Świnka – przyczyny, objawy, leczenie

Świnka, inaczej nagminne zapalenie ślinianek przyusznych (lub przyusznic), to zakaźna choroba ogólnoustrojowa wywoływana przez wirusa świnki należącego do rodziny paramyksowirusów. Źródłem zarażenia jest osoba chora, a wirus należy do silnie zakaźnych – chorobę można „złapać” drogą kropelkową lub przez ślinę pozostawioną przez chorego na przedmiotach (np. szklance czy kanapce). Do zakażeń dochodzi najczęściej zimą i wczesną wiosną, ale choroba występuje przez cały rok. Okres wylęgania świnki trwa od 14 do 24 dni, ale chory może zakażać już 5 dni przed wystąpieniem obrzęku ślinianek, gdyż wówczas stwierdza się już obecność wirusa w ślinie. Chorują przede wszystkim dzieci (szczyt zachorowań przypada na 5-9 lat), a także dorośli, którzy nie przechorowali świnki w dzieciństwie.

Epidemie świnki

Przed rozpoczęciem obowiązkowych szczepień w Polsce, świnka pojawiała się okresowo, nasilone epidemie zdarzały się co kilka lat. Polska należała wówczas do krajów o bardzo wysokim odsetku zachorowań – w 2004 roku odpowiadaliśmy za 53 proc. ogółu zachorowań w Europie, czyli co drugi chory na świnkę Europejczyk był Polakiem. Ten pechowy rok 2004 był ostatnim rokiem nasilonej epidemii świnki w Polsce. W 2005 roku odsetek zachorowań spadł o około połowę, a od 2006 roku, gdy dzieci otrzymują dwie dawki szczepionki MMR, coraz bardziej zanikał. Dziś notuje się w kraju ok. 1,5-2 tysiące zachorowań rocznie, przede wszystkim u nieszczepionych dzieci oraz dorosłych, którzy nie przechorowali świnki w dzieciństwie. U osób zaszczepionych zakażenia są bardzo rzadkie i przebiegają łagodnie.

>> Ospa wietrzna - objawy, przebieg, leczenie

Objawy świnki

U 20-40 proc. zakażonych choroba przebiega bezobjawowo, a u niektórych chorych nie pojawia się  charakterystyczny obrzęk ślinianek, a jedynie niespecyficzne objawy ze strony układu oddechowego. U pozostałych pacjentów, pierwszymi symptomami świnki mogą być:

• Gorączka – zazwyczaj niewysoka, ale czasami sięgająca nawet 39,5 °C
• Obrzęk i bolesność ślinianek przyusznych – początkowo jednostronnie, a po paru dniach dwustronnie (charakterystyczne odstawanie płatków uszu)
• Brak apetytu i złe samopoczucie
• Ospałość
• Ból podczas otwierania ust i przeżuwania (zwłaszcza kwaśnych produktów)
• Suchość w jamie ustnej
• Zaczerwienienie i obrzęk ujść przewodów ślinowych w jamie ustnej
• Bóle uszu

Obrzęk zmniejsza się zazwyczaj już po 3-4 dniach, a po tygodniu całkowicie ustępuje, podobnie jak pozostałe objawy choroby. U zakażonych osób dorosłych choroba objawia się podobnie, ale jej przebieg bywa cięższy, większe jest też ryzyko powikłań.

Apap Junior 250 mg - granulki Produkt leczniczy Apap Junior stosuje się w objawowym leczeniu łagodnego do umiarkowanego bólu oraz gorączki. Dla dzieci od 4 roku życia.   SPRAWDŹ

Powikłania świnki

Powikłania występują stosunkowo często. Nawet u 40 proc. chorych na świnkę chłopców w wieku nastoletnim oraz młodych mężczyzn występuje jedno- lub obustronne zapalenie jądra i najądrza. Pacjenci odczuwają wówczas silny ból jąder, pojawia się w tym miejscu obrzęk i zaczerwienienie, którym towarzyszy ból podbrzusza.

Zapalenie jajnika u dziewczynek i kobiet zdarza się znacznie rzadziej, zaledwie u 5-7 proc. pacjentek, a objawy to ból i tkliwość w podbrzuszu.

U około 10 proc. chorych na świnkę dochodzi do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych – do powikłania dochodzi najczęściej między 4 a 8 dniem choroby, również w przypadkach świnki bez zajęcia ślinianek. Objawy są zazwyczaj słabo nasilone (bóle głowy i mięśni, nudności, wymioty, światłowstręt, sztywność karku) i ustępują w ciągu tygodnia.

Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych o ciężkim przebiegu zdarza się na szczęście rzadko. Jeszcze rzadszą postacią kliniczną świnki jest zajęcie innych narządów o budowie gruczołowej, przede wszystkim zapalenie trzustki – objawy (tępy ból w podbrzuszu, biegunka, wymioty, gorączka i dreszcze) mogą pojawić się nawet kilka tygodni po wystąpieniu obrzęku ślinianek i nie zawsze od razu wiąże się je z przechorowaniem świnki.

Marginalnie występujące powikłania to:

• głuchota,
• bezpłodność (przy zapaleniu jąder),
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie mózgu.

Świnka jest bardzo niebezpieczna dla kobiet w pierwszym trymestrze ciąży, zdarzają się przypadki obumarcia płodu albo wystąpienia wad wrodzonych u dziecka.

