Mononukleoza to choroba wirusowa, niełatwa w rozpoznaniu (jej początki mylone są często m.in. z anginą). Zwana jest także chorobą pocałunków, gdyż rozprzestrzenia się m.in. poprzez ślinę. Jak przebiega mononukleoza? Jak się ją leczy i jak długo choruje?
Mononukleoza – objawy, badania, leczenie. Jakie mogą być powikłania po mononukleozie?
Co to jest mononukleoza zakaźna?
Mononukleozę wywołuje bardzo rozpowszechniony wirus EBV (Epsteina-Barr) – szacuje się, że ponad 90 proc. ludzi na całym świecie miało z nim styczność (większość dorosłych posiada przeciwciała, które są dowodem na przebyty z nim kontakt). Wirusa EBV w 1964 r. opisali brytyjscy wirusologowie: Michael A. Epstein i Yvonne Barr.
Jeżeli EBV wniknie do naszego organizmu zostanie z nami na całe życie (wówczas jesteśmy nosicielami wirusa w stanie uśpienia – niekiedy może on się jednak uaktywnić – wtedy będziemy zarażać, mimo iż sami, poprzez wcześniej nabytą odporność, nie będziemy mieć objawów choroby).
Mononukleoza – jak można się zarazić?
Wirus EBV przenosi się głównie przez ślinę. Wkładanie brudnych przedmiotów do ust przez dzieci, dzielenie się posiłkiem, używanie tej samej słomki do napoju czy szczoteczki do zębów mogą przyczynić się do zachorowania.
Kontakt ze śliną to jednak niejedyna droga zakażenia wirusem. Może do niego dojść również poprzez:
- transfuzję krwi,
- przeszczep szpiku,
- przeszczep narządów od pacjenta z mononukleozą.
Chory zaraża nie tylko, gdy ma objawy, ale również zanim choroba się wylęgnie oraz kilka miesięcy po niej (wirus jest obecny w ślinie nawet przez pół roku). Źródłem zakażenia są również pacjenci przechodzący zakażenie bezobjawowe.
Mononukleoza u dzieci
Mononukleoza rozwija się najczęściej u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym. Maluchy przechodzą ją zazwyczaj bezobjawowo. Choroba może pojawić się również u nastolatków czy osób dorosłych (wówczas najczęściej ma też cięższy przebieg). Rzadko stwierdza się ją u noworodków i niemowląt.
Mononukleoza u kobiet w ciąży
Niekiedy zdarza się, że mononukleoza dotyczy także kobiet w ciąży. Przyszłe mamy przechodzą ją najczęściej bezobjawowo. Nie ma ona zazwyczaj wpływu na przebieg ciąży, jednak bardzo długo utrzymująca się gorączka może stanowić już pewne zagrożenie dla płodu (zwiększone ryzyko poronienia czy przedwczesnego porodu). Kobieta ciężarna, chora na mononukleozę powinna być przede wszystkim leczona pod okiem specjalisty, przyjmować duże ilości płynów, odpoczywać, wysypiać się.
Mononukleoza – szczepienie
Warto podkreślić, że nie istnieje szczepionka przeciwko wirusowi EBV, jednak dobra wiadomość jest taka, że przechorowanie mononukleozy – objawowo lub bezobjawowo – daje nam odporność na całe życie.
>> Szczepionka MMR, czyli szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce
Mononukleoza – objawy
Okres wylęgania choroby wynosi 30-50 dni. Po takim czasie od zakażenia mogą pojawić się pierwsze objawy, czyli:
- zmęczenie,
- osłabienie,
- brak apetytu,
- bóle głowy,
- bóle gardła,
- bóle mięśni.
Po 1-2 tygodniach pojawiają się już bardziej charakterystyczne objawy (tzw. „triada mononukleozowa”):
- wysoka gorączka (w okolicach 38,5°-40°C, utrzymująca się nawet 2-3 tygodnie),
- powiększenie węzłów chłonnych,
- zapalenie gardła.
Niekiedy obserwuje się również:
- katar,
- ból brzucha (który wywołuje powiększona śledziona),
- żółtaczkę (jeżeli wirus EBV przedostanie się do wątroby),
- objaw Glanzmanna (obrzęk twarzy szczególnie widoczny na nasadzie nosa, powiekach i łukach brwiowych).
>> Zapalenie gardła – wirusowe czy bakteryjne? Jak rozpoznać typ infekcji gardła?
