Zapalenie wątroby: wirusowe, autoimmunologiczne, alkoholowe. Poznaj objawy

Zapalenie wątroby – przyczyny i podział zapaleń

Wątroba pełni wiele niezbędnych do przeżycia funkcji: odpowiada między innymi za neutralizację dostających się do organizmu toksyn, gospodarkę węglowodanów, tłuszczów i białek oraz gromadzenie zapasów witamin i żelaza. Choroby wątroby mają zatem znaczący wpływ na funkcjonowanie całego organizmu.

Zapalenie wątroby to stan, który może być wywołany przez:

• wirusy,
• alkohol,
• zaburzenia metabolizmu,
• choroby genetyczne (takie jak choroba Wilsona i hemochromatoza)
• oraz przez reakcje autoimmunologiczne.

Na czym polega wirusowe zapalenie wątroby

Wśród wirusów, które mogą doprowadzić do zapalenia wątroby, wyróżniamy wirusy pierwotnie hepatotropowe, czyli takie, które uszkadzają ten narząd w pierwszej kolejności, oraz wtórnie hepatotropowe, które powodują infekcję ogólnoustrojową, a zapalenie wątroby jest jedną z dolegliwości.

Wirusy pierwotnie hepatotropowe to wirusy A, B, C, D i E zapalenia wątroby, natomiast wtórnie do zapalenia może dość w przebiegu zakażenia wirusami EBV, CMV, HSV -1, HSV- 2, HHV, wirusem różyczki, ospy wietrznej, odry, żółtej gorączki, Coxsackie, Ebola, parwowirusem B19, adenowirusami lub echowirusami.

Zakażenia wirusami pierwotnie hepatotropowymi mogą przebiegać w postaci zapalenia ostrego lub przewlekłego. W zapaleniu ostrym dochodzi do zwalczenia infekcji wirusowej i wyzdrowienia, natomiast przewlekłe zapalenie wątroby charakteryzuje się utrzymującym się namnażaniem wirusa, mogącym prowadzić do rozwoju marskości i raka wątrobowokomórkowego. Zdolność do przechodzenia w zapalenie przewlekłe mają wirusy B, C, D i E zapalenia wątroby.

Wirusowe zapalenie wątroby – objawy

Objawy występujące w przebiegu WZW są podobne niezależnie od typu wirusa. Najczęściej należą do nich:

• objawy grypopodobne,
• brak apetytu, nudności,
• ból i ucisk w prawym nadbrzuszu,
• bóle stawów i mięśni,
• wysypka skórna,
• żółtaczka,
• świąd skóry.

Ostre zapalenie wątroby typu A

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW typu A, ang. HAV) przenosi się głównie drogą fekalno-oralną i potocznie jest nazywane chorobą brudnych rąk. Oznacza to, że rozwija się w wyniku spożycia skażonej wody lub żywności. Do zakażenia może dojść również w wyniku kontaktów seksualnych lub korzystania z niesterylizowanych sprzętów mających kontakt z krwią. Od kontaktu z wirusem do rozwinięcia objawów upływa od 15 do 49 dni. 

Z typowych objawów ostrych zapaleń wątroby w tym przypadku częściej pojawia się żółtaczka przebiegająca ze świądem skóry, ściemnieniem moczu oraz odbarwieniem stolca. W wielu przypadkach choroba przebiega jednak bezobjawowo. Rozpoznanie WZW typu A opiera się na wykryciu we krwi przeciwciał anty-HAV w klasie IgM.

Leczenie polega na odpoczynku, odpowiednim nawodnieniu i diecie.

>> Dieta wątrobowa – co jeść w chorobach wątroby?

Ostre zapalenie wątroby typu B

Do zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B (WZW typu B, ang. HBV) może dość poprzez kontakty seksualne, kontakt z zakażoną krwią oraz okołoporodowo. Nawet niewielka kropla zakażonej krwi może spowodować rozwój choroby. Okres wylęgania, czyli czas od zakażenia do pojawienia się objawów, wynosi od 30 aż do 180 dni.

Objawy wirusowego zapalenia wątroby typu B zazwyczaj mają większe nasilenie niż typu A. W diagnostyce wykonuje się badania krwi: DNA HBV, przeciwciał anty-HBc, anty-HBe i anty-HBs oraz antygenów HBsAg i HbeAg.

