Krew w kale, krwawienie z odbytu – przyczyny, diagnostyka, leczenie

Obecność krwi w stolcu określa się jako krwawienie z odbytu, choć w rzeczywistości do krwawienia nie zawsze dochodzi w końcowym odcinku układu pokarmowego.

Jak rozpoznać krew w stolcu?

Krew w kale może być świeża, ale mogą pojawić się w nim także skrzepy krwi, a odróżnianie przez pacjenta tych dwóch rodzajów krwawienia jest dla lekarza bardzo ważną wskazówką. Pacjent podczas pierwszej wizyty u lekarza rodzinnego, proktologa lub gastrologa proszony jest o orientacyjną ocenę, jaką postać miała krew w jego stolcu.

Krew świeża:

• ma żywy, jasnoczerwony kolor
• może pojawić się na papierze toaletowym lub bieliźnie
• może powlekać pasemkami stolec
• może barwić wodę w muszli klozetowej

Inna krew:

• może mieć postać ciemnych skrzepów
• jest rdzawa, bardzo ciemna lub czarna
• może być wymieszana z masą kałową
• stolce mogą być bardzo ciemne, smoliste

Na podstawie takich informacji lekarz określa, czy do krwawienia dochodzi w esicy (przedostatni fragment jelita grubego)  i odbycie (świeża krew) czy w świetle jelita, a nawet w żołądku, dwunastnicy czy przełyku (skrzepy, krew ciemna, wymieszana z kałem). Im wyżej w przewodzie pokarmowym występuje źródło krwawienia, tym bardziej krew ulega przemianom biologicznym (degradacji hemoglobiny pod wpływem bakterii i reakcji związanych z procesami trawiennymi) i tym jest ciemniejsza i bardziej wymieszana ze stolcem. 

>> Taki stolec świadczy o poważnej chorobie. Kiedy iść do lekarza, a kiedy zmienić dietę?

Co robić w przypadku krwi w stolcu?

Zauważenie krwi w stolcu zawsze powinno być sygnałem, że pora skonsultować ten objaw z lekarzem. Najpierw należy udać się do lekarza rodzinnego, który na podstawie wywiadu dotyczącego stanu zdrowia pacjenta i jego obserwacji zdecyduje, czy konieczna jest wizyta u lekarza specjalisty, czyli zazwyczaj proktologa. Badania przeprowadzane w poradni specjalistycznej to zazwyczaj badanie per rectum (bezpośrednia ocena placem przez odbyt), wziernikowanie anoskopem lub rektoskopem. Jeśli te proste badania nie wskażą jednoznacznej przyczyny krwawienia, czyli przede wszystkim zmian w odbycie (większość przypadków to choroba hemoroidalna), lekarz może zdecydować o dalszej diagnostyce i konieczności wykonania kolonoskopii, czyli badania endoskopowego jelita grubego. Wskazaniem do kolonoskopii jest też rodzinne obciążenie chorobami nowotworowymi układu pokarmowego, wiek powyżej 40 lat i współistniejące objawy, takie jak bóle brzucha, osłabienie, zawroty głowy, znaczna utrata wagi czy niedokrwistość.

>> Krew w spermie – co oznacza? Przyczyny i ich leczenie

Przyczyny krwawienia z odbytu

Najczęściej diagnozowane choroby i schorzenia objawiające się krwią w stolcu, to:

• choroba hemoroidalna

Hemoroidy, inaczej guzki krwawnicze, to naturalna anatomiczna struktura uszczelniająca odbyt. Ta sama nazwa używana jest jednak do określania stanu zapalnego splotów żylnych i tkanek odbytu, czyli nadmiernego rozciągnięcia guzków i nieprawidłowego opróżnianie ich z krwi podczas parcia na stolec. Choroba hemoroidalna objawia się początkowo świądem, pieczeniem, poczuciem niepełnego wypróżnienia, narastającym bólem odbytu, później również pojawianiem się miękkich guzków (początkowo cofających się po wypróżnieniu, na późniejszym etapie pozostających na zewnątrz i nie dających się odprowadzić) oraz świeżej, jasnoczerwonej krwi w stolcu, na papierze toaletowym czy na bieliźnie. Przyczyną problemów z hemoroidami jest mało aktywny, siedzący tryb życia, otyłość, nieprawidłowa dieta i inne czynniki, również genetyczne. Hemoroidy we wczesnym stadium są stosunkowo łatwe do wyleczenia, na późniejszych etapach często konieczny bywa zabieg chirurgiczny.  