Mononukleoza – wysypka
Jeżeli pacjent z mononukleozą będzie przyjmować antybiotyk, szczególnie z grupy aminopenicylin, to najprawdopodobniej na jego ciele pojawi się wysypka (czerwona, rozsiana, swędząca, podobna do tej, jaka występuje u chorych na odrę). Taka sytuacja ma zazwyczaj miejsce, kiedy mononukleoza zostaje pomylona z anginą. Jednak wysypka może okazać się wskazówką dla lekarza, który poprzez ten objaw zostanie nakierowany na właściwą diagnozę.
Ile trwa mononukleoza?
Mononukleoza jest dość wycieńczająca dla organizmu i trwa dosyć długo, bo zazwyczaj 2-3 tygodnie.
Mononukleoza – diagnoza
Postawienie diagnozy przez lekarza nie jest proste, ponieważ objawy mononukleozy, szczególnie w jej początkowym stadium nie są zbyt charakterystyczne. Obraz kliniczny tej choroby często przypomina np. anginę. Dlatego oprócz wywiadu lekarskiego ważne jest również przeprowadzenie odpowiednich badań.
Mononukleoza – badania
Przy podejrzeniu mononukleozy warto sprawdzić:
- ilość limfocytów i płytek krwi - czy nie ma zwiększonej ilości limfocytów i zmniejszonej płytek krwi (należy wykonać morfologię krwi),
- enzymy wątrobowe (transaminazy – AspAT i ALAT - czy nie ma wzrostu aktywności),
- przeciwciała przeciw antygenom wirusa EBV – po 2-3 tygodniach od zakażenia w naszym organizmie pojawiają się przeciwciała IgM (świadczy to o świeżym zakażeniu).
Wirusa wykryje również badanie przeprowadzone metodą PCR. Lekarz może zlecić także dodatkowo zbadanie CRP i OB (podwyższone mogą świadczyć o dodatkowym zakażeniu bakteryjnym).
Mononukleoza – leczenie
Nie istnieje lek, który bezpośrednio uderza w wirusa EBV. Chorzy są więc leczeni objawowo. W związku z tym, że mamy do czynienia z wirusem, a nie z bakterią nie stosuje się antybiotyków (chyba, że rozwiną się wtórne zakażenia bakteryjne). Lekarze zazwyczaj zalecają stosowanie leków:
- przeciwgorączkowych,
- przeciwbólowych,
- preparatów, które przyniosą ulgę przy bolącym gardle.
Ponadto pacjenci powinni:
- unikać wysiłku fizycznego (wszelką aktywność fizyczną, szczególnie taką, która może prowadzić do urazu brzucha (np. gry zespołowe, sztuki walki) trzeba ograniczyć jeszcze miesiąc po zachorowaniu, by nie dopuścić do pęknięcia, powiększonej w wyniku choroby, śledziony),
- dużo odpoczywać, wysypiać się,
- pamiętać o przyjmowaniu dużej ilości płynów, szczególnie gdy mają wysoką gorączkę.
>> Bańki lekarskie. Jak i na co działają?
Mononukleoza – leczenie w domu czy w szpitalu?
Przy mononukleozie zazwyczaj nie ma potrzeby leczenia szpitalnego. Jednak w przypadku ciężkiego przebiegu choroby i poważnych powikłań (np. podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy mózgu) konieczna jest hospitalizacja.
Mononukleoza – dieta
Zaleca się, aby chorzy na mononukleozę stosowali lekkostrawną dietę, najlepiej białkowo-węglowodanową, bogatą w witaminy i minerały. Posiłki powinny być odżywcze, różnorodne i regularnie spożywane.
Mononukleoza – powikłania
Powikłania po mononukleozie zdarzają się rzadko, ale gdy się już pojawią, mogą być dość poważne. Zaliczmy do nich:
- zaburzenia hematologiczne (leukocyty, erytrocyty i trombocyty poniżej normy, niedokrwistość, małopłytkowość),
- obrzęk gardła, powiększenie migdałków (ryzyko zwężenia górnych dróg oddechowych i problemów z oddychaniem),
- drgawki,
- zapalenie mięśnia sercowego,
- zapalenie osierdzia,
- zapalenie mózgu,
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
- pęknięcie śledziony.
Mononukleoza – zapobieganie
Zachowywanie podstawowych zasad higieny może zapobiec zakażeniu mononukleozą. Warto uczulić szczególnie maluchy, by nie piły z jednej butelki, nie pożyczały sztućców, czy nie jadły tej samej kanapki, czy drożdżówki wraz z innymi dziećmi. Bardzo ważne jest częste mycie rąk i unikanie dotykania ust dłońmi.
