuje się przez pół roku. Sytuacja nie dotyczy wrodzonej różyczki u niemowlaka. U dzieci rzadko pojawiają się symptomy zwiastujące. Czasami u dzieci starszych (ale rzadko) na 1–4 dni przed wysypką występują bóle głowy, gardła, nudności i gorączka. Wśród specyficznych objawów różyczki u dziecka wymienia się:

• różową, drobną, plamisto-grudkową wysypkę pojawiającą się najpierw w okolicach twarzy i szyi, a następnie na całym ciele;
• powiększenie węzłów chłonnych (szczególnie zauszne, szyjne i karkowe).

Niekiedy rodzice w pierwszym etapie wysypki mogą zastanawiać się, czy mają do czynienia z różyczką, czy uczuleniem, jednak stosunkowo szybko udaje się zróżnicować obie dolegliwości. Poza charakterystycznym wyglądem wysypki u dziecka różyczka zwykle nie powoduje świądu, dość charakterystycznego dla skórnych reakcji alergicznych.

Różyczka u dorosłych – objawy

Różyczka u dorosłego człowieka nie różni się objawowo od różyczki u dzieci, jednak zazwyczaj obserwuje się objawy zwiastujące i nasilenie objawów ogólnych. Szczególnie u kobiet mogą występować silne bóle stawów, niekiedy dochodzi nawet do ich zapalenia. Dorośli z różyczką często skarżą się na dokuczliwe bóle głowy, gorączkę, zapalenie spojówek, a nawet zapalenie wątroby. Różyczka u mężczyzn może powodować bóle i zapalenie jąder. Dolegliwości mogą utrzymywać się nawet około miesiąca, choć średni czas trwania gorączki wynosi około 5 dni.

>> Zalecane szczepienia dla dorosłych. Przeciwko jakim chorobom się zaszczepić?

Diagnostyka – badania na różyczkę

Wysypka różyczkowa, a szczególnie jej umiejscowienie, są na tyle charakterystyczne, że pozwalają lekarzowi zdiagnozować chorobę na podstawie badania klinicznego. Jednak w sytuacjach wątpliwych (nietypowy przebieg) lub istotnych (objawy różyczki w ciąży) diagnozę należy zweryfikować za pomocą badań laboratoryjnych. Badanie serologiczne krwi pozwala na pewne rozpoznanie. Wyniki badania na różyczkę w ciąży pokazują, czy we krwi są obecne specyficzne przeciwciała (różyczka IgG i IgM), co pozwala na określenie, czy zakażenie jest obecne, czy było przebyte w przeszłości. Zaleca się, aby kobiety planujące zajście w ciąże, wykonały badanie w kierunku wirusa różyczki (IgG i IgM).

Wirus różyczki – wyniki i interpretacja

Interpretując wyniki badań na różyczkę, należy uwzględnić zarówno przeciwciała z klasy IgG, jak i IgM. Samo dodatnie IgG niewiele mówi o zakażeniu, poza tym że był kontakt z różyczką. Potwierdzeniem obecnego zakażenia jest dodatnie IgM (różyczka IgM+), nawet przy ujemnym IgG. Natomiast ujemne IgM przy dodatnim IgG (różyczka IgG wynik +) wskazuje na odporność po przebytym zakażeniu lub szczepieniu.

Różyczka – leczenie

Leczenie różyczki polega wyłącznie na łagodzeniu objawów (podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych). W przypadku różyczki u chłopców przebiegającej z powikłaniami w postaci zapalenia jądra zaleca się noszenie bielizny umożliwiającej uniesienie jądra, co zazwyczaj przynosi ulgę w bólu. Ze względu na brak ryzyka w postaci nadkażeń bakteryjnych nie stosuje się profilaktycznych antybiotykoterapii.

Profilaktyka różyczki

Ze względu na często utajony przebieg choroby w zasadzie nie jest możliwe unikanie ryzyka zakażenia. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania zachorowaniu na różyczkę jest szczepienie. W Polsce (i większości krajów) stosuje się skojarzone szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce. Pierwszą dawkę szczepionki podaje się dzieciom po 1. roku życia, a następnie dawkę przypominającą w 6. roku życia (kiedyś w 10. roku życia).

Szczepionka MMR, czyli szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce

Dorosła osoba, która nie przyjęła w dzieciństwie szczepionki przeciw różyczce, a poziom przeciwciał wskazuje, że nigdy nie przeszła choroby, może w dowolnym momencie przyjąć szczepionkę na odrę, różyczkę i świnkę. Skojarzona szczepionka jest skutecznym sposobem zapobiegania różyczce. Zazwyczaj uodpornienie następuje już po podaniu pierwszej dawki. Osoby, które przechorowały różyczkę, zazwyczaj uzyskują odporność na całe życie.

Szczepienie odra – świnka – różyczka – skutki uboczne

Zazwyczaj działania niepożądane po szczepieniu przeciwko różyczce (w szczepionce odra – świnka – różyczka) dotyczą bolesności, zaczerwienienia i niewielkiego obrzęku w miejscu wstrzyknięcia.  Czasami zdarza się również:

• stan podgorączkowy lub gorączka po szczepieniu odra-świnka-różyczka;
• wysypka po szczepieniu odra-świnka-różyczka;
• powiększenie węzłów chłonnych;
• bóle stawów.

>> Tężec – objawy, przyczyny i możliwości zapobiegania chorobie