• szczelina odbytu

Ranka w tkance odbytu, mogąca pojawić się wskutek zaparć, przewlekłych biegunek czy zbyt forsownego parcia na stolec, ale też seksu analnego czy mechanicznego uszkodzenia skóry. Szczelina odbytu jest bolesna, może też powodować uciążliwy świąd i krwawienie, zazwyczaj po wypróżnieniu (często krew na papierze toaletowym). Im dłużej pacjent ignoruje objawy, tym bardziej bolesne i trudne do wyleczenia mogą stać się w niedalekiej przyszłości. 

• uchyłki jelita

To uwypuklenia śluzówki i warstwy podśluzówkowej, zazwyczaj występujące w jelicie grubym na odcinku esicy. Są powszechne, dotyczą nawet połowy populacji po 60. roku życia i są efektem wieloletnich zaniedbań w obszarze prawidłowego odżywiania się (pojawianiu się uchyłków sprzyja tzw. dieta ubogoresztkowa). Choroba uchyłkowa niepowikłana jest chorobą przewlekłą, leczy się ją ambulatoryjnie lekami rozkurczowymi i odpowiednią dietą, której trzeba przestrzegać do końca życia. Krwawienie z uchyłków jest natomiast niepokojącym powikłaniem, może dotyczyć stanów zapalnych tych struktur i mogą mu towarzyszyć bóle kolkowe, wzdęcia, biegunki lub zaparcia oraz podwyższona temperatura. Pacjent z takimi objawami powinien pilnie udać się do lekarza, który prawdopodobnie zleci kolonoskopię lub tomografię komputerową jamy brzusznej i odpowiednie leczenie.

• zmiany polipowate

Zmiany nowotworowe o charakterze łagodnym, najczęściej gruczolaki. Nie są groźne, muszą być jednak leczone (np. usuwane endoskopowo), gdyż w niektórych przypadkach poprzedzają rozwój raka jelita.

• rak jelita grubego

To najpoważniejsze pośród schorzeń objawiających się krwawieniem z odbytu. Większość przypadków zachorowań dotyczy osób po 50. roku życia i zazwyczaj diagnozowana jest już w zaawansowanym stadium, gdyż choroba długo rozwija się bezobjawowo. Pacjentów zawsze powinien zaniepokoić ból podczas wypróżniania oraz przewlekłe krwawienie z odbytu – w przypadku raka odbytnicy może to być świeża krew na stolcu czy papierze toaletowym, z kolei rak zstępnicy i esicy może być przyczyną obecności krwi zmieszanej ze stolcem lub na stolcu. Aż u 80 proc. chorych stwierdzana jest krew utajona w kale, dlatego coroczne badanie profilaktyczne na jej obecność może uratować życie.

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Przewlekły proces zapalny błony śluzowej odbytu lub jelita grubego o nieustalonej etiologii, objawiający się bólami brzucha, przewlekłymi biegunkami lub zaparciami, krwią w stolcu (również utajoną), utratą wagi, aftozą jamy ustnej. Charakterystyczne dla tej choroby są okresy zaostrzeń i remisji o różnym czasie trwania. Chorobę leczy się zachowawczo (odpowiednią dieta), czasem konieczna jest interwencja chirurgiczna. Pośród powikłań choroby wymienia się m.in. raka jelita grubego.

