Dieta wątrobowa – co jeść w chorobach wątroby?

Dieta wątrobowa – o tym pamiętaj

• Dieta w chorobach wątroby powinna być ustalana indywidualnie w zależności od stanu zdrowia pacjenta i jego preferencji żywieniowych.
• Najczęściej oparta jest na ogólnych zaleceniach zdrowego odżywiania się z ograniczeniem tłuszczów pochodzenia zwierzęcego.
• Produkty wysokobłonnikowe ogranicza się, gdy pacjent źle je toleruje.
• Posiłki warto jadać regularnie – w małych porcjach, ale częściej.
• Patelnię warto zamienić na parowar czy folię do pieczenia w piekarniku.
• Chorej wątrobie nie będzie służył alkohol – powinno się go unikać. Za to warto pić więcej wody czy słabych naparów herbaty, by odpowiednio nawodnić organizm.

Co to znaczy dieta wątrobowa?

Zalecenia dietetyczne dla chorych na wątrobę dopasowuje się indywidualnie w zależności od jednostki chorobowej. Poniżej przedstawiamy najpowszechniejsze choroby wątroby i związane z nimi zalecenia żywieniowe.

Ostre wirusowe zapalenie wątroby (WZW) – dieta niskobiałkowa

Ostre zapalenie wątroby, zwane też popularnie żółtaczką zakaźną, wywołują wirusy hepatotropowe, najczęściej typu A i B, znacznie rzadziej C. Zakażenie wirusem typu A odbywa się drogą pokarmową – przez wodę lub pożywienie, to typowa choroba brudnych rąk. Do zakażenia wirusem typu B dochodzi wyłącznie podczas zastrzyków, niektórych badań diagnostycznych, zabiegów chirurgicznych i stomatologicznych. Źródłem tego typu zakażeń, podobnie jak zakażeń wirusem typu C (najrzadziej rozpoznawanym, bo przebiegającym w pierwszym okresie prawie bezobjawowo), są nosiciele, czyli osoby, w których organizmie jest obecny wirus żółtaczki zakaźnej, a które jednak same nie przejawiają oznak choroby. Inne typy wirusa żółtaczki (D i E) występują w Polsce niezmiernie rzadko, nie stanowią zagrożenia epidemiologicznego.

• W okresie ostrym wirusowego zapalenia wątroby wymagane jest zawsze leczenie szpitalne. Podstawowym elementem leczenia jest odpowiednia dieta, stosowanie środków farmakologicznych jest postępowaniem uzupełniającym. W okresie pobytu pacjenta w szpitalu obowiązuje go typowa dieta niskobiałkowa, rozszerzana w miarę poprawy stanu zdrowia.
• Pierwszego i drugiego dnia podaje się przecierane kleiki na wodzie – z kaszy manny, z ryżu, rzadziej z kaszy jęczmiennej lub płatków owsianych. Oprócz kleików podaje się w tym czasie sucharki, wafle, herbatniki, biszkopty oraz do picia herbatę, napar z czarnych jagód, napary ziołowe (z rumianku, dziurawca, mięty).
• Od trzeciego dnia w zależności od stanu zdrowia pacjenta dietę rozszerza się, podając pszenne pieczywo, jajko na miękko, twarożek domowy, gotowane i mielone mięso: cielęcinę, wołowinę, kurczaka (jednak w małych ilościach, by utrzymać niską podaż białka), ziemniaki puree, marchew puree, soki owocowe lub warzywne, galaretki, kisiele, budynie mleczne.

>> Zapalenie wątroby: wirusowe, autoimmunologiczne, alkoholowe. Poznaj objawy

Przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby – dieta lekkostrawna

Gdy objawy wirusowego zapalenia wątroby utrzymują się powyżej 6 miesięcy, mówimy o przewlekłym zapaleniu wątroby.

• Pacjentom zaleca się w czasie choroby dietę lekkostrawną z ograniczeniem spożycia tłuszczu do 45-50 g dziennie, najlepiej w postaci oleju rzepakowego, słonecznikowego, sojowego, oliwy z oliwek, masła.
• Zaleca się również wybieranie produktów niskobłonnikowych jak: jasne pieczywo, biały ryż, drobne kasze i makarony.
• Spośród warzyw preferowane są: gotowana marchewka, buraki, szpinak, kalafior, kabaczek, fasolka szparagowa, młody zielony groszek (w niewielkich porcjach). Dodatkiem do kanapek może być sałata zielona oraz pomidor bez skórki.
• Źródłem białka powinno być przede wszystkim chude mięso drobiowe lub wołowe, chude wędliny bez widocznego tłuszczu oraz świeże ryby.
• Zaleca się, aby potrawy były gotowane, duszone. Unikać warto smażenia, w szczególności w głębokim tłuszczu.
• Pacjenci powinni jadać posiłki regularnie w niewielkich porcjach 5-6 razy dziennie.
• W okresie leczenia bezwzględnie należy wystrzegać się spożywania alkoholu.

Alkoholowa choroba wątroby – dieta lekkostrawna

Alkoholowa choroba wątroby wynika z częstego picia w nadmiarze alkoholu etylowego. Może przebiegać w kilku etapach, do których należą m.in.: alkoholowe stłuszczenie wątroby, alkoholowe zapalenie wątroby i alkoholowa marskość wątroby.