Leczenie jest podobne jak w przypadku zapalenia typu A. Głównie opiera się na odpoczynku, nawadnianiu i odpowiednim odżywieniu organizmu. Konieczne jest monitorowanie choroby. W niektórych przypadkach, gdy przebieg jest bardzo ciężki, dochodzi do rozwoju nadostrego zapalenia wątroby, które może wymagać przeszczepu narządu.

Przewlekłe zapalenie wątroby typu B

Jest to najczęściej występujące przewlekłe zapalenie wątroby. Zupełne wyeliminowanie wirusa z organizmu jest w tej jednostce chorobowej niemożliwe. Podczas leczenia dąży się do ograniczenia namnażania wirusa. Leczenie polega na 48-tygodniowej terapii interferonem. Jeśli jest ona nieskuteczna, można zastosować analogi nukleozydów, czyli leki takie jak entekawir i tenofowir.

Ostre zapalenie wątroby typu C

Zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C (WZW typu C, ang. HCV) podobnie jak zakażenie wirusem typu B może przenosić się przez kontakt z krwią, drogą płciową oraz okołoporodowo. Okres wylęgania choroby trwa od 15 do 160 dni.

Przebieg choroby często jest bezobjawowy. Przed rozwojem objawów typowych dla wirusowych zapaleń wątroby może wystąpić nasilona bolesność mięśni i stawów. W procesie diagnostycznym bardzo ważne jest odróżnienie zapalenia ostrego od przewlekłego. Aby rozpoznać zakażenie, wykonuje się badania krwi na obecność materiału genetycznego wirusa (RNA HCV) oraz przeciwciał anty-HCV.

Oprócz leczenia objawowego konieczne jest wprowadzenie terapii bezinterferonowej, stosowanej również w przypadku zapalenia przewlekłego. Eliminacja wirusa w ostrym zapaleniu występuje u 15–50% chorych, częściej u osób z obecnymi objawami.

Przewlekłe zapalenie wątroby typu C

O rozwoju przewlekłego zakażenia wątroby typu C świadczy utrzymywanie się we krwi materiału genetycznego wirusa przez ponad 6 miesięcy. Możliwe jest jednak pełne pozbycie się wirusa z organizmu. Stosowane leki to rybawiryna oraz leki o bezpośrednim działaniu przeciwwirusowym.

Ostre zapalenie wątroby typu D

Wirus zapalenia wątroby typu D (WZW typu D, ang. HDV) określany jest mianem wirusa defektywnego, gdyż sam nie jest w stanie wywołać zapalenia. Rozwój choroby możliwy jest tylko w obecności wirusa typu B, czyli w przypadku zakażenia nosiciela wirusa zapalenia wątroby typu B lub koinfekcji, będącej jednoczesnym zakażeniem dwoma typami wirusa. Od kontaktu z patogenem do rozwinięcia się objawów mija od 21 do 140 dni.

Przebieg choroby w przypadku koinfekcji nie różni się znacząco od wirusowego zakażenia wątroby typu B. Nadkażenie może natomiast spowodować znaczne zaostrzenie objawów choroby pierwotnej. Badania krwi wykonywane w celu rozpoznania choroby to: HDV RNA, antygen HDAg oraz przeciwciała anty-HDV w klasie IgM.

Leczenie jest wyłącznie objawowe.

Przewlekłe zapalenie wątroby typu D

Rozpoznaje się je, gdy HDV RNA jest obecne we krwi pacjenta ponad 6 miesięcy. Leczenie polega na stosowaniu interferonu przez  48 tygodni.

Ostre zapalenie wątroby typu E

Zapalenie wątroby typu E (WZW typu E, ang. HEV) przenosi się drogą fekalno-oralną podobnie jak zapalenie wirusowe typu A. Zakażenie może rozwinąć się w wyniku spożycia skażonej wody, niedogotowanego mięsa a także podczas porodu. Okres wylęgania się choroby wynosi od 15 do 65 dni.

Objawy zazwyczaj nie występują, w niektórych przypadkach może pojawić się zółtaczka. Diagnostyka choroby opiera się na oznaczaniu we krwi HEV RNA, przeciwciał anty-HEV w klasie IgM oraz HEV RNA w stolcu.

Leczenie jest wyłącznie objawowe.

