Powiększenie się wątroby, czyli hepatomegalia – objawy, leczenie

Jak rozpoznać powiększoną wątrobę? Objawy

Powiększenie wątroby może być wyczuwalne w czasie badania palpacyjnego, jednak pacjent na ogół nie odczuwa powiększenia narządu – zaniepokoić mogą go objawy towarzyszące, takie jak: 

• uczucie pełności w brzuchu,  

• ból brzucha (na ogół ma związek z rozciąganiem torebki wątroby bądź uciskiem sąsiednich narządów),  

• występująca żółtaczka,  

• świąd skóry, 

• nudności i wymioty, 

• pojawienie się obrzęków obwodowych (rąk, nóg),  

• zmiany zabarwienia stolca. 

Wątroba, która jest wyczuwalna poniżej łuków żebrowych, nie zawsze musi być objawem choroby. U niektórych pacjentów ma to związek z niższym fizjologicznie położeniem narządu, prawidłowym dla danej osoby. Wątroba może być wyczuwalna także na skutek obecności płynu w opłucnej, przy czym nie ma to związku z chorobami wątroby. Z kolei zwiększenie obwodu brzucha wywołane wzdęciami lub otyłością może być mylnie interpretowane jako skutek powiększenia wątroby lub innego organu w jamie brzusznej. 

Przyczyny powiększenia się wątroby

• Zapalenie wątroby: wirusowe zapalenie wątroby (typu A, B, C), alkoholowe zapalenie wątroby, niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (zwykle związane z zespołem metabolicznym), zakażenia bakteryjne i wirusowe (np. mononukleoza zakaźna, infekcja CMV); ropnie wątroby, marskość wątroby, toksyczne, polekowe zapalenie wątroby (leki: m.in. statyny, makrolidy, amiodaron, paracetamol), autoimmunologiczne zapalenie wątroby, pierwotną marskość żółciową, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, sarkoidozę; 
• Zastój krwi: prawokomorowa niewydolność serca, zakrzepica żył wątrobowych (zespół Budda i Chiariego); 
• Zastój żółci: kamica przewodowa, rak głowy trzustki, rak brodawki Vatera;
• Nacieczenie wątroby i guzy wątroby: chłoniaki, białaczki, przerzuty nowotworowe do wątroby, gruczolaki, naczyniaki wątroby, torbiele wątroby, raka wątrobowokomórkowego;
• Odkładanie się substancji w wątrobie, czyli tzw. choroby spichrzeniowe: hemochromatoza, amyloidoza (skrobiawica), choroba Wilsona, glikogenozy, lipidozy (choroba Gauchera). 

Powiększona wątroba u dziecka

Powiększona wątroba u dziecka może być wariantem normy – u noworodków wątroba może wystawać nawet 2,5 centymetra poniżej prawego łuku żebrowego, natomiast u starszych dzieci na granicy lub nawet 1–2 centymetry poniżej prawego łuku żebrowego. Wątroba może także wystawać spod łuku żebrowego na skutek zbyt małej klatki piersiowej, obecności płynu lub powietrza w klatce piersiowej, a nie w wyniku powiększenia się.

Powiększona wątroba i co dalej?

W przypadku powiększonej wątroby i objawów towarzyszących należy udać się w pierwszej kolejności do lekarza POZ. Podczas badania palpacyjnego będzie on w stanie wyczuć i rozpoznać, czy wątroba jest powiększona. Lekarz POZ zaleca badania krwi oraz wykonanie USG brzucha oraz kieruje pacjenta do specjalisty – hepatologa lub gastroenterologa. Podstawowymi badaniami krwi w przypadku stwierdzenia powiększenia wątroby są: 

• morfologia krwi z rozmazem, 

• parametry wątrobowe (AlAT, AspAT), 

• poziom bilirubiny, 

• wartość INR (wskaźnik czasu protrombinowego), 

• lipidogram (poziom cholesterolu i trójglicerydów), 

• stężenie amoniaku oraz glukozy we krwi. 

W zależności od badań krwi i wyniku badania obrazowego USG zalecane są dalsze badania, które mogą obejmować biopsję wątroby, USG serca, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, badanie na występowanie przeciwciał typowych dla chorób autoimmunologicznych oraz badania umożliwiające ocenę drożności dróg żółciowych – endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną (ERCP) i cholangio-MR. 

Powiększona wątroba – czy to groźne?

Leczenie powiększonej wątroby uzależnione jest od przyczyn, które powodują patologie w obrębie tego narządu. Przykładowo przy zdiagnozowaniu stłuszczenia wątroby wystarczy zmiana diety oraz leki stabilizujące poziom lipidów, natomiast przy marskości – leki zmniejszające stan zapalny oraz obniżające ciśnienie w układzie wrotnym. 

Dieta przy powiększonej wątrobie

Nie ma jednej uniwersalnej diety dla chorób wątroby, zawsze należy uwzględnić stan zdrowia pacjenta. Do zaleceń dietetycznych, które mogą być stosowane w chorobach wątroby wywołujących jej powiększenie, należą: 

• całkowita rezygnacja z alkoholu – także niskoprocentowego lub zeroprocentowego piwa,  

• niskie spożycie tłuszczów – maksymalnie 50 gramów na dobę, 

• przestrzeganie spożycia 5-6 posiłków dziennie – należy jeść mniejsze porcje, a częściej, 

• rezygnację z potraw smażonych, ciężkostrawnych i wzdymających oraz tych w panierkach, 

• gotowanie potraw w wodzie i na parze, pieczenie w folii lub duszenie bez dodatku tłuszczu 

• ograniczenie przyjmowanych leków bez recepty, także tych z grupy NLPZ, 

• odpowiednie nawodnienie organizmu, 

• unikanie ostrych przypraw, soli oraz sosów, a także tłustego nabiału (mleko i przetwory powyżej 2% tłuszczu, mleko skondensowane, sery żółte, pleśniowe, topione, tłusty twaróg), 

• z warzyw niewskazane są: cebula, czosnek, por, kapusta biała, czerwona, groch, fasola, rzodkiewka, kalarepa, groszek zielony, ziemniaki smażone, 

• z produktów zbożowych niewskazane są: otręby pszenne, bułki maślane, pieczywo cukiernicze, chleb razowy i żytni, pieczywo z otrębami, za to można jeść: pieczywo pszenne dobrze wypieczone lub mieszane, kaszę manną i jaglaną. 

>> Regeneracja wątroby – ile to potrwa, co jeść, jakie leki pomogą?