• W zaleceniach leczenia niefarmakologicznego wymienia się przede wszystkim bezwzględny zakaz spożywania alkoholu.
• Dieta pacjenta z alkoholową chorobą wątroby powinna być lekkostrawna z ograniczona ilością tłuszczu oraz dopasowana do potrzeb pacjenta, by zapobiec niedoborom białka, energii, witamin i składników mineralnych.
• Dość często mogą się zdarzać niedobory witamin z grupy B, witaminy A oraz cynku i magnezu. Suplementację tych składników warto omówić z lekarzem.

>> Choroby alkoholowe wątroby – rodzaje, profilaktyka i leczenie

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby – błonnik, warzywa i owoce

Niealkoholowe stłuszczenie wątroby jest chorobą coraz częściej rozpoznawaną wśród Polaków. Choć zmiany w wątrobie są podobne do tych wywołanych alkoholową chorobą wątroby, nie wynikają z nadużywania alkoholu. Przyczyną zmian w wątrobie jest najczęściej dieta wysokoenergetyczna, bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i cukry proste, oparta na produktach wysokoprzetworzowych. Rozwojowi niealkoholowego stłuszczenia wątroby sprzyja również mała aktywność fizyczna, otyłość, cukrzyca typu 2, a także zaburzenia lipidowe.

• Podstawą leczenia niealkoholowego stłuszczenia wątroby jest zmiana trybu życia: większa aktywność fizyczna i zdrowszy sposób odżywiania, mające przyczynić się do redukcji masy ciała, optymalnie 0,5 kg na tydzień.
• U większości pacjentów nie ma potrzeby ograniczania produktów wysokobłonnikowych, wręcz przeciwnie – pełnoziarniste produkty zbożowe oraz warzywa i owoce przyczynią się do redukcji masy ciała i lepszego unormowania glikemii u pacjentów z cukrzycą.
• W posiłkach jednak warto ograniczyć nasycone kwasy tłuszczowe, a więc tłuste mięsa, potrawy smażone, a także typu fast food, na rzecz olejów roślinnych, orzechów, ryb morskich.
• Dieta powinna być oparta na posiłkach i daniach niskoprzetworzonych, o niskim indeksie glikemicznym.
• Warto również na czas leczenia ograniczyć spożywanie alkoholu.

Marskość wątroby – dieta wysokoenergetyczna, wysokobiałkowa

Choroba ta jest związana ze zwyrodnieniem komórek wątroby, prowadzącym często do martwicy i rozrostu tkanki łącznej. Niestety, mimo że wątroba potrafi się regenerować, zmiany te najczęściej są nieodwracalne. Do marskości wątroby przyczynić się może wcześniej przebyte wirusowe zapalenie wątroby, a także nadużywanie alkoholu i innych środków odurzających (toksyn).

Dieta pacjenta z marskością wątroby powinna być ustalana indywidualnie w zależności od zaawansowania choroby. Częstym problemem u pacjentów jest stan niedożywienia białkowo – energetycznego, który wynika m.in. z zmniejszonego apetytu, problemów trawiennych, zaburzonego metabolizmu, zaburzonych funkcji wątroby czy wodobrzusza. Skrajnie w niewyrównanej marskości wątroby żywienie doustne może być niemożliwe. Wówczas koniecznością staje się żywienie dojelitowe lub pozajelitowe.

• W wyrównanej marskości wątroby zaleca się pacjentom jadanie zdrowych posiłków 5-6 razy dziennie z przykładaniem wagi do spożywania odpowiedniej ilości pełnowartościowego białka i energii.
• W jadłospisie warto zaplanować potrawy z chudego mięsa dobrej jakości i wędlin, nabiału a także ryb i jaj.
• Do przygotowania posiłków preferowane są oleje roślinne, oliwa z oliwek, masło w niewielkich porcjach. Należy jednak unikać smażenia, szczególnie w głębokim tłuszczu i nie korzystać z produktów i półproduktów mocno przetworzonych.
• Zaleca się również dobre nawodnienie organizmu – przynajmniej 2 litry dziennie wody lub naparów słabej herbaty oraz bezwzględne unikanie spożywania alkoholu.

Dieta wątrobowa – dlaczego warto ją stosować?

Wątroba to największy gruczoł organizmu. Położona jest w górnej części jamy brzusznej i zalicza się ją do narządów układu pokarmowego. U mężczyzn jest większa i może ważyć do 1700 g, natomiast u kobiet waży 1300–1500 g. Najważniejszym zadaniem wątroby jest usuwanie toksyn i udział w procesach metabolicznych. W wątrobie gromadzony jest glikogen, zapas energetyczny naszego organizmu. W wątrobie produkowane są też białka osocza krwi i żółć, znajdują się tam również komórki immunologiczne wspierające naszą odporność.

Wątroba może zostać uszkodzona nie tylko w wyniku chorób, lecz także działania toksyn, używek, przewlekle przyjmowanych leków i nieodpowiednią dietę. Na szczęście to wyjątkowy organ, który potrafi się regenerować, czasem jednak trwa to nawet kilka miesięcy. Jeśli w porę nie zadbamy o wątrobę, może to prowadzić do jej niewydolności i mieć bardzo negatywny wpływ na nasze zdrowie.

Jadanie zdrowych, dobrze zbilansowanych posiłków, dopasowanych do stanu naszego organizmu, jest jednym z ważniejszych sposobów leczenia wątroby. Właściwa dieta może złagodzić przebieg schorzeń już istniejących, a jeśli wątroba jest zdrowa, zdrowy sposób odżywiania i odpowiednia aktywność fizyczna uchroni nas przed chorobami wątroby.