Przewlekłe zapalenie wątroby typu E

Rozwija się obo dość rzadko. Zazwyczaj jest wynikiem zakażenia genotypem 3 i 4 wirusa HEV u osób z niedoborami odporności.

>> Tabletki na wątrobę, kaspułki, herbatki na wątrobę

Szczepionka na wirusowe zapalenie wątroby

Szczepienie na WZW skutecznie zapobiega zachorowaniu. Niestety nie na wszystkie typy wirusów zostały opracowane szczepionki. Dostępne szczepienia to:

• szczepienie przeciwko WZW A – zawiera inaktywowany wirus, jest to szczepionka nieżywa. Podawane są dwie dawki w mięsień naramienny.
• szczepienie przeciwko WZW B – zawiera rekombinowane antygen HBs, również jest szczepionką nieżywą. Podawane są 3 dawki. Zapobiegając zachorowaniu na wirusowe zapalenie wątroby typu B, chroni się również przed zakażeniem wirusem typu D.
• szczepienie przeciwko WZW E – jest dostępne jedynie w Chinach.

Wirusowe zapalenie wątroby – profilaktyka

Aby zapobiegać zachorowaniu, należy także dbać o higienę osobistą, dokładnie myć dłonie i spożywane pokarmy oraz unikać spożywania mięsa pochodzącego z niepewnych źródeł. W przypadku poddawania się zabiegom wymagającym przerwania ciągłości skóry (salony tatuażu czy salony kosmetyczne) istotne jest wybieranie miejsc zachowujących standardy higieny.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby jest przewlekłą chorobą, której etiologia do tej pory nie została poznana. Reakcje autoimmunologiczne skierowane przeciwko komórkom wątroby doprowadzają do powstawania w niej zmian martwiczo-zapalnych, włóknienia, a nawet marskości.

Niektóre objawy choroby są podobne do tych występujących w zapaleniach wirusowych. Mogą wystąpić:

• zmęczenie,
• utrata apetytu,
• bóle brzucha,
• powiększenie wątroby i śledziony,
• objawy marskości wątroby – takie jak wodobrzusze, poszerzenie naczyń żylnych na skórze brzucha, rumień dłoniowy, pajączki wątrobowe, powiększenie i palpacyjna tkliwość wątroby,
• objawy innych chorób autoimmunologicznych, które często ze sobą współistnieją.

Diagnostyka choroby opiera się na badaniach laboratoryjnych oraz biopsji wątroby i badaniu histologicznym, które umożliwia pewne rozpoznanie. Zmiany, które można zobaczyć w badaniach krwi, to:

• zwiększona aktywność ALT i AST,
• podwyższona bilirubina,
• hipergammaglobulinemia, podwyższenie immunoglobulin IgG,
• obecność przeciwciał takich jak ANA, SMA, anty-LKM1, anty-SLA.

Leczenie zazwyczaj polega na doprowadzeniu do remisji choroby poprzez stosowanie glikokortykosteroidów razem z azatiopryną, a następnie kontynuowaniu leczenia podtrzymującego.

Alkoholowe zapalenie wątroby

Nadmierne spożywanie alkoholu może prowadzić do zapalenia wątroby. Za zbyt duże spożycie uważa się wypijanie powyżej jednej jednostki alkoholu na dobę przez kobietę i powyżej dwóch jednostek przez mężczyznę (jedna jednostka alkoholu odpowiada 10 g czystego etanolu, taką zawartość alkoholu ma przykładowo 250 ml piwa, 100 ml wina lub 30 ml wódki).

Alkoholowe zapalenie wątroby przebiega z nagłym wystąpieniem żółtaczki, gorączki i bólu w prawym podbrzuszu. Zazwyczaj w momencie rozpoznania choroby towarzyszy jej już marskość wątroby.

W diagnostyce choroby wykonuje się badania takie jak:

• morfologia,
• elektrolity,
• triglicerydy,
• AST, ALT, GGT, ALP,
• bilirubina,
• USG wątroby,
• tomografia komputerowa,
• badanie histopatologiczne materiału pobranego podczas biopsji wątroby.

Podstawą leczenia jest zupełna abstynencja alkoholowa. Istotne jest również żywienie uzupełniające niedobory witamin, nawadnianie i wyrównanie zaburzeń elektrolitowych, a także leczenie powikłań choroby.

>> Choroby alkoholowe wątroby – rodzaje, profilaktyka i leczenie