• zmiany naczyniowe (angiodysplazja jelitowa)

Zazwyczaj łagodne wady naczyniowe jelit będące przyczyną niewyjaśnionego krwawienia z odbytu oraz anemii. Objawami mogą być smoliste stolce, świadczące o intensywnym krwawieniu lub dodatni wynik testu na krew utajoną, gdy krwawienie jest nieznaczne. Diagnozę stawia się najczęściej w badaniu endoskopowym (kolonoskopia, rzadziej panendoskopia i endoskopia kapsułkowa), a leczenie polega na laserowym wypaleniu zmian podczas zabiegu endoskopowego lub zastosowaniu innych metod, w tym chirurgicznego wycięcia uszkodzonej części jelita.

• choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

Smoliste, czarne stolce mogą świadczyć o problemie w wyższych odcinkach przewodu pokarmowego, w tym chorobie wrzodowej powodowanej najczęściej przez zakażenie bakterią Helicobacter pylori. Krwawienie występuje średnio u co piątego pacjenta jako powikłanie i może się wzmagać w przypadku chorych przyjmujących niesteroidowe leki przeciwzapalne. Oprócz czarnych stolców, częstszymi objawami są bóle zlokalizowane w nadbrzuszu (zazwyczaj po 1-3 godzinach od posiłku), zgaga, nudności, zaparcia lub biegunki, wzdęcia, spadek masy ciała. Chorobę najczęściej diagnozuje się w badaniu endoskopowym (panendoskopia), a leczenie polega na antybiotykoterapii, podawaniu leków zmniejszających wydzielanie kwasu żołądkowego, utrzymywaniu odpowiedniej diety, zaprzestaniu palenia tytoniu oraz unikaniu przyjmowania niesteroidowych leków przeciwzapalnych.

• Inne przyczyny

Pośród innych możliwych przyczyn krwawienia z odbytu wymienia się m.in. endometriozę (występowanie ognisk endometrialnych w końcowym odcinku jelita grubego), czerniaka błony śluzowej jelit, choroby pasożytnicze (np. zakażenie tęgoryjcem dwunastnicy). Krwawienie może być też powikłaniem po zabiegu operacyjnym, radioterapii lub biopsji gruczołu krokowego.

Test do wykrywania krwi utajonej w kale Fob Test Test do wykrywania krwi utajonej w kale pozwala na wykrycie hemoglobiny ludzkiej, a jego wykonywanie raz w roku jest ważne w profilaktyce raka jelita grubego u osób po 35. roku życia. Test warto wykonać również w przypadku wystąpienia takich objawów jak: nagła utrata wagi, przedłużające się problemy trawienne i kłopoty z wypróżnieniem się, uporczywe bóle żołądka, w tym uczucie ciężkości w żołądku, wzdęcia. SPRAWDŹ

Test na obecność krwi utajonej

Krew utajona w stolcu świadczy o domieszce krwi w ilości niepowodującej zmiany barwy ani konsystencji kału, czyli niedostrzegalnej dla pacjenta. Można ją wykryć jedynie metodami laboratoryjnymi, a jej przyczyną jest wynaczynienie małych ilości krwi w przewodzie pokarmowym, na którymś odcinku od przełyku aż po odbytnicę.  U zdrowych osób dorosłych wydalanie krwi ze stolcem nie przekracza 0,5- 1,5 ml/d, aktualnie wykorzystywane testy na obecność krwi utajonej wykrywają jej większą zawartość w kale. Wskazaniem do wykonania badania na krew utajoną są:

• bóle brzucha,
• nudności i wymioty,
• przewlekłe zaparcia i biegunki,
• wzdęcia i gazy

oraz wiele innych objawów charakterystycznych dla schorzeń układu pokarmowego, gdy ich przyczyna nie jest jasna. Dodatni wynik badania kału na krew utajoną nie świadczy jeszcze o chorobie, zawsze wymaga potwierdzenie w badaniu endoskopowym, gdyż wyniki fałszywie dodatnie pojawiają się stosunkowo często, choćby pod wpływem diety bogatej w czerwone mięso, chrzan czy brokuły. Mimo to warto wykonywać to badanie raz w roku, zwłaszcza u osób powyżej 40. roku życia, gdyż pozytywny wynik bywa pierwszym i przez długi czas jedynym symptomem rozwijającego się raka jelita grubego.

>> Testy na krew utajoną w kale