Zapalenie żołądka, zapalenie błony śluzowej żołądka – objawy, leczenie

Zapalenie żołądka, inaczej zapalenie błony śluzowej żołądka, najczęściej spowodowane jest zakażeniem bakterią Helicobacter pylori, ale nie jest to jedyna możliwość. Może nie dawać żadnych objawów lub powodować bóle brzucha, nudności i wymioty. Leczenie zależy od przyczyny choroby i stanu chorego.

Zapalenie żołądka – co to jest

Zapaleniem żołądka określa się stan będący następstwem uszkodzenia wewnętrznej warstwy ściany żołądka, czyli inaczej błony śluzowej. Najczęściej ma postać ostrą lub przewlekłą. Przyczyn zapalenia żołądka może być wiele:

• zaliczane są do nich niewłaściwa dieta oraz niektóre leki. 
• W 90 proc. przypadków za wystąpienie stanu zapalnego odpowiadają bakterie Helicobacter pylori.
• Inną przyczyną może być gastropatia krwotoczna (inaczej nadżerkowa), gdy na błonie śluzowej żołądka powstają krwawiące nadżerki. Wywołane są działaniem żółci, alkoholu i leków albo na skutek niedokrwienia lub przekrwienia błony śluzowej żołądka (tzw. autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka). 

Czynnikami obciążającymi żołądek są też palenie tytoniu, nadmierny stres (i wynikająca z niego choroba wrzodowa), a także rozległe oparzenia, urazy, uszkodzenie błony śluzowej na skutek spożycia np. odkamieniacza.  

>> Żółć w żołądku – czym grozi nadmiar? Domowe sposoby, leczenie farmakologiczne

Objawy różnych postaci zapalenia żołądka 

Jednym z najczęściej występujących objawów jest ból brzucha w okolicy nadbrzusza. Dolegliwości bólowe częściej pojawiają się zaraz po posiłku lub na czczo. Ból opisywany jest jako ostry, piekący lub kłujący. Dość często występującymi objawami są także nudności i wymioty. Często poprzedzone są one uczuciem pełności lub dyskomfortu w żołądku.

Ostre zapalenie błony śluzowej żołądka wywołane Helicobacter pylori

Najczęściej nie powoduje dolegliwości, sporadycznie występują bóle brzucha, nudności i wymioty. Najczęściej do zakażenia dochodzi w dzieciństwie.  

Przewlekłe zapalenie błony śluzowej żołądka

Zwykle objawia się bólem w górnej części brzucha, uczuciem pełności po posiłku, nudnościami i wymiotami, jednak jego przebieg również może być bezobjawowy.  

Gastropatia krwotoczna

Objawia się najczęściej bólem lub dyskomfortem w środkowym nadbrzuszu, nudnościami, a pojawiające się wymioty mogą być krwiste (mają kolor fusów od kawy). 

Autoimmunologiczne zapalenie błony śluzowej żołądka

Przebiega bezobjawowo – objawy pojawiają się z chwilą wystąpienia niedokrwistości. Do głównych objawów niedokrwistości zaliczane są bladość skóry i śluzówek, uczucie zmęczenia, zawroty głowy i omdlenia, wahania nastroju, zaburzenia koncentracji, suchość skóry i włosów. Niedokrwistość może zostać zdiagnozowana podczas badań laboratoryjnych krwi.  

Objawy zapalenia żołądka – ból brzucha

Do objawów sugerujących zapalenie żołądka zaliczane są także: 

• zgaga (uczucie pieczenia lub palenia za mostkiem, promieniujące w górę, w stronę gardła i często mylone z bólem serca), 

• wzdęcia brzucha, 

• utrata apetytu, 

• trudności z wypróżnieniem (zaparcia lub biegunki), 

• ogólne zmęczenie i osłabienie. 

Należy przy tym pamiętać, że bardzo często zapalenie żołądka przebiega bezobjawowo.  

Zapalenie błony śluzowej żołądka – jak sprawdzić?

W przypadku, kiedy objawy od strony układu pokarmowego utrzymują się ponad tydzień, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego. W sytuacji pojawienia się krwi w wymiotach lub krwi w kale należy niezwłocznie zasięgnąć pomocy medycznej! Badaniem pozwalającym na ocenę błony śluzowej żołądka jest gastroskopia, podczas której można pobrać także wycinki do badania histopatologicznego, jeśli zachodzi taka konieczność. Do rozpoznania zakażenia bakterią Helicobacter wykonuje się podczas gastroskopii test ureazowy, którego wynik jest dostępny tuż po zakończeniu badania endoskopowego. Z metod nieinwazyjnych stosuje się testy oddechowe, test wykrywający antygeny H. pylori w kale, testy serologiczne. Test wykrywający antygeny Helicobacter pylori w próbce kału może zlecić lekarz pierwszego kontaktu. Badania inwazyjne zleca gastroenterolog, do którego kieruje pacjenta lekarz rodzinny przy podejrzeniu schorzeń układu pokarmowego. 