Podejrzenie świnki – kiedy zgłosić się do lekarza

W przypadku podejrzenia świnki u dziecka lub osoby dorosłej, trzeba koniecznie skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub pediatrą. Jeśli objawy kliniczne są charakterystyczne, do postawienia diagnozy wystarczy szczegółowy wywiad lekarski i oględziny pacjenta. W nietypowych przypadkach pomocne w rozpoznaniu (oraz wykluczeniu bakteryjnej przyczyny) mogą być podstawowe badania laboratoryjne (morfologia, OB, CRP, oznaczenie amylazy w moczu lub krwi). U pacjentów z podejrzeniem zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych może być wskazane wykonanie punkcji lędźwiowej. Czasami stosuje się badanie serologiczne na obecność przeciwciał. W przypadku nietypowych objawów, zwłaszcza wymiotów, bólu podbrzusza, drgawek czy pogorszenia słuchu, lekarz wykona badania w kierunku wystąpienia powikłań i może zalecić hospitalizację.

>>Test wykrywający anginę bakteryjną

Leczenie świnki, postępowanie w chorobie

Świnkę, podobnie jak większość chorób wirusowych, leczy się objawowo. W typowym przebiegu choroby stosuje się leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe (np. np. ibuprofen, naproksen, diklofenak), zalecana jest lekkostrawna, półpłynna dieta (w tym unikanie potraw kwaśnych, ostrych, gorących i bardzo zimnych), ulgę mogą przynosić okłady cieplne lub ogrzewanie szalikiem obolałej szyi.

Wskazane jest:

• nawadnianie organizmu,
• częste płukanie ust,
• stosowanie nawilżających śluzówkę sprayów lub pastylek.

W przypadku zapalenie jąder stosuje się leki przeciwzapalne, pacjent powinien przyjmować pozycję leżącą, a czasem też stosować suspensorium. Chory na świnkę powinien przebywać w izolacji w okresie największej aktywności wirusa (nie krócej niż 9 dni od wystąpienia objawów).

Czy można zachorować drugi raz na świnkę?

Choć powszechnie uważa się, że przechorowanie świnki pozostawia trwałą odporność, w rzeczywistości lekarze nierzadko rozpoznawali powtórne zakażenia (choć trzeba zauważyć, że spostrzeżenia te pochodzą z okresu sprzed wprowadzeniem obowiązkowej szczepionki MMR w dwóch dawkach). Przypadki te były diagnozowane nie tylko na podstawie wywiadu, ale również wykonania oznaczeń serologicznych swoistych przeciwciał w klasie IgG oraz IgM, oznaczenia powinowactwa swoistych przeciwciał lub hodowli wirusa z określeniem genotypu*. Nawracające zapalenie ślinianek nie musi jednak oznaczać drugiego epizodu tej samej choroby wirusowej, może być spowodowane innymi wirusami (paragrypy i cytomegalii), bakteriami (np. ropne zapalenie ślinianki), kamicą przewodów ślinowych lub towarzyszyć zaburzeniom odporności.

Nutridrink Protein - 4 x 200 ml Nutridrink Protein  to wysokoenergetyczny i wysokobiałkowy preparat odżywczy w płynnej postaci, przeznaczony do picia. Zawiera dużą ilość białka oraz wszystkie pozostałe składniki odżywcze w odpowiednich proporcjach: tłuszcze, węglowodany oraz komplet witamin i minerałów. Jego zaletą jest to, że w bardzo małej objętości (125 ml) dostarcza dużo energii i wszystkie niezbędne osobie chorej składniki odżywcze. ZAMÓW I ODBIERZ

Szczepienia przeciwko śwince

Szczepienia przeciwko śwince są w Polsce obowiązkowe, obecnie pierwszą dawkę stosuje się w 13-14 miesiącu życia, drugą – w 6 roku życia. Jest to wystarczająca ochrona przed zakażeniem, w rzadkich przypadkach osoby zaszczepione chorują, ale zazwyczaj łagodnie i bez powikłań. Stosuje się szczepionki skojarzone (odra, świnka, różyczka: Priorix, M-M-RvaxPro), realizowane w ramach Programu Szczepień Ochronnych, finansowane z budżetu państwa.

W Polsce niedostępna jest szczepionka jednoskładnikowa przeciwko śwince, natomiast istnieje szczepionka poczwórnie skojarzona MMRV (dodatkowa ochrona przed ospą wietrzną), jest ona jednak płatna. Osobom dorosłym, które nie były szczepione w dzieciństwie i nie chorowały na świnkę, zaleca się zaszczepienie szczepionką MMR, która jednak nie jest refundowana dla tej grupy wiekowej i kosztuje ok. 100 zł. Szczególnie wskazane jest to w przypadku młodych kobiet z powodu zagrożenia dla ewentualnej ciąży, zwłaszcza u pań pracujących z dziećmi (nauczycielki, pielęgniarki itp.).

Czytaj też: Bostonka u dzieci i dorosłych – objawy, leczenie

_{^*Powtórne zachorowania na świnkę – obserwacje własne i przegląd piśmiennictwa”; Ernest Kuchar, Leszek Szenborn, Barbara Szmaj, Annedore Tischer, 2004 r.}