>> Testy na Helicobacter z krwi i kału

Leczenie zapalenia żołądka 

Leczenie zapalenia błony śluzowej żołądka uzależnione jest od przyczyn stanu zapalnego.

• Kiedy odpowiada za nie zakażenie bakterią H. pylori, leczenie (nazywane eradykacją) polega na przyjmowaniu określonych leków (zazwyczaj czterech lub trzech) w przepisanym przez lekarza schemacie. Do najczęściej stosowanych połączeń należy kombinacja inhibitora pompy protonowej, bizmutu, metronidazolu oraz tetracykliny.  
• Ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa) ustępuje samoistnie po wyeliminowaniu czynnika powodującego nadżerki – np. leku. Dla przyspieszenia regeneracji błony śluzowej żołądka lekarz zaleca na ogół farmaceutyki hamujące wydzielanie kwasu solnego. Czynnik drażniący należy bezwzględnie wyeliminować, ponieważ niepodjęcie leczenia może prowadzić do powstania wrzodów i krwawienia z nich.  
• W przypadku zdiagnozowania autoimmunologicznego zapalenia błony śluzowej żołądka konieczne jest dożywotnie przyjmowanie witaminy B12. 
• Gastropatia żółciowa jest leczona operacyjnie lub poprzez przyjmowanie leków prokinetycznych albo zawierających kwas alginowy. 

Powodzenie leczenia uzależnione jest od stanu błony śluzowej żołądka oraz od współpracy pacjenta z lekarzem. W wielu wypadkach możliwe jest całkowite wyleczenie zapalenia błony śluzowej żołądka. Ważne jest przestrzeganie diety, która wspiera proces leczenia i przyczynia się do łagodzenia dolegliwości bólowych, jeśli występują. 

Dieta w przypadku zapalenia żołądka 

• Przede wszystkim ważne jest, aby spożywać posiłki gotowane na parze lub w wodzie, podduszone lub pieczone, np. w rękawie foliowym. Smażone potrawy są zabronione, gdyż będą nasilać dolegliwości ze strony żołądka takie jak ból czy nudności.  
• Potrawy powinny być mechanicznie rozdrobnione, czyli posiekane, zblendowane lub przetarte – poprawia to ich strawność. Wśród polecanych dań są zupy kremy, puree oraz musy i koktajle.
• Zaleca się przygotowywać potrawy z produktów lekkostrawnych i niestymulujących wydzielania soku żołądkowego (dlatego warto graniczyć kawę, mocne napary z herbaty, napoje gazowane, potrawy ciężkostrawne, smażone, grillowane, wędzone, pikantne, kwaśne, mocno słone, niedojrzałe owoce i warzywa oraz potrawy gorące). 
• Posiłki powinny być spożywane regularnie, należy unikać przejadania się. Jeść powinno się spokojnie i powoli.  
• Trzeba unikać spożywania gorących dań – najlepiej, aby były w temperaturze pokojowej – ani za ciepłe, ani za zimne.
• W diecie nie powinno zabraknąć produktów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) omega-3, ponieważ mają ochronny wpływ na błonę śluzową żołądka. Szczególnie polecany jest olej lniany. 

Zalecane produkty spożywcze: 

• zbożowe: jasne pieczywo, drobnoziarniste kasze, np. manna, kuskus, kukurydziana, ryż biały i jasne makarony; 

• nabiał: kefir, chudy twaróg, roślinne napoje, mleko do 2% tłuszczu i jogurty niskotłuszczowe; 

• chude mięso, np. indyk, kurczak, królik, cielęcina, chude ryby, jak dorsz, sola, sandacz, szczupak; 

• warzywa: marchewka, pietruszka, seler, burak, szpinak, dynia, cukinia, pomidory - najlepiej pokrojone i podduszone do miękkości. Surowe nie są zalecane; 

• rozdrobnione owoce: jabłka, truskawki, maliny, morele; 

• kisiel, budyń, galaretka – to najlepsze desery dla osób z zapaleniem błony śluzowej żołądka.  

>> Czerwone mięso, czyli które? Czy czerwone mięso jest zdrowe?